апытаньне “НН”
Ці дыскрымінуюцца правы беларусаў у Расеі?
Апошнім часам СМІ прыводзяць шмат фактаў дыскрымінацыі рэлігійных і культурных правоў нацыянальных меншасьцяў у Расеі — як на побытавым, так і на дзяржаўным узроўні. Скажам, каталіку ў гэтай краіне амаль немагчыма разьлічваць на дзяржаўную пасаду, а на Смаленшчыне, дзе ў 20-я гады існавалі дзясяткі беларускамоўных школаў, сёньня не існуе ніводнае клясы, дзе б вывучалася беларуская мова. Ці варта было б Аляксандру Лукашэнку падчас сустрэчы з прэзыдэнтам Расеі Ўладзімерам Пуціным узьняць пытаньне пра правы этнічных беларусаў, у тым ліку на Смаленшчыне і Браншчыне? На гэтае пытаньне адказваюць прэзыдэнт Згуртаваньня беларусаў сьвету “Бацькаўшчына” Анатоль Грыцкевіч, прэс-сакратарка А.Лукашэнкі Натальля Пяткевіч і памочнік кіраўніка дзяржавы Валеры Цапкала.
Анатоль Грыцкевіч: Гістарычныя правы ў беларусаў ёсьць, бо Смаленская губэрня і частка Чарнігаўскай (цяпер — заходняя частка Бранскай) нават у энцыкляпэдычным даведніку Бракгаўза і Эфрона пачатку ХХ ст. названыя населенымі беларусамі. У Расейскай імпэрыі так лічылі. Акрамя таго, яны ўваходзілі ў склад Беларускай Народнай Рэспублікі ў 1918 г. Але мне ясна, што на перамовах у Маскве пра гэта Лукашэнка нічога ня ўспомніць.
Натальля Пяткевіч: Я ня думаю, што гэтае пытаньне трэба ўздымаць на сустрэчы прэзыдэнтаў. Ёсьць дзяржаўныя органы, якія павінны вырашаць такія праблемы. Гэта можа быць вырашана на ўзроўні кампэтэнтных органаў, а не кіраўнікоў дзяржаваў.
Валеры Цапкала: Я лічу, што ня варта гэтага рабіць. Я ня чуў, каб у Расеі была дыскрымінацыя беларусаў. У 1991 г. быў прыняты закон аб грамадзянстве — “нулявы варыянт”, які падтрымалі ўсе дзяржавы СНД. У адпаведнасьці зь ім кожны, хто пражываў у той момант у той ці іншай дзяржаве, набываў яе грамадзянства. Праблемы былі толькі ў Латвіі і Эстоніі, дзе была дыскрымінаваная меншасьць. У Расеі такога не было. У дадзеным выпадку трэба гаварыць пра тое, наколькі дзяржава арыентаваная на вырашэньне гэтых праблемаў. У большай ступені тут патрэбна ініцыятыва саміх грамадзянаў. Калі ёсьць ініцыятыва зьнізу, напрыклад, патрэба беларускага школьніцтва для людзей, тады будзе і падтрымка расейскай дзяржавы. Бо мы ведаем, што такая патрэба была ў беларусаў Латвіі, Літвы. У Польшчы людзі самаідэнтыфікуюць сябе беларусамі, лічаць, што этнічная прыналежнасьць для іх важная, тады яны самі, зьнізу падымаюць гэтае пытаньне. Тады ёсьць і падтрымка ўраду. Калі ж патрэбы ў людзей няма, калі ніхто яе не сфармуляваў — няма сэнсу яе “цягнуць за вушы”.
А.Т.
