«Божа, не асудзі яго! Ты ж нарадзіў яго на зямлі нашай».
(Я.Юхнавец, з паэмы «Калюмбы»)
На Каляды ў адным з шпіталяў Нью-Ёрку пакінула гэты сьвет душа арыгінальнага беларускага паэта Янкі Юхнаўца. Стан глыбокай комы, у якой ён перабыў ажно два гады, скончыўся разам зь яго фізычнымі магчымасьцямі. Застаўся дух... Янка Юхнавец — мастак своеасаблівы, творца моўны (і ўмоўны — таксама). Ад зьняменьня перад вечным жыцьцём да пошуку найменьняў яму прамінуў яго чалавечы век. Можа, таму і маўленьне яго было падобнае да маленьня. Амаль дакладна ўгадаў дамоўны стан старэйшага калегі Алесь Разанаў яшчэ ў 1965 г.:
І ціш і гром,
і звон і шорах
спляліся ніткаю радзтва, —
калі з грудзей,
нямых і чорных,
аднойчы мова прарасла.
Гэтак жа «вырастала» і паэзія Янкі Юхнаўца. У 1955 г. выйшаў у сьвет першы зборнік паэта «Шорах моўкнасьці». Усё астатняе сталася працягам яго... «Мінулае ўспомні, калі ня будзе будучага», — прароча напісаў ён калісьці як для нас, цяперашніх.
Яго чалавечы і творчы знак быў і застаецца ў красным айчынным пісьменстве мэтафарай глыбіннай філязофскай моўкнасьці. Ды ён і не пісаў, а ствараў свае паэтычныя анімацыі — выдыхам, мімікай, жэстамі — патаемным шрыфтам прамацярынскай мовы (своеасаблівым мэтадам дамовы зь ёй)...
І вось — выказаўся канчаткова. Да поўнага маўчаньня. Нямеем і мы. Ёсьць толькі «шорах моўкнасьці»... І — яго «Ода рыдлёўцы» на ўласны адыход:
О, мая жалезная сяброўка,
табе танклявая, прыгожанькая Муза
йшчэ не сьпявала віншавальных одаў:
баіцца, каб чароўненькія вочкі
ты не засыпала пяском,
каб пантофляў, з шоўку шытых,
ты не забрудзіла зямлёй.
Затое я табе пяю:
о, ты сваёй жалезнай жменяй
засып памерлых між жывых,
каб жыць магло усё жывое.
Леанід Галубовіч
