Гутарка зь Віктарам Асьлюком
Нёман падмывае хаты, а іх старыя насельнікі штогод перапраўляюць кароў на выспу. Былы клоўн, выжыўшы пасьля аварыі, выбівае на камянях крыжы — як пакліканьне. У напаўпустой вёсцы жыве маладая сям’я зь дзіцём. Рэжысэр Віктар Асьлюк вывучае скрыжаваньне традыцыйнае культуры і сучаснасьці. Шчымлівая штодзённасьць на экране не саступае кадрам з клясычных кінашэдэўраў. За фільм «Мы жывём у краі» аўтар летась быў намінаваны на прыз Эўрапейскае кінаакадэміі.
«НН»: Вы першы беларускі рэжысэр, намінаваны на прыз Эўрапейскай кінаакадэміі. Што гэта за арганізацыя?
Віктар Асьлюк: На прыклад Амэрыканскай кінаакадэміі ў 1978 г. была створаная Эўрапейская. Першы прэзыдэнт яе быў Бэргман, а сёньня — Вім Вэндарс. Арганізацыя аб’ядноўвае 1600 кінэматаграфістаў з усіх эўрапейскіх краінаў. Карацей, усе ведаюць амэрыканскую кінаакадэмію і яе «Оскар». Вось тое самае, толькі ў Эўропе.
«НН»: Вашая карціна канкуравала з «Догвілем»?
В.А.: Не. Мой фільм — зусім іншая намінацыя — кароткі мэтар. Але дзякуючы гэтай намінацыі карціну паказвалі штотыдзень у розных краінах, на розных фэстывалях.
«НН»: Вы таксама галасуеце за найлепшыя фільмы?
В.А.: Так. Як сябар кінаакадэміі, сёлета галасаваў за той самы «Догвіль» Трыера.
«НН»: Некаторыя крытыкі называлі Вашыя карціны фільмамі сьлёзаў і плачу. Калі завастрыць сьцьверджаньне, то ці ня ёсьць вашыя фільмы «Мы жывём у краі», «Кола» нейкай кансэрвацыяй стану «гнілой хаткі», які крытыкаваў яшчэ Вацлаў Ластоўскі на пачатку ХХ ст.? Фільмы — як плач і сьлёзы над няшчаснай доляй?
В.А.: Мой дэбютны фільм так і называўся — «Сьлёзы блуднага сына». Я наіўна хацеў разам з Генадзем Сагановічам і Віктарам Шалкевічам адарвацца ад гэтай традыцыі плачу беларускага і зрабіць такі злосны — калі не аптымістычны, тады проста злосны — фільм пра гісторыю войнаў у Беларусі… І ў мяне ня выйшла. Эмоцыі перамаглі, і зноў паўстала наша адвечная песьня беларуская.
Я ў прафэсіі крочу за сваімі пачуцьцямі хутчэй, чым за думкамі. Многія рэчы адчуваю, а не прадумваю, бо прадуманая рэчаіснасьць часам для мяне менш дакладная.
«НН»: У Вашых карцінах ёсьць боль сыходу. Сыходзіць вёска, якую падмывае Нёман, — і гэта незвычайна прыгожа; сыходзяць старыя. І ці ня ёсьць у такім выпадку сьмерць існасьцю дакумэнтальнага кіно? Ці не зьяўляюцца гэтыя сыход і сьмерць паплечнікамі дакумэнталіста?
В.А.: Не… Я думаю, што дакумэнталісты, і ня толькі дакумэнталісты, часам спэкулююць на тэме сьмерці і ўпадаюць у такую нэкрафілію. Бярэцца аўтарытэт сьмерці, і гэта быццам дадае аўтарытэту фільму, ускладняе сэнс.
Я стараюся зафіксаваць толькі час, які сыходзіць. Ня тое, што сыходзіць, а тое, што стварае своеасаблівае адчуваньне часу. Вядома, гэтыя бабкі, сканчаецца іхні век… Я ўсімі сіламі стараюся зафіксаваць час іх існаваньня. Ня проста час, а канкрэтны час існаваньня вось гэтых людзей, вось гэтых твараў — тое, што заўсёды будзе паўтарацца і заўсёды будзе сыходзіць. Гэта важны момант кінэматаграфіі — магчымасьць зафіксаваць час.
«НН»: Вас не зьдзіўляе рэакцыя беларускіх гледачоў? Былі даволі агрэсіўныя выказваньні: «Як можна такое паказваць!»
Поўны варыянт артыкулу глядзіце ў газэце "Нашa Ніва".
