Польскія дыплёмы й беларуская рэчаіснасьць
90% беларускіх грамадзянаў, якія выпраўляюцца за мяжу на вучобу, пакідаюць радзіму назаўжды
Нядаўна Беларускі клюб выпускнікоў польскіх ВНУ зладзіў у Горадні сваю традыцыйную сустрэчу. Для спатканьня выбралі прыгожы будынак польскай школы № 36 у Дзевятоўцы.
Школа, пабудаваная на сродкі слухачоў Польскага радыё, робіць вялізнае ўражаньне: пампэзны ганак, элегантны ўнутраны падворак з шкляным дахам, прасторныя калідоры, галерэі, клясы, утульная актавая заля з раялем і мяккімі крэсламі, паўсюль карціны, экзатычныя кветкі, выставы ганаровых кубкаў, медалёў і граматаў… У школе 37 кампутараў. Усе прадмэты выкладаюцца па-польску, але й беларуская мова вывучаецца паглыблена. 144 чалавекі вучацца граць на розных музычных інструмэнтах. Пры заканчэньні школы гэтыя юнакі ды дзяўчаты атрымаюць пасьведчаньні аб сярэдняй музычнай адукацыі. Дакладна такая ж школа ёсьць у Ваўкавыску. Гарадзенская школа летась выдавала першыя атэстаты. Цяпер многія ейныя выпускнікі вучацца ў Польшчы.
Каб трапіць у польскія ВНУ, беларусы мусяць выдатна здаць уступныя іспыты, а потым дамаўляцца наконт стыпэндыі з рэктарам установы. Альбо, калі яны этнічныя палякі, папярэдне просяць стыпэндыю ў польскага ўраду.
Былыя стыпэндыяты не сьпяшаюцца вяртацца ў Беларусь. Многія застаюцца ў Польшчы альбо выпраўляюцца далей на Захад. Менавіта з гэтай прычыны польскія ўлады апошнім часам абмежавалі доступ беларускіх студэнтаў на такія спэцыяльнасьці, як замежныя мовы, юрыспрудэнцыя і мастацтва. Згодна зь неафіцыйнымі лічбамі, 90% беларускіх грамадзянаў, якія выпраўляюцца ў Польшчу на вучобу, пакідаюць радзіму назаўжды. Толькі 10% вяртаюцца дамоў. Згодна са статыстыкай Беларускага клюбу выпускнікоў польскіх ВНУ, толькі трэцяя частка з гэтых 10% знаходзяць працу па спэцыяльнасьці. Сяргей Клімаў выкладае гісторыю ў Магілёўскім унівэрсытэце. Валянцін Цітарэнка — польскую мову ў БДУ. Гісторык Андрэй Якубоўскі ўзначальвае Менскі аддзел Саюзу палякаў. Гісторык Юзаф Пажэцкі — віцэ-старшыня Беларускага саюзу палякаў. Ірэна Чэрняк выдае часопіс Słowo Ojczyste. Анджэй Дубікоўскі — галоўны рэдактар газэты Głos znad Niemna, у якой працуюць таксама Галіна Эйсмант, Анджэй Пісальнік, Інэс Тодрык. Алена Здобнікава працуе ў Польскім Інстытуце…
Аднак большасьць выпускнікоў пакутуюць ад беспрацоўя і беспэрспэктыўнасьці. Нехта гандлюе на рынку ці працуе кіроўцам, нехта паступіў у беларускі ўнівэрсытэт і цяпер атрымлівае новую спэцыяльнасьць. І справа ня ў тым, што яны згубілі кантакт з беларускімі рэаліямі ды сталіся чужакамі. Большасьць гэтых людзей атрымалі ў Польшчы дыплём бакаляўра, які не фігуруе ў польска-савецкай дамове 1974 г. пра абмен студэнтамі, а значыцца, афіцыйна не прызнаецца беларускімі ўладамі.
Летась выпускнікі польскіх ВНУ яшчэ спадзяваліся, што клюб і Польскі інстытут дапамогуць ім уладкавацца. Аднак высьветлілася, што клюб прапануе ім зусім іншае: радасьць сустрэчаў, удзел у культурных мерапрыемствах Польскага інстытуту, сяброўскія кантакты з калегамі ў Беларусі і за мяжой… Апошнім часам узьнікла ідэя выдзяляць польскія грошы на польскамоўную адукацыю ў Беларусі. Галоўная перашкода на гэтым шляху — моўная палітыка цяперашняга рэжыму. Наіўна чакаць ад сёньняшніх беларускіх уладаў дазволу адчыніць польскі ўнівэрсытэт ў Горадні. Нядаўна быў скасаваны праект польскай школы ў Воранаве, якую плянавалі пабудаваць на польскія грошы. Цяпер ідуць зацятыя спрэчкі вакол стварэньня польскага аддзелу ў Менскім пэдінстытуце імя Максіма Танка. Зрэшты, на фоне закрыцьця беларускіх школаў усё гэта выглядае цалкам заканамерна.
Юлія Андрэева
