За рулём — з дзяцінства
Суразмоўніца кажа, што першы раз яна села за руль у сямігадовым узросце, «як толькі ногі да педаляў сталі даставаць».
— У таты былі «Жыгулі» другой мадэлі, памятаю, бабуля брала фанендаскоп, і мы ішлі «лячыць машынку», — успамінае Наталля Уколава сваё дзяцінства. — Слухалі яе «сэрца» — матор. Дарэчы, я да гэтага часу на слых магу вызначыць, як працуе рухавік аўтамабіля.
У нас уся сям'я была, скажам так, тэхнічная. Тата працаваў інжынерам-канструктарам, мама — інжынерам-хімікам, брат — інжынер-механік. Я з дзяцінства за рулём.
Аднойчы, калі мне было 12 гадоў, мы трапілі ў крытычную сітуацыю. Маму адправілі за горад на сельгасработы па нарыхтоўцы сена, яна паехала на машыне і ўзяла мяне з сабой. А ў мамы алергія на пыл. Адным словам, здарылася тое, чаго больш за ўсё асцерагаліся — анафілактычны шок. Мама страціла прытомнасць, усе вакол у паніцы: да Мінска 30 кіламетраў, «хуткую» не выклікаць — мабільных тэлефонаў тады не было. Ды яшчэ і ключ ад машыны не маглі знайсці.
І ведаеце, што я зрабіла? Як вучыў тата, узламала дзверы, завяла машыну без ключа і прывезла маму ў Мінск у траўмапункт на вуліцы Прытыцкага. У дванаццаць гадоў! І ўсё ў нас тады скончылася добра.
Пазней дзяўчына адвучылася ў БНТУ на інжынерна-педагагічным факультэце, працавала выкладчыцай у машынабудаўнічым вучылішчы, у сістэме КПК. Некалькі гадоў «таксавала», выкладала ў аўташколе тэорыю і кіраванне. Але два гады таму кінула лёсу новы выклік…
«Ніхто не хоча звязвацца з жанчынамі-кіроўцамі…»
— У аўташколе заробак быў не вельмі вялікі, таму падумала, што ў гэтым жыцці нешта трэба мяняць, — распавядае Наталля. — І я прыняла рашэнне стаць дальнабойніцай. Адпаведнай катэгорыі ў мяне не было, таму давялося ў Мінску вучыцца і здаваць экзамен сваім жа інспектарам, з якімі раней працавала ў аўташколе.
І, трэба сказаць, што было крыху складана прывыкнуць да велізарнай машыны з прычэпам. Адна справа, калі ты ўсё жыццё за рулём легкавога аўто і тут — новыя вышыні. Гэта ты як быццам па-новаму вучышся кіраваць машынай.
Мэта была выразная, таму здала экзамен з першага ж разу. У нашай групе з дзесяці чалавек дзевяць былі мужчыны, а здалі экзамен толькі два чалавекі — я і яшчэ адзін хлопец. Дарэчы, ён таксама працаваў інструктарам па кіраванні.
Пасля гэтага пачалася эпапея падрыхтоўкі дакументаў, якія патрэбныя былі, каб працаўладкавацца ў літоўскую фірму, якая займаецца грузаперавозкамі. Трэба было атрымаць дазвол на працу, міжнародныя правы…
Шчыра скажу, што ніхто асабліва не хоча звязвацца з жанчынамі-кіроўцамі, тым больш без кваліфікацыі. Існуе наогул стэрэатып, што жанчына за рулём — гэта бяда, а тут яшчэ і жанчына, якая збіраецца ездзіць на фуры. Я ведаю, што былі выпадкі, калі жанчыны садзіліся за руль, але пасля аднаго-двух рэйсаў звальняліся. Проста не вытрымлівалі нагрузкі.
Але я была гатовая да цяжкасцяў. І знайшлася ў Літве фірма, якая паверыла ў мяне. Хоць за падрыхтоўку дакументаў давялося плаціць са сваёй кішэні.
— Вялікая сума?
