Эўрапейскі Картаген
Каралявец-Калінінград-Кёнігсбэрг і ягоная будучыня
Каралявец адметны ў шэрагу гарадоў-прывідаў, зьнішчаных заваёўнікамі дарэшты: ён руйнаваўся не з налёту, не пад гарачую руку, а мэтадычна — нібыта хтосьці ставіў пачварны экспэрымэнт. І насамрэч, пасьля вайны саветы атрымалі ўнікальную магчымасьць папросту ў лябараторных умовах праверыць слушнасьць і трываласьць сваёй ідэалёгіі.
Узяць нямецкі горад, пераназваць у гонар сталінскага блазна, расстраляць танкамі каралеўскі замак, зрабіць там месца актыўнага – зь півам у цэляфанавых пакетах – адпачынку гараджанаў, наставіць вакол бэтонных каробак, засяліць прыбышамі – таксама адарванымі ад родных мясьцінаў. Ці народзіцца ў такіх умовах доўгачаканы савецкі чалавек? Аднак, не заладзілася. Грае ўсё-ткі нейкую ролю энергэтыка места: сёньня заставацца расейцамі там хоча хіба начальства (дый тое згодна са службовымі абавязкамі), рэшта дрэнна сабе ўяўляе, кім жадае быць і ў якой краіне жыць...
Жорсткасьць, зь якой заваёўнікі зьнішчалі нават саму памяць пра “ўпартыя” гарады, заўжды выклікала адваротнае: спаленая Троя, пахаваная ў пясках Нінэвія, дашчэнту разбураны Картаген учэпіста сядзелі ў памяці нашчадкаў. Што характэрна — нашчадкаў тых самых заваёўнікаў. І прыходзіў час, калі ўдзельнікі “гераічных падзеяў” збольшага паміралі, рэаліі, якімі можна было б абгрунтаваць палітычную неабходнасьць або рэвалюцыйную мэтазгоднасьць зьдзейсьненага, адыходзілі ў нябыт, і тлумачэньняў кшталту “яны былі ворагамі” й “ды мы за вас сваю кроў...” ўжо не ставала, каб заглушыць у сабе пачуцьцё віны перад ненароджанымі насельнікамі зьнішчаных гарадоў.
Што праўда, з часам любыя дзеі продкаў набываюць рамантыка-гераічны арэол, у якім нам цяпер бачацца нават найбольшыя зладзействы сярэднявечча. Гэта такі своеасаблівы ахоўны мэханізм нашае псыхікі: цяжка было б адчуваць шматтысячагадовы цяжар сумленьня й адказнасьці. Тым больш, што сьпіс дасягненьняў гэткага кшталту несупынна папаўняецца.
Сяргей Мікулевіч
