Меркаванні55

Лукашэнка казаў: «Навошта нам была гэтая ўлада?»

Шарэцкі пераконваў, што выбары 1999 года ўхваленыя Масквой, узгодненыя з заходнімі пасольствамі... Гутарка з Міхаілам Чыгіром пра гісторыю 90-х.

Былы прэм’ер-міністр Міхаіл Чыгір расказаў, чаму ўзяў удзел у альтэрнатыўных прэзідэнцкіх выбарах, што можа зрабіць Расія з нашай краінай і чым скончыцца цяперашняя эканамічная палітыка беларускіх уладаў.

-- Чаму Лукашэнка пасля перамогі менавіта вас запрасіў стаць прэм'ер-міністрам Беларусі? Нагадаю, што ў 1991—1994 вы былі старшынёй праўлення акцыянернага камерцыйнага Белаграпрамбанка. Вы не былі вядомым публічным палітыкам, вы не былі ў перадвыбарнай камандзе Лукашэнкі. Чаму менавіта вы?

-- Па-першае, хачу запярэчыць з нагоды сцверджання, што я «не быў вядомым публічным палітыкам». Я выйшаў з сістэмы дзяржаўнага банка. Працаваў у абласной і рэспубліканскай структурах ЦК партыі. Мяне ведалі многія кіраўнікі прамысловых прадпрыемстваў і практычна ўсе кіраўнікі аграпрамысловага комплексу.

Ведалі мяне ў Саўміне і Вярхоўным Савеце. У Вярхоўным Савеце, дэпутатам якога быў А. Лукашэнка, мяне неаднаразова слухалі на камісіях і сесіях.

Па-другое, з Лукашэнкам мне даводзілася мець зносіны асабіста. Саўгас, дырэктарам якога ён быў, абслугоўваўся ў падпарадкаваным мне банку. Аднойчы Лукашэнка звярнуўся да мяне са скаргай на аддзяленне Шклоўскага аддзялення і прасіў дапамагчы вырашыць пытанне, якое буксавала там.

-- Што гэта было за пытанне?

-- Лукашэнка чамусьці вырашыў перавесці свой саўгас на абслугоўванне ў іншы банк, але ў раёне яму катэгарычна адмаўляліся выдаць дакументы. Мне давялося патэлефанаваць у Шклоўскае аддзяленне і запатрабаваць, каб аддзяленне выканала просьбу кліента.

Аднак, думаю, абраў мяне А. Лукашэнка перш за ўсё таму, што лічыў прыхільнікам адміністрацыйнага развіцця дзяржавы. Чатыры гады я працаваў у эканамічным аддзеле ЦК КПБ. Ведаў, як мусіць працаваць адміністрацыйная эканоміка.

Калі я ўжо быў прэм'ерам, Лукашэнка мне часам задаваў пытанне: «А як бы зрабілі ў ЦК?»

Калі ён мяне запрасіў стаць прэм'ерам, я спачатку не згаджаўся. У мяне быў выдатны банк, я хацеў яго далей развіваць, заробак там значна большы, чым у прэм'ер-міністра. Таму Лукашэнка пачаў на мяне псіхалагічна ціснуць: маўляў, вось вы, банкіры, добра ўладкаваліся, а калі трэба на Радзіму папрацаваць, то вы адразу ўбок.

Урэшце я пагадзіўся, аднак дамовіліся - я не ўмешваюся ў палітыку, а ён дасць мне свабоду дзеянняў у эканоміцы. І першапачаткова так і было, але вельмі хутка пра маю свабоду ў сферы эканомікі Лукашэнка стаў забываць.

-- Як толькі вы былі прызначаныя, адразу з'явіліся размовы: таму што Белаграпрамбанк матэрыяльна дапамагаў Лукашэнку падчас выбарчай кампаніі.

-- Ды ну, пра што вы кажаце. Гэта была, па сутнасці, дзяржаўная структура, чым яна можа дапамагчы на выбарах? Гэта можа ці прыватны банк, ці той банк, дзе робяць нешта левае.