— Прыстойная. Напрыклад, каб атрымаць міжнароднае пасведчанне кіроўцы, трэба было адвучыцца на курсах у Літве і за гэта аддаць 450 еўра. Дазвол на працу таксама грошай каштуе, вельмі вялікі пакет дакументаў трэба было сабраць. Я палічыла, што за ўсё заплаціла больш за 2 тысячы еўра.
А падрыхтоўка да працы заняла каля года. Катэгорыю Е я атрымала ў сакавіку 2020 года, а за руль села ў лістападзе наступнага. Тады ў мяне пачалася месячная стажыроўка.
Сямейны тандэм
— Мне было прасцей праходзіць стажыроўку, таму што мой муж — таксама дальнабойнік, — працягвае Наталля. — Памятаю нашу першую паездку. Адправіліся на «паравозе» (на фуры з прычэпам) з Вільні ў Панявежыс, адтуль — у Партугалію.
Мы па чарзе з мужам былі за рулём, працуем на адной машыне. У паездцы прыкладна кожныя чатыры гадзіны змяняемся, а наогул кіроўца павінен быць за рулём не больш за чатыры з паловай гадзіны. Чып у машыне ўсё адсочвае, затым на фірме правяраюць графік рэжыму і адпачынку. За парушэнне пакаранне найстражэйшае! Могуць не толькі выдаць забарону на працу, але і дэпартаваць з краіны.
У Партугалію мы везлі нейкія дарагія тканіны, памятаю, што ў дакументах фігураваў іх кошт — там былі лічбы з шасцю нулямі. 3700 кіламетраў у адзін бок праехалі!
— Маеце зносіны падчас паездак на англійскай мове?
— У мяне муж, які ўжо 20 гадоў працуе дальнабойнікам, добра гаворыць на англійскай, італьянскай… А я ў школе вучыла французскую, але ўсё на ўзроўні школьнай праграмы. Натуральна, цяпер вельмі шкадую, што ў вольны час не занялася вывучэннем замежных моў. Цяпер любы тэлефон можа замяніць перакладчыка.
— Спалі ў машыне ці спыняліся ў прыдарожных гатэлях?
— У машыне. У кабіне ўсё прыстасавана для сну і адпачынку. Ёсць халадзільнік, тэлевізар, спальныя месцы ў два паверхі. Цэлы дом на колах! Ды і пасля доўгай дарогі спіш як забіты. Вочы заплюшчыў — адразу правальваешся ў сон.
Але, хачу сказаць, што месяц стажыроўкі праляцеў як адно імгненне. Хоць мне год спатрэбіўся, каб адчувала сябе за рулём фуры ўпэўнена, як у легкавым аўто.
— З мужам вы заўсёды працуеце ў адным экіпажы?
— Інакш і быць не можа. Мы з ім позна сустрэліся, як кажуць, знайшліся дзве роднасныя душы. Хацелася быць пастаянна разам, але муж два месяцы быў у раз'ездах. Менавіта тады я і вырашыла таксама стаць дальнабоем, каб і зарплату добрую атрымліваць, і з мужам знаходзіцца побач. Такое рашэнне было прынята на агульнай сямейнай радзе. І вось ужо два гады дзень у дзень мы растаёмся максімум на гадзіну.
Не без прыгод…
Наталля кажа, што графік працы ў яе: два месяцы ў рэйсе — месяц дома. Такі ж і ў мужа. За два гады пабывала ў самых розных еўрапейскіх краінах. Грузы таксама самыя розныя: тканіны, аліўкі, трэнажоры, запчасткі для аўто…
— У дарозе ўсялякае здараецца, таму, натуральна, не абыходзіцца без розных кур'ёзаў, — працягвае суразмоўца. — Аднойчы прыязджаем у Мілан, менеджар скідае нам адрас фірмы. Прыязджаем і разумеем: не туды трапілі, бо прыехалі мы ў гістарычны цэнтр Мілана, проста на плошчу. Фура на плошчы — гэта было шоу для турыстаў! Гэта тое ж самае, калі б грузавы фургон калясіў бы ў Мінску па вулачках Траецкага прадмесця.
Аказваецца, менеджар пераблытаў каардынаты, ён затым прызнаў сваю памылку. Але я не ў крыўдзе. Прыгожы горад паглядзелі!
