жывая гісторыя
Крыж каваля Жалязовіча
Пра трагічны лёс гэтага чалавека ўпершыню я даведаўся з аповесьці Алеся Пашкевіча (ураджэнца Случчыны) “І дам табе вянок жыцьця”, у якой ён ярка і даходліва расказаў пра падзеі, зьвязаныя са Слуцкім паўстаньнем 1920 году. У лістападзе таго году ў мясцовую брыгаду стральцоў запісаўся і каваль зь вёскі Лучнікі па прозьвішчы Жалязовіч. Ён рамантаваў зброю, каваў коней, а калі трэ было, браў у рукі вінтоўку і змагаўся поруч з усімі стральцамі. А калі паўстанцы ў няроўным змаганьні з Чырвонай Арміяй пацярпелі паразу, Жалязовіч вярнуўся дамоў і ўсю зіму адпрацаваў у вясковай кузьні. Зьяўляючыся чалавекам веруючым, ён выкаваў вялікі, у рост чалавека, жалезны крыж, упрыгожыў яго карункамі эвангельскага зьместу. І вясною 1921 г., паклаўшы той крыж на плячо, накіраваўся пешшу за 6 кілямэтраў да Прашчы — так звалася крынічка паблізу вёскі Прашчыцы. Вада ў ёй лічылася гаючай, таму крынічка прыцягвала да сябе жыхароў навакольных вёсак. Там Жалязовіч і паставіў свой крыж, а паблізу яго збудаваў невялікую драўляную каплічку. Паломнікі сталі тады часьцей наведваць Прашчу — памаліцца ля крыжа, набраць з сабою вады з крынічкі. Гэта не спадабалася атэістычным уладам. Туды аднойчы прыехаў старшыня сельсавету з памагатымі зь ліку камбедаўцаў. Яны абклалі каплічку сушняком і падпалілі — у прысутнасьці Жалязовіча. Той кінуўся тушыць, яго адштурхнулі, каваль упаў на зямлю, а ўзьняўшыся, схапіў сякеру, што ляжала побач. У адказ старшыня сельсавету выхапіў з кішэні наган і застрэліў Жалязовіча, а труп яго разам з памагатымі ўкінуў у ахопленую агнём каплічку. Крыж жа блюзьнеры выкапалі і ў кустах прысыпалі зямлёй. Калі забойцы вярнуліся ў вёску, жанчыны з Прашчыц адшукалі крыж і зноў паставілі на ранейшае месца. Ды нядоўга ён прастаяў. Неяк уначы яго зноў ня стала.
А вось крынічка Прашча, нягледзячы на пасьпешлівую мэліярацыю ў 1960—70-я, ацалела, хоць ужо і ня мае той “буйнай” сілы, што ў 20-я. Паблізу яе на месцы, што стала кавалю Жалязовічу Галгофай, вяскоўцы паставілі драўляны крыж.
Міхась Тычына, Слуцак