Працу Белаграпрамбанка ў 1999—2001 праверыла група з 24 следчых і аператыўных працаўнікоў. Гэта не лічачы экспертаў і спецыялістаў, якія прыцягваюцца падчас следства. Апытаныя сотні работнікаў банка і кліентаў. Кожны дакумент за маім подпісам аналізаваўся. І што знайшлі? На думку прадстаўнікоў сённяшняй дзяржавы, працуючы ў банку, я ставіўся да працы нядбайна, бо запланаваў будаўніцтва банка больш самавітага і амбіцыйнага, чым заслугоўваюць працаўнікі аграпрамысловага комплексу, калгаснікі.

Вяртаючыся да прэзідэнцкай кампаніі Лукашэнкі, нагадаю: подпісы тады збіраліся свабодна, падпісваліся ўсе без страху, на працоўных месцах... Іншыя былі парадкі і часы.

-- На якім этапе Лукашэнка перастаў слухаць іншых людзей? У першай камандзе прэзідэнта былі людзі, якія маглі выказаць яму нязгоду - вы, старшыня Нацбанка Станіслаў Багданкевіч, генпракурор Васіль Капітан, віцэ-прэм'ер Віктар Ганчар. Калі Лукашэнка вырашыў, што ніхто яму не ўказ?

-- Паступова, пачынаючы з канца 1995-га. Пакуль ён быў мала знаёмы з працай дзяржаўнага арганізму, не ведаў, як гэта ўсё робіцца, то слухаў іншых. Я часта гутарыў з ім да позняй ночы. Трэба сказаць, ён вельмі хутка ўсё схопліваў і вельмі добра запамінаў. Калі ты яму падчас гутаркі нешта асказваў, ён гэтага ўжо не забываў.

У першыя месяцы Лукашэнка часам нават выказваў адчай, сумнеў, казаў: «Навошта нам была гэтая ўлада? У нас нічога не выходзіць, усё дрэнна».
Таму тое, што сёння з ім адбываецца, я нават супаставіць з ранейшым не магу, я бачу перад сабой зусім іншага чалавека, настолькі ён змяніўся.

-- Чаму гэты чалавек настолькі змяніўся, што пайшоў у 1996 годзе на рэферэндум, які даваў яму амаль неабмежаваную ўладу? Нехта яму падказаў з каманды або з-за межаў Беларусі?

-- Думаю, гэта яго асабістае рашэнне. Калі я ўжо збіраўся сыходзіць, Лукашэнка мне даказваў: «Я выйграю рэферэндум». Кажу: «Дык я не сумняюся ў гэтым». А ён мне: «Чаго тады сыходзіш?»

Мы з ім розныя: ён ўладу любіць бязмежна і празмерна. Мяркую, яму цяжка было зразумець, як гэта можна -- добраахвотна сыходзіць ад улады.

-- Вашае рашэнне тады падаць у адстаўку перад рэферэндумам – гэтым вы выказалі вашыя асабістыя погляды ці хацелі такім чынам паўплываць на падзеі?

-- Пайшоў, таму што не хацеў быць удзельнікам будаўніцтва Беларусі ў тым выглядзе, у якім яе пачалі ляпіць. Ніякіх палітычных планаў у мяне тады не было.

"У 1999 годзе Шарэцкі пераконваў мяне, што ўсё дамоўлена ў Маскве, ўзгоднена ў заходніх амбасадах»

-- Вы сапраўды сышлі з палітыкі, працавалі на фірме ў Маскве. Але потым вярнуліся -- і ў Беларусь, і ў палітыку. Нагадаю, гэта былі альтэрнатыўныя прэзідэнцкія выбары ў траўні 1999-га, прызначаныя Вярхоўным Саветам. Вас арыштавалі ў канцы сакавіка. Ці не лічыце, што вас папросту «спалілі» на тых выбарах?

-- Мусіць, сапраўды можна ўжыць гэтае слова. Я працаваў у Маскве, прыязджаў сюды на выходныя, меў зносіны з палітыкамі і з іх словаў рабіў высновы пра тое, што адбываецца ў Беларусі. Часцей гэта былі Сямён Шарэцкі і Віктар Ганчар.

Шарэцкі пераконваў мяне, што выбары ўхваленыя Масквой, Барысам Ельцыным, узгодненыя з заходнімі пасольствамі.

Я паверыў. А калі кампанія пачалася, убачыў, што ўсё зусім не так, як малявалі Ганчар і Шарэцкі. Можна сказаць, яны мяне ўвялі ў зман наконт сітуацыі.