Дарэчы, умеў наш менеджар зрабіць «падарунак» жанчыне. Аднойчы ён зноў нешта наблытаў, а таму мне з мужам прыйшлося заняцца фізкультурай — трэба было разгрузіць паўфуры тканін у рулонах. Паўдня і разгружалі. Вядома, прэмію нам за гэта выпісалі, але нікому не пажадала б такую фізіятэрапію.
А аднойчы ў фуры печыва са скрынак рассыпалася. Лапатай яго збіралі, а ў машыне яшчэ месяц стаяў пах ванілі. Каля 300 кілаграмаў у смеццевы бак выкінулі, гэта было ў Іспаніі.
— Даводзілася чуць, што на трасах працуюць крымінальныя групоўкі, якія крадуць паліва ў грузавых аўто…
— Такое здараецца, але наша фірма аплачвае ўсе платныя паркінгі, якія ахоўваюцца. Натуральна, тыя, хто эканоміць на гэтым, могуць пацярпець ад злачынцаў, якія «палююць» на машыны дальнабойнікаў. Як кажуць, скупы плаціць двойчы.
Расказвалі, што банды, якія зліваюць паліва, вельмі арганізаваныя і мабільныя. У іх ёсць спецыяльна абсталяваныя аўтобусы, могуць або запасны бак скрасці, зрэзаўшы металічныя стужкі, або паліва зліць. Калі кіроўца спіць у кабіне, у паветразаборнік пырскаюць спецыяльны ўсыпляльны сродак.
Адным словам, цяпер на двары не 90-я гады, але злачынны свет застаецца. І, натуральна, удасканальваецца. Такія групоўкі па ўсёй Еўропе працуюць. Кажуць, што туды ўваходзяць выхадцы з былога еўрапейскага сацлагера: румыны, балгары…
— Гэта значыць, рэкет на дарогах — ужо ў мінулым?
— Гэтага няма, бо ў выпадку пазаштатнай сітуацыі паліцыя прыязджае імгненна. На аўтабан можа нават прызямліцца невялікі паліцэйскі верталёт. А вось «бабаі» на дарогах — гэта рэальнасць.
«Бабаі» — выхадцы з Блізкага Усходу ці Афрыкі — імкнуцца непрыкметна пракрасціся ў фуру, якая адпраўляецца ў Англію. Там прасцей атрымаць грамадзянства. Тэнт могуць парэзаць і схавацца ў прычэп. А ў выніку можа вінаватым аказацца кіроўца. Маўляў, чаму не знайшлі парушальніка.
«Хабараў няма і быць не можа…»
— Хуткасць на дарогах стараецеся не перавышаць?
— Фура ад пачатку запраграмаваная так, што, напрыклад, не можа ехаць больш за 90 кіламетраў за гадзіну. З гары фура можа разагнацца і перавысіць усталяваную хуткасць, але ў тахографе ёсць чып-карта, якая запісвае не толькі рэжым працы і адпачынку, але і хуткасць. Паліцэйскі можа спыніць, счытаць чып-карту і даведацца, што, скажам, паўдня таму ты перавысіў хуткасць. Мала не падасца.
— Хабару паліцэйскаму не прапаноўваюць?
— Хабараў няма і быць не можа, бо ў іх няма сэнсу. Ва ўсіх паліцэйскіх відэарэгістратары, якія фіксуюць не толькі дзеянні кіроўцаў, але і свае ўласныя. У Еўропе вельмі вялікія штрафы. Напрыклад, за гутарку па тэлефоне за рулём — штраф 120 еўра. У Францыі за перавышэнне хуткасці на 3 кіламетры штрафуюць на 45 еўра.
Але для дальнабойнікаў у Еўропе іншая праблема — вузкія дарогі, якія сустракаюцца не так ужо і рэдка. Каб выехаць з цэнтра Мілана, трэба было паварочваць машыну проста ювелірна. А ззаду за намі бегалі ўсім натоўпам італьянцы, баяліся, каб мы не зачапілі чужыя машыны або чый-небудзь балкон. А фура па вышыні — на ўзроўні другога паверха.
