***
 |
| Фота Barcnews |
КПБ і ПКБ
Гісторыя паўставаньня дзьвюх легальных кампартыяў у адной асобна ўзятай краіне складаная і заблытаная. 25 жніўня 1991 г. дзейнасьць Камуністычнай партыі Беларусі была прыпыненая Вярхоўным Саветам, але ўжо 26 кастрычніка таго ж году ўтварыўся аргкамітэт па яе аднаўленьні.
|
| IREX |
На 1 сьнежня 1994 г. ПКБ мела 150 райкамаў ды гаркамаў, 909 "пярвічак". За паўтара году колькасьць сяброў павялічылася на тры тысячы і дасягнула 18 тысячаў чалавек. 17 сьнежня 1994 г. выйшаў першы нумар партыйнай газэты "Товарищ". На травеньскіх выбарах 1995 г. ПКБ правяла ў Вярхоўны Савет 45 дэпутатаў (усяго іх было выбрана 200).
Кіраўнікі камуністычнае фракцыі ў ВС падтрымалі ідэю імпічмэнту Лукашэнкі, таму ў высокіх колах Адміністрацыі было вырашана паказаць камуністам, хто цяпер "кіруе і накіроўвае". 2 лістапада 1996 г., пасьля рэфэрэндуму, пад патранажам памочніка прэзыдэнта Сяргея Посахава ў Менску адбыўся 33-ці зьезд КПБ: ад ПКБ Сяргея Калякіна адкалолася "прапрэзыдэнцкая" група на чале зь Віктарам Чыкіным ды Ігарам Катляровым. Амаль адразу - 21 лістапада - Мінюст зарэгістраваў старую новую кампартыю. На пачатак 1997 г. яна налічвала блізу 7 тыс. чалавек. Аднавілася й партыйная газэта - "Мы и время".
Пасьля расколу
Але ПКБ ніякіх высноваў з гэтага не зрабіла: 18-19 студзеня 1997 г. на 4-м зьезьдзе партыі было абвешчана, што ў Беларусі адбыўся канстытуцыйны пераварот. Зьезд вырашыў у рамках заканадаўства процістаяць сацыяльна-эканамічнаму ды ўнутрыпалітычнаму курсу кіраўніцтва краіны. Процістаяньне дайшло да таго, што першы сакратар ЦК ПКБ Сяргей Калякін вылучаўся кандыдатам у прэзыдэнты на леташніх выбарах, але пасьля салідарызаваўся з Ганчарыкам.
Пра магчымасьць паўторнага аб'яднаньня кампартыяў загаварылі ўвосень 2001 г. - пасьля чарговага зьезду КПБ, на якім новым старшынём быў абраны Валеры Захарчанка. У сьнежні 2001 г. зьезд ПКБ прыняў спэцыяльную рэзалюцыю "Аб прынцыпах яднаньня камуністычнага руху ў Беларусі", якая сталася афіцыйнай прапановай да "шлюбу". У ёй сфармуляваныя 9 прынцыпаў, сярод якіх - "жорсткае напаўненьне супрацьдзеяньня капіталізацыі эканомікі, распродажу дзяржмаёмасьці, разбурэньню сельскай гаспадаркі", "узгадненьне тактыкі ў пэрыяд перадвыбарчай барацьбы", "спыненьне міжпартыйнай барацьбы".
"На наш заклік кіраўніцтва КПБ наагул не палічыла мэтазгодным адказваць. Калі кампартыі не падыходзяць прынцыпы марксізму-ленінізму, народаўладзьдзя, барацьбы за правы чалавека, за дэмакратыю - пра якое аб'яднаньне можна гаварыць?" - кажа сакратарка ЦК ПКБ Алена Скрыган.
В.Захарчанка мае сустрэчныя прэтэнзіі: "Сёньня ПКБ няправільна ацэньвае рэчаіснасьць - з пункту гледжаньня дробнаўласьніцкіх пазыцыяў Якаўлева - Гарбачова. Цяперашняя палітыка ПКБ нічым ня розьніцца ад палітыкі дробнабуржуазных партыяў, у той час як мы зыходзім з клясавых пазыцыяў".
Колькі ў нас камуністаў
Сёньня ПКБ мае 7800 сяброў у 380 структурах усіх узроўняў. Электарат - пераважна пэнсіянэры. Сярод знакамітых ПКБоўцаў можна згадаць двойчы героя сацыялістычнай працы, старшыню калгасу "Савецкая Беларусь" Бядулю, былога старшыню прэзыдыюму ВС Мікалая Дземянцея, бізнэсоўца Анатоля Лашкевіча.
