або Як стаць мастаком
З пастановы Другога зьезду Саветаў Віцебшчыны ад 28 сакавіка 1927 г.:
«Мастак Пэн — гэта мастак старога габрэйскага гета, старое габрэйскае вуліцы, вечне забітае, цёмнае, вечне галоднае, заскарузлае, каторая корміцца паветрам і рэшткамі сярэднявечча.
Мастак Пэн — гэта пясьняр старога, ужо адміраючага габрэйскага побыту, гэта мастак-гісторык, этнограф, аргіёлаг…
Непараўнальна далёкія дзесяткі ягоных твораў ад Кастрычніка, ад апошніх дзесяці год. Непараўнальна далёкія яны ад хаты селяніна-беларуса.
Але гэта — кавалачак нашае культуры, няхай і стары, гэта цаглінка вялізарнае культурнае пабудовы, каторую закладаюць калектыўнымі высілкамі ўсё насельніцтва Беларусі: і беларусы, і габрэі, і палякі, і расейцы, — а таму яны нам дарагія, а таму яны дарагія рабочым і сялянам, дарагія гаспадару Віцебшчыны — 2-му зьезду Саветаў».
На гэтым зьезьдзе Юдалю Пэну было прысвоена званьне заслужанага габрэйскага мастака Віцебшчыны і вызначана пэнсія.
Як казаў мой дзядзька, «што будзе, то будзе, нешта ды будзе…»
З успамінаў Юдаля Пэна:
«У хедэры я зь вялікай прагаю схапіўся за маляваньне, бо на мае малюнкі знайшліся пакупнікі. Я маляваў цароў, казакаў на конях, займаўся і разьбярствам для вітражоў сынагогі. Плацілі мне за малюнкі гузікамі, таму што ніхто з хлопчыкаў хедэру грошай ня меў, а калі хто й меў, то знаходзіў што-небудзь больш важнае для іх траты. Гузікі я прадаваў і браў капейку за шэсьць штук, іншы раз даражэй. Хутка знайшоўся хлопчык з Коўна, ён гасьцяваў тут у дзядулі. Ен краў грошы і купляў у мяне партрэты, даючы ўжо тры-чатыры капейкі за штуку. Я ажыў, маючы магчымасьць купіць паперу і алавікі».
З успамінаў Марка Шагала:
Аднаго разу адзін са шкаляроў паказаў свой малюнак.
«Я запытаўся ў яго, як ён здолеў такое зрабіць, дзе ён гэтаму навучыўся. І ён мне прызнаўся, што проста-напроста перамаляваў яго. Пасьля пачутага я выправіўся ў бібліятэку і ўзяўся змалёўваць партрэт кампазытара Рубінштэйна… Я перамалёўваў абсалютна ўсе карцінкі, каторыя трапляліся мне на вока. Аданаго разу да мяне зайшоў мой прыяцель і сказаў: «Дык ты ж сапраўдны мастак!» Слова «мастак» глыбока запала мне ў душу».
Поўнасьцю гэты артыкул можна прачытаць у папяровай і pdf-вэрсіі "Нашай Нівы"
Уладзімер Ракіцкі
