Фэмінізацыя беларускай мовы
У прынцыпе, беларуская мова — адна з самых роўных у Эўропе на прадмет гендэрнай карэктнасьці. Хутчэй за ўсё, гэта выклікана ейнай ізаляванасьцю і мінімальным ужываньнем у грамадзкай сфэры. Нават не зважаючы на татальны кантроль мовы з боку дзяржавы, сучасная вясковая трасянковая беларуская мова захавала натуральныя формы словаў у жаночым родзе: аграном — аграномка, доктар — доктарка ці дактарыца, вэтэрынар — вэтэрынарка і г.д. Хаця вядома, што акадэмічная савецкая беларуская мова не прымае жаночай формы вялікай часткі назоўнікаў.
Сёньня некаторыя журналісты ўсё ж спрабуюць быць ці стаць сапраўды беларускамоўнымі і беларускапіснымі. Як прафэсіяналам і эрудытам, ім досыць лёгка трапляецца адолець граматыку, пазбавіцца штучнасьці, расейскасьці, аднак, застаюцца савецка-расейскія біркі, па якіх зусім няцяжка зразумець, адкуль той ці іншы журналіст. Маю на ўвазе, у першую чаргу, ужываньне чыста расейскіх формаў (заўсёды ў мужчынскім родзе!) шмат якіх назоўнікаў: «адміністратар», «дырэктар» — нават калі вядзецца пра жанчыну на гэтых пасадах. Сьмешна чытаць артыкул «супрацоўніка цэнтру гендэрных дасьледаваньняў», калі вядома, што аніводнага супрацоўніка там няма, а адныя супрацоўніцы.
Шматлікія адміністратары, дырэктары проста калькуюць расейскую мову, бо калі абапірацца на беларускую глебу, дык натуральней сказаць «адміністратарка», «дырэктарка» ў дачыненьні да жанчыны, якая займае адпаведную пасаду.
Потым, зусім непасьлядоўным бачыцца выкарыстаньне толькі жаночае формы слова «прыбіральшчык». Чаму раптам гэткая павага да фэмінізацыі мовы? Паўсюдна — у аб’явах, у гаворцы заўжды кажуць «прыбіральшчыца», г.зн. жанчына, якая мые сапраўдныя чалавечыя хлявы.
Адсутнічае ўсялякая лёгіка гэтаксама на візытоўцы спадарыні Коўтун, нашай сучаснай выбітнай пісьменьніцы, дзе напісана: «Прэзыдэнт Усебеларускага жаночага фонду сьв. Эўфрасіньні Полацкай», а побач «пісьменьніца». Чаму не «пісьменьнік» ці «прэзыдэнтка» для роўнасьці?
Альбо яшчэ цікавы выпадак зь беларускага ляфэмінісцкага жыцьця: так, адна дзяўчына на пытаньне «Кім працуеце?» ўмомант стральнула: «Тэхнічны асыстэнт». І гэта пры тым, што тэхнічна асыстуе яна ў цэнты гендэрных дасьледаваньняў!
Можна бясконца працягваць пералічваць цікавыя і непасьлядоўныя факты ўжываньня то мужчынскага роду, то раптам жаночага.
Вось апошні і новы выпадак: седзячы пад дзьвярыма на прыём да лекара ў адзінай на ўсю краіну студэнцкай паліклініцы, мне давялося пачуць, як выклікаюць пацыентак у кабінэт жаночай кансультацыі. Мэдсястра, адчыняючы дзьверы, кідала ў калідор: «Наступны». Я ўсё азіраўся, вышукваючы мальцаў на прыём, аднак на вока трапляліся выключна прыгожыя дзяўчаты.
І вось літаральна на днёх, калі я тэлефанаваў у згаданую паліклініку, мяне абвінавацілі ў «неграмотности», бо аказваецца, што слова «тэрапэўтка» у беларускай мове не існуе. І сапраўды так, падумаў я, паклаўшы слухаўку — «терапевтка». Не існуе, і дзякуй багам і багоўнам! Таму зусім ня зь неба лічу, што тэма фэмінізацыі беларускай мовы стаіць на парадку дня.
Уладзіслаў Гарбацкі, Віцебск
