Як Вітаўт прадаў ВКЛ
Апытаньне на праспэкце Скарыны
Цікавы занятак — у вечаровым лютаўскім тумане на праспэкце Скарыны чапляцца да людзей з адным вельмі простым пытаньнем. «Якая падзея мінулага тысячагодзьдзя найбольш паўплывала на лёс Беларусі?» У бальшыні сваёй народ, што сьпяшаўся з працы дахаты, мяне далёка не пасылаў. Мужчыны моўчкі абміналі, а жанчыны хіхікалі й хуталіся ў каўнерыкі. Але за гадзіну ў гэтым месцы можна атрымаць адказ на любое пытаньне. Карціна атрымалася наступная:
— У беларускай гісторыі? Мне здаецца, Дзяды, калі першы раз выйшлі людзі... На Курапаты... столькі шмат народу сабралася. Першы раз я панюхаў газы гэтай...
— Я думаю, прышпіленьне да нашай краіны з боку Масквы самой назвы Беларусь. Замена нашай гістарычнай назвы Літва на назву Беларусь. Я думаю, што гэта сабыціе, якое паўплывала вельмі нэгатыўна на далейшы ход падзей...
— То, что победили в Великой Отечественной войне. Все-таки каждый четвертый белорус погиб...
— А яшчэ раней?
— Образование Великого Княжества Литовского. Такое славное прошлое белорусского народа, когда о такой стране знали не только ближайшие соседи, а и очень далекие. Конечно, хотелось бы относиться к Европе не только географически, но и по всем остальным критериям...
— Спачатку гэта палітыка беларусізацыі, а потым... Выбары першага прэзыдэнта. На лёс Беларусі паўплываў яшчэ мабыць вось гэты камуністычны строй...
— Ну, революция. Перевернула все к чертовой матери...
— Безумоўна, другая сусьветная. Раз. Таксама другі Ватыканскі сабор паўдзельнічаў. Ну й таксама незалежнасьць...
— Якая падзея ў мінулым тысячагодзьдзі, на Вашую думку, найбольш паўплывала на лёс Беларусі?
— 18 год. Утварэньне БНР...
— Я, напрыклад, выбары Лукашэнкі не магу адзначаць як падзею тысячагодзьдзя, але за апошняе стагодзьдзе гэта вельмі адмоўна паўплывала на лёс Беларусі...
— Можна й Еўфрасіньню Полацкую ўзгадаць, Вітаўта ўзгадаць. Я вельмі шкадую, што Вялікае Княства не ўтварылася як каралеўства. Кроку не хапіла, шчасьця ў лёсе не хапіла, удачы нейкай. І вось, можа, з-за гэтага многія праблемы потым пайшлі. Але, можа, навярстаем. Можа, выправім становішча...
— Наверное, Великая Отечественная война. Может быть, деления Речи Посполитой. Не знаю точно...
— Я думаю, што развитие христианства на Беларуси, без сомнения. И именно развитие протестантской ветви. Именно живого христианства...
— Я думаю, рэвалюцыя...
— А калі ўзяць усё тысячагодзьдзе?
— Калі князь Вітаўт фактычна прадаў Вялікае Княства Літоўскае...
— Гэта як ён яго прадаў?
— Ажаніўшыся з гэтаю Ядвігаю...
— Ягайла!
— Даруйце, пасьля рабочага дня дымяцца вушы...
— Утварэньне БНР і рэвалюцыя, усё гэта разам. Зьвязка падзей таго часу...
— Я думаю, что деятельность коммунистической партии за годы советской власти. Это наибольший промежуток, и наибольшее влияние на судьбы нашего народа. А вы знаете, есть и позитивные, и негативные стороны в этом. И то, и другое...
— Наверно, то, что Чернобыль шахнул. Это да... Это повлияло здорово...
— Формирование СССР.
— Гэта станоўчая штука, ці...
— Не, адмоўная.
— Утварэньне Полацкага княства вельмі паўплывала на лёс Беларусі. Дзякуючы гэтаму Беларусь прадвінулася ўпярод.
— Перамога Лукашэнкі на выбарах. Самавызначэньне праваслаўя, аддзяленьне яго ад каталіцтва. На адным з усяленскіх сабораў. Вы гэтага ніколі ня ўключыце ў сваю перадачу. Але я так лічу. Я лічу, што за дзесяць вякоў, якія прайшлі, самае значнае — гэта аддзяленьне праваслаўя ад каталіцтва. А самая моцная падзея ў Беларусі ў навейшай гісторыі, гэта безумоўна перамога Лукашэнкі. І справа ня ў ім асабіста. А ў тых сілах, якія стаяць за ім. Нягледзячы на ўсе яго памылкі і ўсе яго адмоўныя моманты. Гэта адраджэньне Беларусі мабыць нават. Калі пры гэтым мы ня страцім самастойнасьці, безумоўна. А будзем ісьці побач з Расеяй, як гэта было іспакон вякоў...
— Калі ўласна для мяне, дык гэта маё нараджэньне. Вось і ўсё...
— На мой погляд, галоўная падзея — утварэньне БНР. 18-ты год, 25 сакавіка.
Як бачым, дзесяць гадоў незалежнасьці не прамінулі для беларусаў дарэмна. І хоць у большасьці сваёй людзі атаясамліваюць мінулае тысячагодзьдзе з учорашнім днём (таму вельмі часта ў адказах фігуруе Лукашэнка), але наўрад ці я б дзясятак гадоў таму на гэтым самым месцы пачуў што-небудзь пра Полацкае княства й Літву, пра БНР і Другі Ватыканскі сабор, пра падзелы Рэчы Паспалітай і наша няспраўджанае каралеўства.
Зьміцер Бартосік