Апанэнтаў з КПБ - меней. На пачатак верасьня партыя яднала 4098 чалавек, за першы месяц восені прырост склаў 152 чалавекі. 60% сяброў, аснову партыі, складаюць пэнсіянэры; 23-25% - інтэлігенцыя; 2-3% - навучэнцы й студэнты. У Беларусі дзейнічаюць 6 абласных, 113 гарадзкіх ды раённых камітэтаў партыі. Найбуйнейшая рэгіянальная арганізацыя - Гомельская абласная, якая налічвае звыш 900 чальцоў. За апошнія два гады КПБ страціла шмат сяброў з прычыны натуральнага старэньня. Вядомыя КПБоўцы - сацыёляг Ігар Катляроў, рэктар Берасьцейскага пэдагагічнага ўнівэрсытэту Ўладзімер Плецюхоў, рэдактар дзяржаўнага тыднёвіка "7 дней" Віктар Чыкін.
Пра склад і структуру незарэгістраваных Усесаюзнай камуністычнай партыі (бальшавікоў) (УКП(б)) і Камуністычнай партыі Савецкага Саюзу (КПСС) нешта пэўнае сказаць цяжка - як любыя нармальныя бальшавікі, яны змагаюцца з самадзяржаўем у глыбокім падпольлі.
Пытаньне, якое - пасьля пытаньня пабудовы камунізму - сёньня найбольш турбуе і КПБ, і ПКБ, - кватэрнае. Калякінцы ў верасьні пакінулі ранейшы офіс пасьля 9 месяцаў безвыніковых спробаў адстаяць права на працяг арэнды праз суды. У рамонт таго памяшканьня ПКБ уклала 7 тыс. даляраў - унёскі шараговых камуністаў, але ЖРЭК Савецкага раёну Менску ўсё адно адмовіўся працягнуць арэнду.
"Нашае высяленьне - гэта палітычны заказ: я ведаю, што ЖРЭКу дадзеная адкрытая каманда дамовы з намі не працягваць", - лічыць Сяргей Калякін.
КПБ, цэнтральны офіс якой знаходзіцца на вуліцы Чычэрына, мае праблемы з разьмяшчэньнем рэгіянальных офісаў: мясцовыя вэртыкальшчыкі не жадаюць быць заўважанымі ў сувязях з КПБ. "Многія партыйныя камітэты ўвогуле ня маюць ніякіх памяшканьняў, - жаліцца В.Захарчанка. - Сакратары носяць з сабой дакумэнтацыю, унёскі. У нас не было б такога, каб нашым камітэтам давалі памяшканьні. У большасьці выпадкаў не дае, на жаль, мясцовы кіраўнік. Нават калі ён і ня супраць курсу партыі, стараецца дыстанцыявацца, каб пасьля нехта недзе не прыпомніў яму гэта".
Невялікі Кастрычнік
Але праблемы праблемамі, а сьвята - сьвятам. 7 лістапада ПКБ плянуе сабраць на Кастрычніцкай плошчы Менску 3-5 тысяч чалавек, якія пройдуць на плошчу Перамогі, а пасьля - у парк Горкага, дзе мае адбыцца мітынг. Адпаведная заяўка пададзеная ў гарвыканкам. Адказу пакуль няма: мэр Паўлаў у ад'езьдзе і вернецца толькі 31 кастрычніка. Праўда, ці набярэцца ў сталіцы столькі прыхільнікаў ушанаваньня тае даўняе рэвалюцыі?
Улады могуць і забараніць асобнае шэсьце ПКБ. З 1997 г. калякінцы атрымліваюць гэткія адмовы. Найперш таму, што ў часе сваіх акцыяў падымаюць праблему жабрацтва. Пад сацыяльна-эканамічнымі лёзунгамі яны мяркуюць вывесьці людзей на вуліцы і сёлета.
КПБ ж увальецца ў афіцыйнае русла сьвяточных мерапрыемстваў, сярод якіх - сьвяточны сход у Менску, ускладаньне кветак да помнікаў Леніну й Перамозе.
Глеб Хмяльніцкі
апытаньне "НН"
Ці маглі б Вы прагаласаваць за камуністаў?
Віктар Скорабагатаў, опэрны сьпявак : Ні ў якім разе. Мы за іх ужо галасавалі. Разумны чалавек памылак не паўтарае.
