Тады ўрэшце Янка сказаў следчаму: «Вам даравальна, вы каўказец. Але няўжо сярод вас няма беларусаў? В.ш. — гэта значыць «вельмі шмат».
На тэлеканале АНТ вечарам у пятніцу быў прадэманстраваны фільм Людмілы Клінцовай «Шпіён з‑пад Вілейкі».
Гэты дакументальны фільм дэманстраваўся ў рамках праекту «Зваротны адлік» і быў прысвечаны асобе Янкі Філістовіча.
Перадача была вытрыманая ў абсалютна нейтральных колерах. Нават служба Філістовіча ў СД была растлумачаная, як непрыманне ім савецкай акупацыі, якая рэпрэсавала бацьку Янкі. Не было ні кроплі негатыву сказана пра пасляваенныя эміграцыйныя арганізацыі беларусаў у Заходняй Еўропе, а таксама пра асобу Барыса Рагулі.
У перадачы была агучаная лічба, што пасля 1950 года ў беларускіх лясах заставалася каля 10 тысяч партызанаў‑антысаветчыкаў, пераважна з Арміі Краёвай і былых удзельнікаў пранямецкіх фармаванняў. Таксама аўтар перадачы заявіў, што шмат дзе яны мелі падтрымку мясцовага насельніцтва, бо ў краіне працягвалася калектывізацыя, рэпрэсіі, антыцаркоўная палітыка.
Звяртае ўвагу, што Філістовіча не выдаў ніводзін з 18 дапытаных па гэтай справе вяскоўцаў. Нават селянін, у якога ён схаваўся паранены, яго не выдаў. У дачыненні да Янкі ні разу не прагучала словаў кшталту «бандыт». Сама ж аперацыя па вылоўліванні дыверсанта была названая ледзьве не ўзорнай. А Філістовіча высока ацанілі як канспіратара і інтэлектуала.
У фільме быў агучаны такі цікавы факт: сярод лістоў Філістовіча была знойдзена запіска са словамі «У горадзе в.ш. войскаў». Чэкісты так і не змаглі расшыфраваць гэты надпіс.
Тады ўрэшце Янка сказаў следчаму: «Вам даравальна, вы каўказец. Але няўжо сярод вас няма беларусаў? В.ш. — гэта значыць «вельмі шмат».
Фільм здымаўся з выкарыстаннем архіваў КДБ. Аднак упершыню ў ім не было савецкай прапагандысцкай мантры. Такая нейтральная пазіцыя ў дачыненні да Філістовіча выглядае досыць нечаканай і новай.
* * *
Янка Філістовіч — малады беларускі эмігрант, які на заданне Рады БНР у супрацы з амерыканскай выведкай дэсантаваўся ў Беларусі дзеля збору інфармацыі і гуртавання партызанаў. Ён хаваўся ў лясах пад Вілейкай год. Пасля арышту яго расстралялі. У фільме было заяўлена, што Філістовіч выклікаў у следчых МГБ павагу, але яны лічылі яго беларускім фанатыкам.
Каментары