-- А калі б не дэзінфармавалі, вы б удзельнічалі ў гэтай кампаніі 1999-га?

-- Наўрад ці. У мяне была шыкоўная праца, мне плацілі вельмі добрыя грошы, я ездзіў па Еўропе... Наўрад ці.

-- Гэта значыць, для вас, наколькі я зразумеў, у адрозненне ад Лукашэнкі, улада не з'яўляецца самамэтай?

-- Шматлікія людзі, якія імкнуцца да ўлады, не зусім разумеюць, што гэта такое. Узяць Лукашэнку. Нармальны чалавек за гэтыя 16 гадоў ужо як мінімум стаміўся б ці наогул не вытрымаў.

Што гэта такое -- працаваць наверсе? Па-першае, ты вымушаны пераварваць тоны негатыўнай інфармацыі. Я сядзеў на працы з 8 раніцы да 8 вечара і не мог спаць без снатворнага. Як сышоў, сон адразу аднавіўся.

Гэта вельмі цяжкая праца. Здавалася б, ёсць намеснікі, памочнікі. Але калі ты будзеш перадавяраць, перадаручаць, то ўлада пачне сыходзіць з-пад ног, і ты пачнеш страчваць рычагі кіравання.

Што б ні казалі пра Лукашэнку, але ён працуе. Калі я быў прэм'ерам, тэлефанаваў сярод ночы: «Міхаіл Мікалаевіч, сяджу над паперамі, не разумею».

Раз патэлефанаваў, другі, і я яму кажу: «Аляксандр Рыгоравіч, я ўначы звычайна сплю, давайце я вам раніцай растлумачу». Працуе ён больш чым дастаткова.

«Мне сказалі: «Падайце на калені»

-- У сакавіку 1999 падчас гэтай кампаніі альтэрнатыўных прэзідэнцкіх выбараў вас арыштавалі. Калі трапляюць за краты беларускія апазіцыянеры ці бізнэсоўцы, то, магчыма, многія з іх маральна да гэтага гатовыя. А што адчуваў, апынуўшыся ў турме, былы прэм'ер-міністр?

-- Я таксама не выключаў такога зыходу падзеяў. Мяне за некалькі дзён папярэдзілі аб арышце, сказалі, што такое рашэнне прынятае, -- трэба з'язджаць. Але я адказаў, што ніякіх злачынстваў не здзяйсняў і ўцякаць не збіраюся.

Наіўна верыў у правасуддзе. Цяпер на сабе і сваёй сям'і адчуў, што створаная сістэма, здольная зрабіць з чалавекам усё, што пажадае. Лукашэнка можа нават сцэнар не распрацоўваць, толькі намякнуць, што некага варта прыбраць з яго шляху як палітычнага апанента.

-- Вы адзін з нямногіх беларускіх зняволеных, хто адмовіўся ад амністыі ў адказ на просьбу аб пакаянні.

-- Мне прапаноўвалі -- «падайце на калені». Не пагадзіўся, бо для мяне гэта тое ж, што прызнанні віны перад народам... Упэўнены, за маральныя і фізічныя пакуты маёй сям'і адкажуць усе вінаватыя, прыйдзе дзень і момант.

-- А чым вы цяпер займаецеся?

-- Я пенсіянер. Атрымліваю пенсію, з якой з мяне утрымліваюць па рашэнні суда 20 адсоткаў. На мне паводле судовага рашэння вісіць абавязак у мільён даляраў, на сына павесілі 600 тысяч даляраў.

Частка маёй маёмасці пад арыштам да цяперашняга часу. Іншая частка адабраная і знаходзіцца невядома дзе. Выкрадзеныя тыя асабістыя прадметы, якія вывезеныя з маёй кватэры.

Зніклі, дарэчы, і тыя запчасткі, якія дэманстравала БТ у сваіх рэпартажах супраць майго сына. Іх не паказалі ў судовым працэсе і адмаўляюцца патлумачыць, дзе падзеліся яны пасля гэтых рэпартажаў. Пытанне, дзе яны, задаем на розных узроўнях. Два гады таму задалі яго і сённяшняму генпракурору. Пакуль маўчыць.

