Кляшчук ня толькі ведае на памяць самыя прыгожыя відарысы Беларусі. Ён ведае таксама, зь якога пункту агляду яны самыя харошыя. У якую пару краса кожнага зь іх выяўляецца найлепей. Больш за тое — у які момант сутак трэба глядзець на гэты відаль з гэтага найлепшага пункту.
Некаторыя нацыі ператварылі ўменьне ствараць, бачыць і разумець краявіды ў мастацтва. Як японцы з садам Раандзі ды Фудзіямай. У добрых турыстычных даведніках вы знойдзеце захапленьне непаўторнымі пэйзажамі Тасканы ці Бургундыі, Саксоніі й Мазураў. Ляндшафты ахоўваюцца або штучна падкрэсьліваюцца. У пунктах, адкуль адкрываюцца найлепшыя краявіды, стаяць самыя дарагія гатэлі, знакамітыя рэстарацыі. Магчымасьць спажыць вачыма каштоўны краявід — асалода, якая падкрэсьлівае смак страваў. Да нашага пачуцьцёва чэрствага народу такая рафінаванасьць пакуль не дайшла.
Краявід — гэта таксама вобраз краіны і знак. Прырода Расеі тысячааблічная, але што такое прырода Расеі для сьвету? Гэта бярозавы гай. Украіна? Гэта Дняпро, пшанічнае поле, Карпаты.
У савецкі час беларускім краявідам нумар адзін было гіганцкае поле, выраўнавананае, вычышчанае ад хмызоў у лагчынах і прысадаў вакол былых котлішчаў, ад уласьніцкіх межаў, парэзанае толькі правільнай сеткай мэліярацыйных каналаў, стэрылізаванае ад любых прыватнасьцяў дзеля зручнасьці для сельскагаспадарчае тэхнікі. Гэта быў трыюмф эканамічнае мэтазгоднасьці над прыродай, гісторыяй і псыхікай. Традыцыйны ляндшафт нішчыўся, і настолькі пасьпяхова, што ў замежнікаў, якія перасякаюць Буг на машыне і працягваюць свой шлях па менскай трасе, складваецца ўражаньне, што на іншым беразе яны трапілі ў іншае геаграфічнае асяродзьдзе. Вельмі трапна гэткае адчуваньне перадае жонка першага пасла Францыі ў Беларусі Ані Жаліф у сваёй кнізе ўспамінаў пра беларускія прыгоды, якая выйшла па-француску.
Іншым стэрэатыпам краявіду быў лес, дакладней, пушча — дрымучая, першабытная стыхія бязь сьледу чалавечае прысутнасьці, супрацьлегласьць калгаснага абшару.
У 90-х адбылося пераадкрыцьцё беларускага краявіду, іншага — больш камэрнага, прыватнага, антрапагеннага, з заўважнымі каранямі й межамі, правінцыйна элегантнага, бяз шалу постмадэрнізму — ляндшафту азёрнага, узгорыстага, каталіцкага (зь дзьвюхвежавымі сылюэтамі), фундамэнтальнага, які ня зблытаеш з краявідамі ніякай іншай краіны. І зрабіў гэтае пераадкрыцьцё сярод іншых фатограф Анатоль Кляшчук.
Будучы сутворцам гэтага краявіду ўвогуле, краявіду-клішэ, умеючы выяўляць яго бясконца і неманатонна (як Шагал — свае мястэчкі), Кляшчук застаўся пры гэтым гурманам краявіду для абраных, краявіду-архідэі, які цьвіце некалькі гадзін у год і не заўжды добра пахне, краявіду цяжкадаступнага, да якога не даедзеш на «фольксвагене». І гэта ўжо дасканалае японства. І найлепшы пуцяводнік для турыста.
Пад размытай вокладкай — няўдача афарміцеля Зьмітра Герасімовіча — хаваецца адзін з самых захапляльных альбомаў апошніх гадоў. Пераадкрыйце беларускі краявід і для сябе.
Андрэй Дынько
Анатоль Кляшчук. Пад небам Беларусі. — Менск: Беларусь, 2003.