У Францыі, Іспаніі ці Італіі вінаробныя заводы таксама, як правіла, знаходзяцца ў невялікіх мястэчках, і туды даехаць — проста квэст. Едзеш — і хрысцішся.
— Па горных дарогах таксама даводзілася пакатацца?
— Была справа — у Аўстрыі трэба было заехаць па дошкі на лесапільню, якая знаходзілася ў гарах. На серпантыне страшна да жаху. Машына ідзе на злом, здавалася, што яшчэ імгненне — і паляцім у прорву.
А падымаліся на вышыню 2200 метраў. Ад вышыні вушы закладала. У нізіне было лета, а ў гарах — зіма. На слізкай снежнай дарозе фуру пачало ў прорву сцягваць, добра, што міма праязджала машына, якая дарогі чысціць. Перапалохаліся мы тады вельмі моцна, але паціху ўніз з'ехалі.
«Ах, мілы Ваня! Я гуляю па Парыжы…»
— Не так даўно ў самым Парыжы ў нас зламалася машына, — успамінае Наталля яшчэ адну сваю гісторыю. — Выйшла са строю электроніка. Аўтамабілісты ў такой сітуацыі кажуць: «Мазгі згарэлі». Перадалі інфармацыю пра паломку ў фірму, тыя паабяцалі выправіць сітуацыю, але трэба было некалькі дзён чакаць.
Фірма аплаціла нам гатэль, і мы пяць дзён адпачывалі ў французскай сталіцы. Луўр, Эйфелева вежа, прыгажосць! Проста як у Высоцкага: «Ах, мілы Ваня! Я гуляю па Парыжы…».
Праўда, і грошай давялося выдаткаваць. Парыж — даволі дарагі горад. За 20 кіламетраў на таксі каля 90 еўра аддалі. У кавярні адна порцыя — каля 20 еўра. Але муж сказаў так: «Дарагая, фура ламаецца ў Парыжы раз у жыцці. Таму правядзем тут мядовы тыдзень». Пры гэтым заробак нам штодня налічваўся, так што за шпацыр па Парыжы яшчэ і плацілі.
— Калі не сакрэт, які ў вас цяпер заробак?
— На дваіх нам плацяць 150 еўра за дзень. Адпаведна, у месяц атрымліваецца 4500 еўра. Па 2250 еўра кожнаму. За два месяцы 9 тысяч еўра атрымліваем, затым месяц адпачываем. Хоць графік зменлівы. Могуць і раней выклікаць, а летам, напрыклад, дома два месяцы правялі.
— Калі вы ўвесь час у паездках, з кім дзяцей пакідаеце?
— Старэйшая дачка Ганна ў мяне ўжо самастойная, ёй 21 год. Яна мастачка, працуе сама на сябе. Малодшая Аліцыя ходзіць у 8-ы клас, жыве разам з маёй мамай і бабуляй. Я і з ёй, і з настаўнікамі пастаянна на сувязі, цяпер жа гэта не праблема. Усе ў школе ведаюць, дзе мама, пытанняў няма.
«Наташа, звары нам хатні суп…»
— Праца дальнабойніка вельмі складаная, — дадае Наталля. — У цябе пастаянна збіты нармальны графік сну і харчавання, арганізму трэба пастаянна перабудоўвацца. Але абвыкаеш. І працягваеш працаваць.
— Як да вас калегі ставяцца?
— Вельмі паважліва. Асабліва, калі бачаць, як я кірую машынай. Ніколі не чула на свой адрас пагарды, негатыву ці чагосьці ў гэтым родзе. І часам, калі ўсе разам збіраемся на паркінгу, яны адразу падыходзяць да мяне і просяць: «Наташа, звары нам хатні суп». У мяне ў фуры з сабой заўсёды вялікі рондаль, і я на ўсіх вару. На час станаўлюся для ўсіх мамай.
— Доўга яшчэ плануеце ездзіць у рэйсы?
— Пакуль здароўе будзе дазваляць. Лічу, што самае цікавае ў мяне толькі наперадзе.
Чытайце таксама:
«Мы пазажыраліся». Што гавораць беларускія дальнабойнікі пра канкурэнцыю з азіятамі
