Валеры Фралоў: Генэрал-дэпутат
Імя генэрала Валер’я Фралова загучала зусім нядаўна. Гэты дэпутат палаты прадстаўнікоў вясной стварыў дэпутацкую групу “Рэспубліка”, спрабаваў зьняць сьпікера палаты Вадзіма Папова. Няўдала. Апошнім часам пра Фралова пачалі гаварыць як пра апазыцыянэра ў палатцы, суперніка Лукашэнкі ці як аднаго зь лідэраў прарасейскай партыі ў Беларусі. Ці сапраўды ён здольны пазмагацца за найвышэйшую пасаду ў дзяржаве і ці хоча гэтага сам Фралоў? Гэтыя і іншыя пытаньні мы адрасуем генэралу.
“НН”: Як Вы мяркуеце, чаму ў апошні час так актыўна фарсіруюцца “інтэграцыйныя працэсы” Расеі і Беларусі?
Валеры Фралоў: Тэарэтычна яны фарсіруюцца, а практычна вынікаў ня столькі, пра колькі гаворыцца.
“НН”: Як вы ставіцеся да вядомай заявы У.Пуціна? У чым прычына яе рэзкасьці?
В.Ф.: Мы не заўсёды рухаемся тым шляхам, па якім пайшла Расея. Адсюль і імкненьне Пуціна ўнесьці яснасьць у нашы ўзаемаадносіны: якім жа шляхам мы будзем ісьці? Нашу эканоміку з расейскай цяжка параўнаць — рознымі шляхамі пайшлі. Ды і ў галіне правоў чалавека, у іншых пытаньнях. Напэўна, Пуціну хочацца яснасьці. Я, праўда, ведаю дэталі, чаму так адбылося, але не хачу пра гэта гаварыць. Ня трэба пра гэта…
“НН”: Якімі Вы бачыце вынікі перамоваў Лукашэнкі і Пуціна, што адбудуцца ў найбліжэйшым часе?
В.Ф.: Я думаю, што ўрэшце Лукашэнка і Пуцін заявяць пра тое, што яны кіруюцца супольнай ідэяй… Я думаю, што пэрспэктывы нармальныя.
“НН”: Ці ёсьць нейкія тайныя мэты нядаўніх візытаў Ельцына і Прымакова ў Менск?
В.Ф.: Можа быць, тут шчырае імкненьне сяброў, якія падзяляюць Лукашэнкавы погляды, нейкім чынам падтрымаць яго ў дастаткова складаны пэрыяд. Бо калі сябруеш з чалавекам, дык мусіш быць зь ім да канца.
“НН”: А мо расейскае кіраўніцтва пабойваецца, што Лукашэнка адштурхнецца ад Расеі й павернецца тварам да Захаду?
В.Ф.: Дай Бог, каб у нас з Расеяй усё нармальна склалася, пасьля будзем думаць пра Захад. Гэта наш прыярытэтны кірунак — пашырэньне інтэграцыі з Расеяй. Але пажадана было б, каб і шматвэктарнасьць палітыкі прысутнічала ня толькі на словах, але і на справе.
“НН”: Да якіх палітыкаў Вы сябе адносіце: да левых, правых, цэнтрыстаў?
В.Ф.: Я цэнтрыст і заўсёды буду цэнтрыстам. І праціўнік усялякіх рэзкіх рухаў, як з боку правых, так і левых. Цэнтрызм — гэта самае разумнае. Цяпер многія апазыцыянэры таксама імкнуцца да цэнтрызму. Мне прыемна гэта назіраць.
“НН”: Якой беларускай палітычнай партыі Вы сымпатызуеце?
В.Ф.: Мне сымпатычныя партыі Статкевіча і Калякіна. Гэта — цэнтрысты, дастакова вытрыманыя. Тая абстаноўка, якая існуе ў Беларусі, не дае партыям нармальна разьвівацца.
“НН”: А сярод расейскіх палітычных сілаў?
В.Ф.: Там таксама ідзе працэс станаўленьня партый. У Расеі шмат партыяў, але такіх, пра якія можна было б гаварыць як пра сур’ёзную сілу, на жаль, адзінкі.
“НН”: Ці бачыце Вы сябе лідэрам нейкай партыі?
