Лісты
Паліграфавічы
Хачу сказаць колькі словаў на тэму, удала пазначаную як “поўны касьцян”, хоць не такі ўжо ён і поўны. Здарылася тое, што калі-небудзь мусіла здарыцца, бо дыктатура літаратурнага люмпэн-пралетарыяту цалкам лягічна вынікае з дыктатуры агульнае. Літаратурны Паліграф Паліграфавіч дачакаўся свайго і з ласкі “ўпраўдома” займеў даўно жаданую пасаду ды жылплошчу ў кватэры інтэлігента-прафэсара. “Начальнік пададдзелу зачысткі” — здаецца, гэтак звалася пасада Шарыкава.
Тутэйшыя паліграфавічы ўзьбіліся на тую самую пасаду. Зачышчаць Беларусь ад беларушчыны – іхная сёньняшняя задача, бо трэба ж неяк адваёўваць жыцьцёвую прастору. А як яшчэ пра сябе заявіш, калі ты нікому не цікавы і нават беларускамоўныя людзі не жадаюць чытаць тваю пісаніну. І можаш хоць дзяржпрэмію сабе выпрасіць – а не чытаюць!
Колькі дзён таму, загадзя ведаючы вынік, пачаў я тэлефанаваць знаёмым беларускамоўным людзям, задаючы ім адно пытаньне: ці маюць яны якія кніжкі новапрызначаных літкамандзіраў. Абзваніў блізу сарака сем’яў, а твораў “начальнікаў зачысткі” ні ў кога не знайшлося. У хатніх бібліятэках беларускамоўных сем’яў ёсьць кніжкі трох-чатырох дзясяткаў беларускіх пісьменьнікаў – ад Багушэвіча да Глёбуса, Скоблы, Бабкова ды яшчэ сіх-тых зь іхнага ці маладзейшага пакаленьня. А існаславянцаў няма. І ня дзіва. Бо сярод гэтае кампаніі нямашака ніводнага таленту ці хоць-кольвек значнае асобы. І калі адзін зь іх публічна называе Быкава, Барадуліна, Брыля, Гілевіча “старымі маразматыкамі”, дык гэта праява даўно знаёмага: лютай нянавісьці Паліграфа Паліграфавіча да інтэлігенцыі.
Дарэчы, пра існаславянства. Ёсьць у Дастаеўскага прыблізна такія словы: “За немажлівасьцю быць расейцам стаў славянафілам”. Калі ўважлівей прыгледзішся да тутэйшых ды суседзкіх славянарупліўцаў, разумееш, наколькі слушна казаў наш вялікі зямляк.
Марны занятак – усялякія палемікі з тымі, хто ня варты нашых інтэлектуальных і духоўных высілкаў. Пакіньма іх зь іхнай дзіцячай радасьцю ды думайма, як найлепей зрабіць тое, што мусіла быць зробленым яшчэ колькі гадоў таму: для новай, сапраўднай, незалежнай, беларускай літаратуры мусяць паўстаць новыя незалежныя выданьні. Даўно сказана, але праўда: “Новае віно ў старыя мяхі не наліваюць”. Беларускае, апроч усяго іншага, павінна зрабіцца сучасным, высакаякасным таварам. Дзякуй богу, прыклады ўжо маем. А дзеля запачаткаваньня добрае справы можна было б і капейчынай скінуцца, папярэдне заснаваўшы належны рахунак. Талака, як вядома, – нашая найлепшая традыцыя. Як і ўзаемадапамога.
Днямі, забіраючы з “Полымя” свой падрыхтаваны да друку матэрыял, я падумаў, што, можа, слушна было б шаноўнай “Нашай Ніве” адвесьці адну старонку для тэкстаў, адрынутых найноўшаю цэнзураю з “заКасьцянелых” выданьняў ці зьнятых з друку самімі аўтарамі па прынцыповых меркаваньнях. Ня думаю, каб “зачышчаныя” творы Барадуліна ці Брыля сталіся лішнімі для нашаніўскіх чытачоў.
“Поўны касьцян” надышоў для тых, хто яго й заслугоўвае, хто гатовы прыняць яго з клясычным выразам: “Што ж паробіш, неяк жа жыць трэба…” Жыць трэба ня “неяк жа”, а годна. Адзінае, чаго павінна ставаць беларускай інтэлігенцыі, дык гэта вытрымкі, рашучасьці, адказнасьці – тых якасьцяў, што дапамаглі прафэсару Праабражэнскаму вярнуць Шарыкава ў ягоны першародны стан.
Рыгор Сітніца, Менск
Маё credo
Пранесьліся чатыры мае гады ў Нацыянальным дзяржаўным гуманітарным ліцэі імя Якуба Коласа. Добра памятаю дзень, калі ўпершыню пабачыў тых, хто сёньня зьяўляецца маімі блізкімі сябрамі і дарадцамі. Памятаю першы клясны сход, першы ўрок фізкультуры, першы ліцэйскі твор па літаратуры, у якім пісаў нешта пра сярэднявечныя замкі ды дурнаватых рыцараў. Успаміны дазваляюць прасачыць за зьменамі, якія адбыліся са мною ў ліцэі. Цяжка паверыць, што за чатыры гады чалавек можа так зьмяніцца...
Згадваю, як у дзіцячым садку выхавацелька пыталася: “Кто знает, как по-белорусски “цветок”?” Ніхто з “кветак перабудовы” ёй правільна не адказаў. 1991 год – прыйшоў час ісьці ў школу. Колькі было бацькоў, якія жадалі аддаць дзяцей у клясу зь беларускай мовай навучаньня! Колькі было скаргаў у РАНА з прычыны абмежаванай колькасьці беларускіх клясаў!
Памятаю першыя рыцарскія клюбы, якія засноўвала рамантычна настроеная моладзь. Памятаю свайго дзядзьку яшчэ студэнтам на мітынгах. Памятаю атмасфэру бязьмежных пэрспэктываў і пад’ёму нацыянальнага духу... 1994 год – прэзыдэнцкія выбары. Перамог чалавек, у якога стралялі. Зьмяняецца герб, сьцяг, Канстытуцыя, зьмяняюцца людзі. Я працягваю вучыцца на паўзабароненай мове, пераходжу з школы ў школу і трапляю ўрэшце ў ліцэй.
Я дзякую ліцэю менавіта за тое, што ў ягоных сьценах знайшоў мэту свайго жыцьця... Яна ня зводзіцца да заробку вялікіх грошай, набыцьця шыкоўных кватэраў, заваёваў нейкіх статусаў... Усё, што мне патрэбна, – гэта той час, калі людзі былі больш рашучыя, школы больш беларускія, пэрспэктывы больш далёкія. Урыўкі гэтага часу, як здані, блукаюць па ліцэйскіх калідорах, грукаюць дзьвярыма, адчыняюць форткі. Яны сыплюцца з падручнікаў, напаўняюць ліцэйскія пакоі. А можа, гэта ўрыўкі не мінулага? Можа, гэта весткі з будучыні? Тады кроч хутчэй, каб не спазьніцца! Прыкладзі ўсе намаганьні, здольнасьці на тое, каб высьлізнуць зь сёньняшняга чорнага кола, каб час “падстрэлкаў” і ціхіх згоднікаў незваротна мінуў!
Для гэтага зусім ня трэба зьдзяйсьняць штодня гераічныя ўчынкі. Дастаткова стаць чалавекам, да якога б прыслухоўваліся, зь якім раіліся б, якога б паважалі. Менавіта такому чалавеку па сілах дасягнуць запаветнага часу, калі будуць ганарыцца сваімі дзецьмі, шанаваць продкаў, адчуваць гонар за сваю Айчыну, гісторыю. Калі Беларусь будзе асацыявацца зь якаснай прадукцыяй, з годным народам, зь веліччу! Гэтаму варта прысьвяціць усё жыцьцё.
Ягор Шумскі, Менск
Камбінат імя Сьцяпана Разіна
Шпацыруючы неяк па Берасьці, зайшоў у прадуктовую краму па піва. Узяў “Берасьцейскае сьветлае”, а на паліцах пабачыў вялікую колькасьць расейскай прадукцыі. Вырашыў пералічыць расейскія бровары, што працуюць у Беларусі. І вось што з гэтага атрымалася: “Вена”, “Піваварня Масква-эфэс”, “Цьвер-піва”, “Піваварня Івана Таранава”, “Піваварная кампанія Калугі”, “Бахус”, піваварная кампанія “Балтыка” і яе філіі, “Валот”, “Расар”, “Камбінат імя Сьцяпана Разіна”, “Ярпіва”, “Амстар”, “Афанасій-піва”, піўзавод “Остарк”. А ў дататак – “Клінскае”, “Варонескае” і г.д.
Кожны з гэтых вытворцаў прэзэнтуе прыблізна дзесяць гатункаў. Цікава, а ў якім Мурманску знойдзеш у продажы хоць пяць гатункаў беларускага піва?
Берасьцейскі спажывец
“БАТЭ” — сіла
З кожным годам барысаўскі “БАТЭ” робіцца ўсё больш эўрапейскай і камэрцыйнай камандай на фоне “саветызаванага” менскага “Дынама” і паўжабрацкай “Белшыны”. “БАТЭ” ставіць на беларускіх хлопцаў, а не на “прывазны тавар” з Расеі ці Афрыкі. Штогод у “БАТЭ” зьяўляецца зорачка. Спачатку быў Мікалай Віндзюк, пасьля – Вадзім Скрыпнічэнка, Аляксандар Глеб, Віталь Кутузаў, цяпер – Арцём Канцавы.
Тым часам былы менскі “дынамавец”, а цяпер гулец барысаўскага клюбу Чумачэнка забівае менчукам два галы і прымушае сысьці ў адстаўку самога Малафеева. Іншым разам мне здаецца, што вучань-Пунтус некалі пераўзыдзе вялікага настаўніка-Малафеева. Але гэта будзе пасьля.
Зьміцер Панкавец, Кастрыца (Барысаўшчына)