Зьміцер Верашчагін, кіраўнік аддзелу спэцпраектаў рэклямнага агенцтва "Фокус-група" : Артадаксальныя камуністы наўрад ці могуць разьлічваць на сур'ёзную падтрымку выбарцаў. Да таго ж, вялікую блытаніну ўносіць існаваньне дзьвюх камуністычных партыяў у краіне. Але, разам з тым, у "калякінцаў" даволі сур'ёзная арганізацыя: там шмат мэтанакіраваных людзей. Таму, калі яны правядуць разумную работу перад выбарамі, могуць атрымаць нямала галасоў. Дый настальгія ў грамадзтве, асабліва сярод пэнсіянэраў, па савецкіх часах і камуністах усё ж такі немалая.
Уладзімер Арлоў, пісьменьнік : Я асабіста за камуністаў не прагаласую ні на наступных, ні на якіх іншых выбарах. Чаму? Па-мойму, гэта рытарычнае пытаньне. І без усялякіх тлумачэньняў зразумела.
Натальля Ладуцька, нацыянальная каардынатарка праекту Міжнароднай арганізацыі працы ў Беларусі : Мабыць, ня буду. Іншая справа, што сёньня камуністы партыі Калякіна ўжо не адлюстроўваюць тае ідэалёгіі, якая была ў КПСС. Па сваіх поглядах яны хутчэй нагадваюць сацыял-дэмакратаў. Каб электарат іх лепш успрымаў, трэба зьмяніць шыльду. Тады іх могуць падтрымаць і тыя, хто пакуль прынцыпова не галасуе за камуністаў. У тым ліку і я.
Вера Страмкоўская, праваабаронца : За камуністаў не прагаласую. Бо дзейнасьць гэтай партыі і ўсё, што зьвязана зь ёй, не дало Беларусі нічога станоўчага. Камуністы рабілі справы, супраць якіх ва ўсе часы выступалі праваабаронцы.
Аляксандар Патупа, прэзыдэнт Беларускага саюзу прадпрымальнікаў : Не. Я за іх і пры савецкай уладзе не галасаваў, а цяпер - тым больш. Яны спрабавалі стварыць самы небясьпечны рэжым у сьвеце, зладзіць чырвоную глябалізацыю, падарваць усе грамадзкія каштоўнасьці. Камуністы могуць прывесьці толькі ў тупік. Прагаласаваць за іх - значыць абраць дэфэктыўную эвалюцыю. Я супраць экстрэмісцкіх ідэяў, ці то чырвоных, ці то карычневых. А камуністы - экстрэмісты. Існуюць, праўда, эўракамуністы. Яны бліжэйшыя да сацыял-дэмакратаў. Але тых, хто не адступіўся ад базавых каштоўнасьцяў савецкіх камуністаў, я ніколі не падтрымаю.
Сяргей Сахараў, рэдактар бюлетэню Асамблеі няўрадавых дэмакратычных арганізацыяў: Галасаваць буду толькі за таго, чыю праграму падтрымліваю і хто зможа ўвасабляць мае інтарэсы ў жыцьцё. Камуністычная партыя Беларусі не трапляе ў пералік партыяў, якім я сымпатызую. Дый Калякіну няма веры. Ня пэўны, што са зьменаю сытуацыі ня зьменяцца і яго погляды на сёньняшні рэжым.
Людміла Гразнова, сяброўка аргкамітэту "Хартыі'97" : Магу - калі гэта будзе прадстаўнік камуністычнай партыі новага тыпу, сацыял-дэмакратычнага. І апроч яго ня будзе лепшых варыянтаў. Яшчэ гэты чалавек мусіць быць патрыётам Беларусі і сапраўдным прафэсіяналам у сваёй сфэры.
Зьміцер Нісьцюк, магістар рыцарскага Ордэну Паўночнага Храму : Зразумела, не. Нельга казаць, што камуністычная ідэя сябе вычарпала, але яна пранізаная момантамі, непрымальнымі для сучаснага чалавека. Напрыклад, абмежаваньне свабоды асобы ці катэгарычнае адмаўленьне ўсяго духоўнага. Я не матэрыяліст, таму мне камуністычная тэза пра "рэлігію як опіюм для народу" не падабаецца. Дый бальшыня ў нас да хрысьціянства, да веры ставіцца вельмі добра. Час камуністаў адышоў. Тыя, хто пасьпеў адчуць дух дэмакратыі ды свабоды, за іх не прагаласуюць.
Анатоль Ярмоленка, поп-сьпявак : Калі мяне задаволіць іх праграма, дык магу. Камуністы ўжо ня тыя, што былі раней.
Апытвала Вольга Анцыповіч