«Расія лёгка можа выклікаць эканамічны калапс у Беларусі»

-- Як вы ставіцеся да сённяшніх палітычных падзеяў, асабліва да зменаў у адносінах з Расіяй?

-- Расія Беларусі ўвесь час каласальна падтрымлівала. А цяпер з яе робяць нейкага ворага. Лукашэнка ў свой час правільна сказаў: «Я буду прэзідэнтам да таго часу, пакуль мяне падтрымлівае Расія».

Праз тое, што сёння адбываецца, думаю, у Лукашэнкі паўстануць вельмі вялікія праблемы. Калі Расія перакрые мяжу і з намі пачне гандляваць як з усімі астатнімі па нафце і газу, то праз паўгода тут будзе эканамічны калапс. Не ўтрымаецца ва ўладзе ні Аляксандр Рыгоравіч, ні любы іншы, які прыйшоў да ўлады на выбарах -- пакуль не адновіць нармальныя добразычлівыя адносіны з Расіяй.

Мы за гэтыя гады дапусцілі масу эканамічных памылак. Мы выгналі «Форд», не дазволілі зборку «Шкоды». Да сённяшняга дня ў адпаведнасці з падпісанымі пагадненнямі «Форд» павінен быў ужо збіраць аўтамабілі са стоадсоткавай камплектацыяй ў Беларусі. А мы ўмацоўвалі войска, міліцыю, спецслужбы -- але яны ж грошай не зарабляюць!

-- Цяпер улада вырашае свае эканамічныя праблемы ў асноўным тым, што бярэ крэдыты за мяжой, размяшчае дзяржаўныя аблігацыі і гэтак далей. Як доўга гэта можа працягвацца?

-- Вельмі нядоўга. Сапраўды, наша цяперашняя замежная пазыка пакуль некрытычная. Але калі б яна ўтваралася на аснове таго, што мы стваралі нейкія магутнасці, вытворчасці… Дык не, гэтыя грошы проста праядаюцца, ідуць на падтрыманне курсу, не інвестуюцца ў вытворчасць. Калі ўжо сёння грошай не хапае, то адкуль яны заўтра возьмуцца, каб жыць і яшчэ аддаваць пазыкі?

Такое ўражанне, што ўсе баяцца браць на сябе адказнасць, ніхто нічым не кіруе.

У нас каласальнае адмоўнае гандлёвае сальда, а мы працягваем есці часнок кітайскі, грушы кітайскія, моркву нідэрландскую, будматэрыялы на рынку ўсе польскія. Яны што, не разумеюць, што іх дзецям і ўнукам давядзецца аддаваць гэтыя пазыкі?

Каментары5

 
Націсканне кнопкі «Дадаць каментар» азначае згоду з рэкамендацыямі па абмеркаванні.

Тэгеран гарыць. Ізраільскія знішчальнікі працягваюць удары, пакуль СПА Ірана бяссільная16

Тэгеран гарыць. Ізраільскія знішчальнікі працягваюць удары, пакуль СПА Ірана бяссільная

Усе навіны →
Усе навіны

Трамп вымушана спыняе рэйды супраць імігрантаў у сельскай гаспадарцы і гатэльным бізнэсе3

Навукоўцы знайшлі просты спосаб паспрыяць росту раслін — музыка, але не кожная20

Ryanair будзе штрафаваць пасажыраў, якія парушаюць парадак1

У Гомелі 7 гадоў таму пабудавалі прыбіральню ледзь не за мільён даляраў. Як у ёй цяпер?4

У Дубаі загарэўся 67-павярховы хмарачос3

Што можа чакаць тых, каго будуць судзіць па справе «Беларускага Гаюна»?

Лукашэнка парэкамендаваў беларусам не налягаць на бульбу13

Ізраільцянам прыходзяць шпіёнскія паведамленні ад карэспандэнткі АНТ10

Усплёскі заказаў піцы каля Пентагона маглі сведчыць пра будучую атаку на Іран9

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Тэгеран гарыць. Ізраільскія знішчальнікі працягваюць удары, пакуль СПА Ірана бяссільная16

Тэгеран гарыць. Ізраільскія знішчальнікі працягваюць удары, пакуль СПА Ірана бяссільная

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць