На артыкул Васіля Дубягі зь Мядзелу («НН» №24) прыпомніўся выпадак, які склаў пэўнае стаўленьне да вужакаў, што селяцца ў апусьцелых хатах.
Адбылося гэта, калі не было мне і дзесяці гадоў. Цэлае лета пад ясным сонейкам я бавіў зь сябрамі ў вескі Кашавічы. Гулялі ў розныя забаўкі і ня ведалі й гадзіны спакою. Неяк хтосьці прапанаваў ісьці лавіць вужакаў. Пайшлі тады ў хату дзеда Дзяніса, які два гады на той момант як памёр. Невялікая хата стаяла на ўскрайку вёскі. Чорная, з забітымі вокнамі, аселай страхой, яна займела непрывабны, нават жахлівы выгляд. Дзірка ў агароджы, зарослая па пояс сьцяжынка, акно. Лезем па чарзе ўсярэдзіну.
Санька быў самы старэйшы і сьмялейшы за ўсіх, таму менавіта яму і выпаў гонар лезьці па вужаку пад адзінокую канапу, што сумна ўсталявалася каля сьцяны.
— Ай! — Санька з крыкам адхапіў руку і памчаўся да выратавальнага акенца. З-пад канапы вялікі, доўгі, з шыпеньнем выпаўз вуж і застыў у перасьцерагальнай позе. Як мы рванулі па сваіх хатах! Толькі нас і бачылі.
— Ба-бу-ля! Там у Дзянісавай хаце вужак як цапануў Саньку! — прыціснуўся я бліжэй да бабулі.
— А што вы там рабілі?
— Мы яго злавіць хацелі, вужа гэтага.
— Дык ня просты то вужак быў, якіх у лесе шмат, то вуж-вартаўнік.
І бабуля, пасадзіўшы мяне побач, расказала паданьне пра вужакаў-вартаўнікоў.
— Калі гэта адбылося, ніхто дакладна ня ведае. Паміраў бацька — і яго рэчы ды багацьце, заробленыя за жыцьцё, пераходзілі да сына, а той імі і карыстаўся. Але зь цягам часу ўсё больш і больш сыноў, калі вырасталі, пакідалі сваіх бацькоў ды сыходзілі ў далёкія краіны. Паміраў бацька, рэчы ды багацьце яго заставаліся без гаспадара, і расьцягвалі іх розныя людзі па сваіх хатах. Паглядзеў Бог на тое, што некаторыя толькі гэтым і жывуць, нічога ня робячы, паклікаў анёла свайго і кажа: «Хадзі на Зямлю і барані набытак сумленных людзей». Доўга разважаў анёл, у каго б яму пераўтварыцца, і вырашыў, што лепш за вужа яму не знайсьці нікога. Так і стаў ён вужом-вартаўніком. Шмат іх зьявілася з таго часу. Поўзаюць яны па апусьцелых хатах і сьцерагуць усё, што там засталося, ад зладзеяў. Няма іх толькі там, дзе нячысты чалавек жыў, дзе месца загаворанае. Вось, відаць, вас гэты вужака таксама палічыў за зладзеяў і ўкусіў Сашку, — скончыла бабуля.
Я быў вельмі ўражаны гэтым паданьнем пра вужакаў-вартаўнікоў. Зь цягам часу пачаў сумнявацца ў яго праўдзівасьці, але дакладна памятаю, як бабуля тым вечарам даўжэй малілася. Ды, відаць, ня проста так, бо нейкі нібы цяжар зваліўся ў мяне з душы пасьля яе малітвы.
Сяргей Мацко, Горадня
