Сьвята дзяцей
Дзень Волі ў беларускамоўным садочку
Уявіце сабе звычайны менскі двор. Заціснуты паміж стандартных шматпавярховікаў дзіцячы садок. Якіх у горадзе сотні. У двары гуляюць зусім маленькія дзеці. Якія на выгляд таксама нічым не адрозьніваюцца ад сваіх аднагодкаў-менчукоў. Незвычайнасьць выявіцца, толькі калі прыслухацца да іхнай гаманы. Дзеці гавораць міжсобку па-беларуску. Напэўна, некаторыя зь іх яшчэ нават ня ведаюць, што размаўляюць менавіта па-беларуску, бо яны пачалі гаварыць зусім нядаўна. Проста іх першымі ў жыцьці словамі былі «мама», «тата», «жэжа», «гаўчык», «кіцісь» і «бомчык-бомчык». На шафках гэтых дзяцей у садку — іхныя імёны. Ян-Дамінік, Злата, Марцін, Адэля, Ружана, Бася, Караліна... Гэта ўсё ня фікцыя і не праформа. Гэта створаная з ініцыятывы бацькоў адзіная беларускамоўная група ў беларускай сталіцы – дзе, у адрозьненьне ад Івенца і Альшанаў, Ракава і Рымдзюнаў, расейшчына на расейшчыне едзе і расейшчынай паганяе.
Калісьці я ня ведаў слова сьмерць. Я ўмеў паказваць на пальцах, колькі мне гадоў, не ўкладаючы ў гэтую пантаміму ніякага сэнсу. Мне здавалася, што я жыў заўжды й не памру ніколі. Мой сьвет тады абмяжоўваўся вуліцай, дваром і дзіцячым садком. Дзе я абзавёўся першымі ў сваім жыцьці сябрамі, зь якімі любіў гуляць у будаўнікоў. Памятаю нават іхныя імёны. Таму, ідучы напярэдадні Дня Волі ў гэты садок, я не сумняваўся, што супольная мова зь дзецьмі знойдзецца лёгка й нязмушана. Бо якая гэта асалода — слухаць мову людзей, што зьбіраюцца жыць вечна.
«Як цябе зваць?
— Ян-Дамінік.
— Ведаеш, што ў цябе незвычайнае імя?
— Ведаю.
— Табе гэта падабаецца?
— Так”.
“Ты ведаеш, у якой краіне жывеш?
— У Менску.
— Табе падабаецца твая краіна?
— Падабаецца.
— А чым?
— Чым? Я чароўная фэя, я па лясах хаджу, таму што яна мне падабаецца.
— А ты была ў іншых краінах, Аліна?
— У Крыме была.
— І што лепш — Крым ці Менск?
— Крым і Менск.
— Ну калі б ты выбірала, ты дзе хацела б жыць, у Менску ці ў Крыме?
— У Менску. Я лекавала б там усіх дзяцей. Я б была чароўнай фэяй. І ў мяне б быў чароўны кіёчак».
«Хто з вас быў у вёсцы?
— Я!
— Ты была ў вёсцы?
— Ыгы.
— І дзе табе больш падабаецца, у вёсцы ці ў горадзе?
— У горадзе!
— Чаму?
— Тут больш дамоў, тут лепш. Бо там водзяцца цыганы. Крадуць куры, што хочаш робяць”.
“Як цябе зваць?
— Глеб.
— А ты ўжо вырашыў, кім ты будзеш у жыцьці?
— Інжынэрам.
— А чаму інжынэрам?
— Буду зарабляць грошы.
— А інжынэры ў нас зарабляюць грошы вялікія?
— Так. Добры інжынэр зарабляець».
«А ты калі-небудзь бачыла беларускі сьцяг?
— Бачыла. Я нават сталы бачыла. Сьцяг белалускі.
— І які табе больш падабаецца, стары ці новы?
— Новы.
— І якіх ён колераў?
— Бела-чылвона-белы”.
“Што ў цябе ёсьць?
— Паляўнічы пісталет!
— Ты што, хочаш быць паляўнічым?
— Так.
— (Тата: А раскажы, як цябе арыштоўвалі, хто цябе арыштоўваў.)
— Як цябе арыштоўвалі?
— Мянты. Тату алыштоўвалі.
— І што, і цябе забіралі?
— Не. Я плакаў.
— І было страшна?
— Так. Там былі дзядзькі. Налуцнікі апланалі».
Памятаю карцінку, бачаную мною ў адным з правінцыйных гарадоў. Нацыянальна сьвядомыя бацькі выхоўвалі сваю дачку ў стэрыльным беларускамоўным асяродзьдзі культурнай сям’і. А далей у дзіцяці быў стрэс. Непадрыхтаванае да рэаліяў, малое трапіла ў звычайную школу. У жорсткі дзіцячы сьвет. І дзяўчынка ператварылася ў замкнёнага, зацкаванага зьвярка. Памятаю, як я тады асуджаў бацькоў. Маўляў, знайшлі, на кім ставіць экспэрымэнты па ажыцьцяўленьні сваіх чыстых ідэяў. Тая сям’я ўжо каторы год жыве за далёкай мяжою. Але пытаньне да бацькоў у мяне ня зьнікла.
Пытаюся ў адной з матулек, чаму яна аддала сына менавіта ў гэты дзіцячы садок.
“Мы беларусы, і хочам, каб наша дзіця размаўляла на беларускай мове й ведала беларускую мову. Вось толькі пагэтаму.