В.Ф.: Не. Пакуль я — лідэр дэпутацкай групы, як мне было даверана. А быць лідэрам, правадыром ня так лёгка. Напрыклад, у АГП ёсьць шмат цікавых людзей: Шлындзікаў, Багданкевіч, Раманчук. Але яны, разумеючы меру адказнасьці лідэра, зноў вылучылі на кіраўніка партыі Лябедзьку. Гэта цяжкая праца, калясальная адказнасьць.
“НН”: Як Вы лічыце, чаму ўзьнікла тэма пераемніка Лукашэнкі, у прыватнасьці, на старонках “БДГ”?
В.Ф.: Паводле Канстытуцыі, прэзыдэнт павінен быць два тэрміны, на другі тэрмін ён ужо абраўся. Ва ўсіх краінах пераемнік рыхтуецца, каб не з куста чалавек выскачыў. Ён мусіць давесьці сваёй грамадзка-палітычнай працай здольнасьць штосьці разумнае прынесьці ў жыцьцё дзяржавы. Тым больш пераемнік прэзыдэнта. Гэта сур’ёзная справа. У прэзыдэнта калясальная адказнасьць. Я разумею, наколькі яму складана. Яму нельга спадзявацца толькі на сваіх паплечнікаў. Яны іншы раз з-за свайго характару яго падводзяць.
“НН”: Ці ёсьць цяпер раўназначны Лукашэнку палітык?
В.Ф.: Ён пакуль ня выявіўся. Але ахвотных многа.
“НН”: У прэсе Вас называлі верагодным кандыдатам у прэзыдэнты.
В.Ф.: У мяне пэўны досьвед ёсьць. Пабачым, як будуць разьвівацца падзеі, ці змагу я зрабіцца яшчэ большым цэнтрыстам. Але скажу так: дзе я кіраваў, дрэнна не было.
“НН”: А Вы дапускаеце варыянт, што Лукашэнка застанецца яшчэ на адзін тэрмін?
В.Ф.: Дапускаю, што ён яшчэ захоча. Калі кіруеш, здаецца, што ты самы разумны. А прыйдзе хтосьці іншы, усё паламае, сапсуе. А тут яму яшчэ ўсе падтакваюць. Гэта небясьпечна.
“НН”: Магла б Расея, калі сапсуюцца адносіны з Лукашэнкам, паспрыяць стварэньню прарасейскай партыі ў Беларусі?
В.Ф.: Я не хацеў бы, каб адносіны сапсаваліся, бо стратэгічны кірунак правільны. Зразумела, блізкі наш сусед на нас сур’ёзна ўплывае. Але я ня думаю, што Расея пойдзе на тое, каб умешвацца ў нашыя ўнутраныя справы. Яна будзе ўзаемадзейнічаць, радзіць нейкім палітычным партыям. Але я глыбока перакананы, што гэта наша ўнутраная справа.
“НН”: Якая выгада Расеі ў Беларусі: транзыт, вайсковыя базы, братэрскія адносіны?
В.Ф.: Я думаю, усё разам.
“НН”: Вы знаёмыя з Лукашэнкам?
В.Ф.: Я зь ім знаёмы як з прэзыдэнтам, а ён са мной — як з дэпутатам. Ён добра ведае мае падыходы. А так мы зь ім і за сталом не сядзелі, і сьвіней не пасьвілі, і ў футбол не гулялі…
“НН”: Вы згодныя, што ў краіне пануе атмасфэра страху?
В.Ф.: Страх адчуваецца ня толькі ў чыноўнікаў, але і ва ўсіх людзей. За сваіх сяброў крыўдна, калі яны, з-за таго, што я стаў “апазыцыянэрам”, ад мяне дыстанцыююцца. Мне гэта трохі непрыемна. На жаль, страх прысутнічае, і прыкладаў гэтаму шмат: і зьніклыя, і арыштаваныя.
“НН”: Вас хвалюе праблема зьніклых палітыкаў?
В.Ф.: Факт выключны. Вось расейскія палітыкі зацікавіліся гэтай праблемай. Паглядзім, ува што гэта выльецца.
“НН”: Чаму беларускія спэцслужбы дагэтуль нічога не зрабілі?
В.Ф.: Можа, няма моцнага жаданьня, каб вырашыць. А можа, і магчымасьці. А мо і аднаго, і другога.
“НН”: У выпадку, каб Вы сталі прэзыдэнтам Беларусі, што памянялі б у краіне?
В.Ф.: Я б дазваляў падначаленым рабіць тое, што яны павінны рабіць. Кожны сам адказваў бы за свой участак працы. А я вызначаў бы стратэгічныя кірункі. Трэба даць людзям магчымасць рэалізавацца: міністру, дырэктару заводу, рабочаму. Такія ўмовы трэба ствараць. Я б з задавальненьнем выслухаў крытыку ў свой адрас.
“НН”: Якой Вы бачыце Беларусь у будучыні — незалежнай дзяржавай ці суб’ектам РФ?
В.Ф.: Толькі самастойнай, незалежнай дзяржавай.
“НН”: Ці небясьпечны прыход у Беларусь расейскага капіталу?
В.Ф.: Пэўная небясьпека ёсьць. Але мне здаецца, што іншага шляху няма. Мы сваіх унутраных інвэстараў, сваіх па крыві і духу, ня вырасьцілі. Гэта крыўдна. Што расейцы прыйдуць нам дапамагаць, а мы, як людзі трэцяга гатунку, ніяк ня можам самі вырашыць праблему…
“НН”: А што трэба, каб пайшлі інвэстыцыі з Захаду?
В.Ф.: Патрэбны гарантыі інвэстыцый і ўпэўненасьць, што працэсы будуць разьвівацца па агульнапрынятых законах.
“НН”: Калі б Вам раптам прапанавалі паехаць паслом у якую-небудзь дзяржаву, далі б згоду?
В.Ф.: Не. Я зь цяжкасьцю ўяўляю работу дыплямата. Вайскоўцам уласьціва гаварыць тое, што думаеш, а для дыплямата гэта дрэнна. Таму зь мяне, напэўна, атрымаўся б дрэнны дыплямат.
“НН”: Ці ёсьць у Вас сябры-вайскоўцы ў Расеі, генэралы?
В.Ф.: Ёсьць і вельмі шмат. На самых высокіх пасадах: у генштабе, камандуючы касьмічнымі сіламі, былы начальнік Паўночнага флёту...
“НН”: З генэраламі Рохліным, Лебедзем Вы былі знаёмыя?
В.Ф.: Зь Лебедзем быў знаёмы. Яму было вельмі цяжка, бо ён мусіў быць і палітыкам, і гаспадарнікам, і кіраваць вялікай вобласьцю, самай багатай у Расеі.
“НН”: Былі ў яго шансы стаць прэзыдэнтам Расеі?
В.Ф.: Былі, але ён выявіўся наіўным. І Ельцын яго перайграў. Я ведаю і Масхадава. Ён таксама мой сябар. Быў маім падначаленым у Вільні, у савецкім войску. Апошні раз яго бачыў у 1992 г., калі разьвітваліся. Абняліся, расцалаваліся. Ён мне вельмі сымпатычны як афіцэр і як чалавек.
“НН”: Як бы вы ацанілі прысуд журналістам газэты “Пагоня”?
В.Ф.: Гэта проста характарызуе наш суд і тую сытуацыю, якая складаецца, з пункту гледжаньня ацэнкі незалежнасьці СМІ.
“НН”: Зь Міколам Маркевічам вы знаёмыя?
В.Ф.: Не. У мяне цяпер часта пытаюцца, а ці быў я знаёмы з Захаранкам, зь іншымі. Ды ні з кім я ня быў знаёмы! У мяне было зусім іншае кола знаёмых. У сілу сваіх абавязкаў я ведаў вайскоўцаў, амаль усіх кіраўнікоў Гарадзенскай вобласьці. Я думаю, што ў маім абраньні дэпутатам пэўную ролю адыграў і адміністрацыйны рэсурс. Я быў сябрам губэрнатара Дубка...
“НН”: А Сямёна Домаша ведаеце?
