Ці магчымая рэканструкцыя опэры “Сялянка”?
Сяргей Картэс: “Міністэрства абвесьціць конкурс на беларускую опэру”
Кампазытар Сяргей Картэс, дырэктар Беларускае Опэры
“НН”: Чаму ніхто зь беларускіх кампазытараў пакуль не спакусіўся напісаць паўнавартасную опэру на сюжэт “Сялянкі”? Гэта ж гатовае лібрэта! А музыка Манюшкі безнадзейна страчаная…
Сяргей Картэс: Гэта вельмі складанае пытаньне. Кожны кампазытар мае свой уласны погляд на літаратуру і шукае свой сюжэт. Да “Сялянкі” ніхто пакуль не дабраўся, нікога яна не зачапіла. Я ня ведаю гэтага твору — ані музыкі Манюшкі, ані п’есы Марцінкевіча. Я ня ведаю, як бы я на яе адрэагаваў. Гэта залежыць ад густаў кампазытара — літаратурных і музычных, ад таго, што ён хоча сказаць сваім творам.
“НН”: А калі б нехта напісаў опэру на сюжэт “Сялянкі” і прынёс яе ў тэатар, Вы б яе паставілі?
С.К.: Мы вельмі чакаем новых беларускіх твораў. Міністэрства культуры нават прапануе абвясьціць конкурс на найлепшую беларускую опэру. Прынамсі, зусім нядаўна мы абмяркоўвалі гэтую ідэю з намесьнікам міністра культуры сп.Рылаткам. Калі б нехта прынёс нам опэру на сюжэт “Сялянкі”, яна б мусіла прайсьці праз шэраг праслухоўваньняў, праз мастацкую раду і г.д. І калі б яна нас задаволіла, мы б з радасьцю яе паставілі. Зараз нашая трупа занятая пастаноўкай “Ядвігі” Ўладзімера Солтана. Мы зь лібрэтыстам Віктарам Халіпам пішам новую опэру на сюжэт з Караткевіча. Пакуль ня ведаем, што з гэтага атрымаецца… Бо ў творчасьці немагчыма нешта казаць наперад.
Уладзімер Кур’ян: “Ня трэба
рок-опэры”
Кампазытар Уладзімер Кур’ян, аўтар музыкі да спэктаклю “Ідылія” ў Купалаўскім тэатры
“НН”: Ці цяжка было пісаць музыку да “Сялянкі” праз 140 гадоў пасьля Манюшкі?
Уладзімер Кур’ян: Калі Пінігін прынёс мне гэты матэрыял, я спачатку нічога не зразумеў. Я здолеў прачытаць п’есу толькі зь пятага заходу! За першым разам прачытаў дзьве бачыны і далей ня змог. Дзівосныя нейкія рыфмы: “бацінкі — паўбацінкі”… За другім разам я прачытаў яшчэ дзьве бачыны. Да мяне даходзіла вельмі павольна, як да жырафы. Адкуль гэты французік, які прыехаў на радзіму? Спачатку мне гэта ўсё вельмі не падабалася. Але калі я пачаў працаваць над “Сялянкай” усур’ёз, я ў яе закахаўся, чым далей — тым мацней. Народзіны спэктаклю былі доўгія — пакуль падрыхтоўвалі дэкарацыі ды касьцюмы, развучвалі песьні ды танцы… За гэты час я асэнсаваў, наколькі глыбокі гэты твор — “Сялянка”. “Я хачу, каб мяне любілі, і я вас люблю”, — вось асноўная ідэя п’есы.
“НН”: Вы мелі нейкія музычныя матэрыялы першае “Сялянкі”?
У.К.: Толькі адзін аркуш з арыяй Камісара. Ён быў укладзены ў лібрэта. Шчыра прызнаюся — я гэтую арыю трошкі перарабіў і дапісаў яшчэ тактаў дваццаць. Акрамя таго, празь Язэпа Янушкевіча я знайшоў аўдыёкасэту, на якой праўнучка Дуніна-Марцінкевіча сьпявае нейкія куплеты…
“НН”: Што за праўнучка?
У.К.: Ня ведаю. Я зь ёю не кантактаваў, толькі слухаў касэту. Сьпявала яна вельмі шчыра і сардэчна — гэта было чуваць, хаця касэта была надта старадаўная, з хрыпамі. Адчувалася, што яна запазычыла сваю манеру ад старэйшых, якія дакладна ведалі, як трэба гэта сьпяваць. Але што тычыцца саміх песьняў, гэта быў такі сабе турысцка-кухонны варыянт, пад гітару. Зусім ня тое, што мне было патрэбна.
“НН”: І Вы ў выніку ўсё напісалі самастойна?
