Наталка Бабіна
Крыві не павідна быць відна
Так казаў той доктар, што лячыў ейную маці. Поўны, з пышнымі белымі вусамі, ён выправіў усіх на двор, але яна, чатырохгадовая дзяўчынка, вырвалася з бацькавых рук і ўцякла. За рогам яна ўзьбілася на прызбу і бачыла ўсё праз акно. Доктар адкінуў старую капу, якой была накрытая маці. Нават праз маленечкае акенца было відаць, якая вялікая цёмная пляма крыві распаўзлася пад ёю, рухі доктара былі асьцярожныя і спакойныя, ён пагладзіў маці па руцэ, нешта сказаў ёй, бясьсілай, распластанай. Доктар згінаў маці ногі ў каленях і прытрымліваў іх адной рукой, пакуль другой, абцягнутай, як аблітай, пальчаткай, нешта мацаў. Потым ён мыў акрываўленую пальчатку на двары, а бацька паліваў яму з конаўкі.
“Крыві не павідна быць відна, — казаў доктар. — Ці з горла, ці з вуха, ці з дупы кроў пакажацца, ці то з носа ідзе часьцяком — трэ ехаць да доктара. Каб вы адразу мяне паклікалі, то, можа, у больніцы… А так… Пасьляродавае запаленьне — гэта, ведаеце…”
Бацька павёз возам пана доктара назад у Берасьце, а цётка Ганна, якую бацька паклікаў пасядзець з хворай і дзецьмі, пакарміла іх з братам. От цікава, пакуль цётка Ганна жыла ня зь імі, яна давала ім есьці, а пасьля, калі бацька зь ёй ажаніўся — не. Пры маці ім з братам заўсёды можна было адрэзаць лусту ад бохана, што ляжаў на стале, а цётка Ганна робіць на хлебе значкі і так увівае ў настольнік, каб яны не маглі цішком узяць. Толькі сваім дзецям дае. Бацька прывёў іх — цётку Ганну і трох ейных хлопчыкаў — месяцы праз тры пасьля сьмерці маці, якраз перад жнівом. А маленькі брацік таксама памёр. Бацька жаваў яму мякіш, увіваў у чысьценькую шматачку, мачыў у малацэ і так даваў смактаць, але брацік памёр. Труну з маці несьлі шасьцёра, а труну з хлопчыкам дзядзька Іван трымаў пад пахай… На наступны дзень пасьля пахаваньня яна намовіла брата пайсьці на могілкі і разгарнуць матчыну магілу. Трэба разгарнуць, адарваць вечка труны, гаварыла яна, хай маці ўстане, хай ідзе дадому, бо ім, малым, немагчыма безь яе…. Тады яна нічога не баялася, ні могілак, ні мёртвых. Цяпер ведае, што трэба баяцца — нячыстай сілы і ліхіх людзей... Старая Саўчыха, да якой за гэтыя гады яна ўтаптала чорную дарогу, навучыла яе, што трэба казаць, калі з-за грэблі раптам выскачыць супраць цябе чорт, і калі кліча ў жыта русалка, і калі сутыкнешся дзе зь целам без душы, што блукае па зямлі… “А супраць ліхіх людзей няма нагавору, — казала Саўчыха. — Ні нагавору, ні малітвы. Трэба толькі Бога прасіць, каб трымаў ліхіх людзей ад нас далей”…
…А сёньня першы раз упаў белы мароз. Сьцежка цьвёрдая і халодная-халодная. Босыя ногі замерзьлі, аж шпары ў пальцы зайшлі. Яна ідзе хутка, подбегам, вось ужо і купа ракіты, за якой сьцежка павяртае да Буга.
“Бабы, каханыя, нясіце анучы засраныя, сем год ня праныя”, — так крычыць старызьнік, калі едзе ўздоўж вёскі. Чаму гэта ўспомнілася? Яна ж свае анучы якраз будзе праць.
Нізкія хмары паўзуць з-за Буга. Яны падаюцца шчэ больш цёмнымі ад таго, што на іх тле трымцяць чырвоныя асіны і зьзяюць залатыя ясакары. Пэўна, будзе сьнег. Хутка Пакроў.
На беразе яна, не затрымліваючыся, падабрала спадніцу, расчапіла шпільку, якой была сашчэпленая сарочка, выхапіла з-пад сябе зложаную ўчацьвёра анучачку і, зручней падабраўшы спадніцу і сарочку, з разьбегу скокнула ў рэчку. Ад халоднай вады, што даходзіла да клубоў, спачатку заняло дух, а потым стала цёпла. Яна засьмяялася і прысела.
Яна поўнілася маладосьцю, як поўніцца сілай жолуд увосень, як поўніцца вадой рака ўвесну. Балелі рукі і сьпіна, бо ўчора яны з бацькам цэлы дзень малацілі, цягнула ў нізе жывата, бо сёньня першы дзень на сарочцы, але і гэты боль, і адчуваньне чысьціні, якое зьявілася, калі яна выбралася на бераг ды абцерла ногі ручніком, і гусіныя лапкі на скуры, і драпінка на далоні, што запякла ў вадзе, — усё гаварыла: я жывая, я моцная, я шчасьлівая, я чакаю… Яна ўпарадкавалася з чыстай анучачкай, а запэцканую крывёй прысела памыць. Чорная, з ночы, кроў па краях, сьвежая, яскрава-чырвоная, пасярэдзіне. Анучачка плыве па вадзе, цягнуцца ад яе дымныя пісягі, у халоднай вадзе чырванеюць пальцы. Крыві не павідна быць відна. Калі зь яе палілося першы раз, яна спалохалася, бо падумала, што цяпер памрэ, як тады маці, але зараз яна ўжо ведае, што той доктар казаў недакладна: калі ты дзяўчына — штомесяц ліецца зь цябе кроў, як з рукава, а табе хоць бы што. Управіўшыся, яна заціснула мокрую анучачку ў руцэ, каб ніхто ня бачыў, і пабегла дадому.
Вецер, зьмешаны зь сінімі пасмамі часу, падпіхваў яе ў сьпіну, забегшы наперад, павяваў у твар, а то забіваўся пад спадніцу. Яна бегла. Яна чакала.
Яна ня ведала, што прыйдзе час — і мужчына скажа ёй: “Ты маё сэрца”, — але гэта будзе няпраўда. Ня ведала, што прыйдзе час — і іншы мужчына скажа ёй: “Ты сука”, — але і гэта будзе няпраўда. Ня ведала, што жыцьцё скіруе да яе ліхіх людзей, і праз грахі і правіны вольныя і нявольныя правядзе яе ад сілы да слабасьці, да старасьці. І ледзяная, бязьмежная, сьмяротная адзінота гэтай зямлі адаб’ецца ў ейных вачах.