— А Вы як маці не баіцёся магчымых складанасьцяў пасьля — у школе, напрыклад?
— Будзем спрабаваць знайсьці школу беларускамоўную. Каб ён і далей знаходзіўся ў гэтым асяродзьдзі. Мы ж усё-ткі беларусы. У сябе мы тут павінны... Калі мы тут ня будзем размаўляць на беларускай мове... аб чым можна размаўляць далей?
— Як Вы думаеце, ці будзе беларуская мова ў будучыні мець імідж прэстыжнай, элітарнай?
— Мы толькі спадзяемся пакуль на гэта. Гэта ўсё залежыць ад нас”.
“Як Вы думаеце, гэтая беларускамоўнасьць можа набыць рысы нейкай прэстыжнасьці гадоў за пяць-дзесяць?
— Я думаю, што й зараз гэта ўжо ёсьць. Я думаю, што прыходзіць гэты час.
— Як у маці, наколькі я разумею, у Вас няма хваляваньняў, што будуць нейкія праблемы ў вашага дзіцяці псыхалягічнага кшталту, калі будзе школа...
— Не. Няма ніякіх. Я ўпэўнена, што гэта будучыня нашых дзяцей. І яны яшчэ за сябе пастаяць. І за мову».
Пытаюся ў выхавацелькі, як ёй гэтая група, ці яна цяжэйшая, чым астатнія групы гэтага садка.
“Ёсьць некаторыя складанасьці. Па-першае, у некаторых сем’ях усё ж такі бацькі размаўляюць па-расейску. Вось такія праблемы былі. Але потым дзьвюхмоўе пачало адыходзіць на другі плян. Дзеці размаўляюць на беларускай мове. Нават папраўляюць сваіх бацькоў. Псыхалягічны момант... Я б не сказала, што гэта такая праблема. Толькі што рознаўзроставая група».
Сапраўды, гэтыя дзеці ня робяць уражаньня людзей, у якіх ёсьць псыхалягічныя праблемы.
“У цябе ёсьць любімыя кніжкі ці мульцікі?
— Мульцік? Я сама ператвараю ў мульцік. Можаш паглядзець, калі хочаш. Я сама магу ператварыцца ў мульцік. Каля альтанкі...”
“Ты кім хочаш стаць, калі вырасьцеш?
— Лазбойнікам.
— Разбойнікам? А чаму разбойнікам?
— У мяне будзе пісталет і мец.
— І каго ты будзеш рабаваць?
— Яго буду лабаваць і яго буду лабаваць.
— Дык гэта ж твае сябры, хіба не?
— Неа.
— А хто гэта?
— Гэта салдаты.
— Салдаты? А ты салдат?
— У-у. Я не салдат, а лобат”.
“Колькі табе гадоў, Каралінка?
— Пяць.
— У якой ты краіне жывеш?
— Бералусь.
— А якія ў цябе любімыя цацкі, мульцікі?
— “Жыцьцё жукоў”. У мяне многа мульцікаў. У нас ёсьць відык. Дык там што хочаш выбіраеш. То «Алісу ў краіне цудаў», то «Болта», то «Гісторыю цацак».
— А ты любіш глядзець тэлебачаньне?
— Люблю, калі штосьці там ёсьць цікавае.
— А што для цябе цікавае?
— Ну, мульцікі...
— А ты разумееш расейскую мову?
— Разумею.
— Тут жа ў вас ёсьць групы расейскія ў садзіку. Як вы зь імі сябруеце?
— Мы зусім зь імі не размаўляем, ніяк. Не.
— А чаму вы зь імі не размаўляеце?
— Я ня ведаю.
— А дзе працуюць твае бацькі?
— У офісе.
— А чым там людзі займаюцца?
— Пішуць на кампутарах, друкуюць розныя паперы.
— А ў цябе ёсьць нейкія мары ў жыцьці?
— Мая мара схадзіць у “Макдональдз” на Дзень народзінаў.
— Каб ты была чараўніцай, што б ты зьмяніла ў нашай краіне? Што б ты зрабіла?
— Сагнала б Лукашэнку зь месца. Бо ён кепска кіруе краінай”.
Не за гарамі той час, калі сьвет гэтых малых разбойнікаў пачне пашырацца далёка за межы гэтага двара, гэтага гораду й гэтай краіны. Ёсьць у мяне ўпэўненасьць, што дзеці гэтай групы ня згубяць адзін аднога ў далейшым сваім жыцьці. У якое напоўніцу ўступяць недзе ажно ў 30-х гадах нашага стагодзьдзя. Калі мы ўжо будзем старымі людзьмі. А некаторых з нас, уявіце сабе, ужо ня будзе на гэтым сьвеце. Але ад гэтай думкі мне чамусьці ня робіцца сумна. Бо ў нас сапраўды ўсё толькі пачынаецца. Гэты маленькі калектыў можна назваць як заўгодна. І інкубатарам будучай эліты, і рэальным пачаткам адраджэньня нацыі. Каб у гэтай ідэі быў сьветлы працяг, ад нас патрабуецца ня так і многа. Ня даць гэтым людзям узяць пад сумнеў шчырасьць нашых словаў і справаў. Ня даць падставы для зьяўленьня недаверу ў гэтых вачах. Тады не на адной нашай вуліцы будзе сьвята. І, можа, значна раней за 30-я гады.
Зьміцер Бартосік