У.К.: Так, 95% музыкі, а то й болей. Клявір напісаўся вельмі хутка. А потым яшчэ паўгоду я ўдзельнічаў ва ўсіх рэпэтыцыях, акампануючы акторам на раялі. Пасьля зрабіў партытуру (падрабязны нотны запіс для аркестру). Я пэўны, што ў Манюшкі не было аніякай партытуры. Я нават сумняюся, ці быў у яго клявір. Баюся, што Манюшка ўвогуле ня ўдзельнічаў у спэктаклі.
“НН”: Ці не хацелася б Вам ператварыць Вашую “Ідылію” ў сапраўдную опэру (магчыма, рок- ці фольк-опэру), якая б гучала ў выкананьні прафэсійных сьпевакоў?
У.К.: Мая музыка — гэта арганічная частка спэктаклю, які мы стваралі разам. Задума належыць Пінігіну, Марголін стварыў выдатнае мастацкае афармленьне, а харэограф Галіна Шлеянкова (зямля ёй пухам) ператварыла гэта ўсё ў плястыку. А рабіць з гэтага рок-опэру — не, мне здаецца, ня трэба. Лепш узяць нейкі іншы, новы матэрыял. Калі ж мая музыка хаця б у некаторыя моманты нагадвае Манюшку — гэта выдатна. Акурат такая была мая патаемная мара.
Алесь Суша: “Чаму б не купалаўцы зь “Песьнярамі”?”
Алесь Суша, уладальнік бутыку “Каміла”, прадусар музычных альбомаў “Сьвяты Вечар”, “Я нарадзіўся тут”
“НН”: Як вядома, музыка “Сялянкі” страчаная. Ці можна стварыць нейкі музычны праект на аснове тэксту Дуніна-Марцінкевіча?
Алесь Суша: Магчыма ўсё. Прычым нават містыфікацыя — як з чэскімі Кралядворскімі рукапісамі: нібыта знайсьці ноты дзе-небудзь у Парыжы, копіі даслаць у Менск — і праца закіпела. Хто і калі гэта праверыць? А калі раптам і выбухне скандал, дык яно й лепей, абы падробка была таленавітая. Хаця ў ХХІ ст. гэта ўжо, напэўна, ня так актуальна. Трэба нешта новае, як у адваротнай сытуацыі: музыка была, словаў не было — новымі сталі словы Сокалава-Воюша на музыку Агінскага ў “Пялянэзе”.
“НН”: Хто з нашых музыкаў мог бы ўзяць удзел у гэтым праекце?
А.С.: У дадзенай сытуацыі нельга ўжыць прынцып тэндэру — гэта загруба для музыкі і ўвогуле творчасьці. Шмат залежыць ад таленту, стылістыкі, творчых магчымасьцяў. Але паверце мне: быў бы бюджэт, ахвотныя паўдзельнічаць знайшліся б. Чаму б, прыкладам, не Купалаўскі тэатар? Яны ўжо ставілі вадэвіль “Ідылія”. І даволі ўдала, шмат музыкі і сьпеваў. Або чаму б ня тыя ж купалаўцы разам зь “Песьнярамі”? У свой час у “Песьняроў” выдатна атрымліваліся юбілейныя праекты.
Віталь Супрановіч: “Толькі не “Сялянка”, а “Ідылія”
Віталь Супрановіч, кіраўнік музычнае ініцыятывы БМАgroup
Віталь Супрановіч: Па шчырасьці, мне больш падабаецца ягоная “Люцынка, або Швэды на Літве”, зь якой можна было б зрабіць (і, я думаю, калісьці зробяць) і выдатны фільм, і опэру, і рок-опэру. Вельмі эўрапейскі кантэкст. Але й “Ідылія” з музыкай Манюшкі ня можа пакінуць мяне абыякавым.
“НН”: Музыка Манюшкі да п’есы Дуніна-Марцінкевіча амаль цалкам страчаная. Ці можа на аснове “Сялянкі” паўстаць нейкі музычны праект?
В.С.: Вядома, мог бы! Драматургія славутага клясыка дазволіла б стварыць сапраўдную тэатральна-музычную дзею, што, на жаль, не ўдалося зрабіць Міхалу Анемпадыставу з п’есай па матывах “Народнага альбому”.
“НН”: Хто з нашых музыкаў мог бы ў гэтым праекце паўдзельнічаць, і ці хацелі б вы быць ягоным прадусарам?
В.С.: Наконт складу музыкаў для рок-вэрсіі “Ідыліі”, дык да традыцыйных удзельнікаў (NRM, “Крыві”, Памідораў) я б дадаў бліскучы патэнцыял “Улісу”, “Крамы”, Касі Камоцкай, “Зьніча”... Зрэшты, тут выбар за новымі кампазытарамі й інтэрпрэтатарамі. Я б, як прадусар, адно замест гандлёвай маркі “Сялянка” зноў-такі абраў бы “Ідылію”. Праўда, так склалася, што я рэдка зьяўляўся прадусарам праектаў БМА, мне больш даспадобы функцыя мэнэджэра.
Гутарыла Юлія Андрэева