В.Ф.: Яго ведаў. Я, калі прыехаў у Горадню, прыйшоў да яго, прадставіўся. Ён быў старшынём аблвыканкаму. Спадзяюся, што ў нас да гэтага часу захаваліся нармальныя чалавечыя адносіны. Я лічу Домаша дасьведчаным чалавекам, які прайшоў вялікую школу. Ён не з камсамольцаў нейкіх выйшаў, быў сур’ёзным кіраўніком, сур’ёзным гаспадарнікам.
“НН”: Ці лічыце Вы сябе апазыцыянэрам у сёньняшняй Беларусі?
В.Ф.: Я лічу сябе проста разважлівым чалавекам, які нешта разумее ў эканоміцы, а цяпер яшчэ і ў палітыцы. Мяне ўжо з год называюць апазыцыянэрам. У нас, на жаль, “апазыцыянэр” — гэта сынонім ворага. Гэта няправільна і не на карысьць уладзе.
“НН”: Як бы Вы ацанілі сёньняшнюю баяздольнасьць беларускага войска?
В.Ф.: Прафэсіяналізм, пачуцьцё адказнасьці ў вайскоўцаў разьвітыя вельмі моцна. Апошнія вучэньні добра паказалі, што наша армія, пры ўсіх складанасьцях, абапіраючыся на адказнасьць афіцэраў, знаходзіцца на дастаткова высокім узроўні.
“НН”: Як, на Вашу думку, ідзе рэфармаваньне войска?
В.Ф.: Я шчыра рады, што на чале Ўзброеных Сілаў стаіць Леанід Мальцаў — адзін з самых перадавых афіцэраў нашай арміі. Толькі дзякуючы яму рэфармаваньне Ўзброеных Сілаў ідзе цяпер у самым разумным напрамку.
“НН”: Ці дапускаеце Вы, што Беларусь можа ўступіць у NATO?
В.Ф.: Я не выключаю гэтага ў пэрспэктыве. Проста думаю, што калісьці і NATO спыніць сваё існаваньне: ня будзе каму супрацьстаяць. Усе будуць у адной сям’і. Можа гэта наіўна, але хацелася б, каб так было.
“НН”: Чаму палата прадстаўнікоў так пасьпешліва прыняла папраўкі да закону пра веравызнаньні?
В.Ф.: Быў жорсткі прэсынг. На жаль, многія дэпутаты яго ня вытрымалі. Яны яшчэ не сасьпелі для таго, каб пасьлядоўна адстойваць сваю пазыцыю… Адна толькі Абрамава выйшла з залі.
“НН”: Якім чынам адбываўся ціск?
В.Ф.: Прыходзяць, размаўляюць. Хто? Ёсьць Папоў, ёсьць Канаплёў, старшыні камісіяў, сябры-знаёмыя.
“НН”: Хто зьяўляецца для Вас ідэалам палітыка?
В.Ф.: Сярод вайскоўцаў у мяне ёсьць ідэал — Ракасоўскі. А сярод палітыкаў пакуль не магу сказаць. Хаця мне падабаюцца Дэ Голь, Эйзэнгаўэр, Тэтчэр.
“НН”: Які дзеяч зь беларускай гісторыі Вам найбольш імпануе?
В.Ф.: У большай ступені — Кастусь Каліноўскі. Можа, мэтады ў яго былі ня тыя, але ў той час парлямэнтарызм быў ня вельмі разьвіты. Ён мне імпануе шчырым імкненьнем штосьці зьмяніць у лепшы бок. Найперш для простага народу.
“НН”: Які ён, беларускі шлях?
В.Ф.: Ісьці тым шляхам, які прайшлі ўсе краіны: рынкавыя адносіны, дэмакратыя, правы чалавека. Трэба ўлічваць нашы асаблівасьці, мэнталітэт.
“НН”: Вы размаўляеце па-беларуску?
В.Ф.: Размаўляю. У мяне маці — беларуска, а бацька — расеец. Я вырас у беларускай вёсцы ў Пухавіцкім раёне. І калі я прыяжджаў у Менск пасьля канікулаў, размаўляў па-беларуску. А мне казалі: “Калхозьнік”…
“НН”: Ня страшна Вам сёньня ў Беларусі займацца палітыкай?
В.Ф.: Насьцярожанасьць ёсьць, і сур’ёзная. Але ваўкоў баяцца — у лес не хадзіць.
Гутарыў Алег Тачоны
