Гутарка з Алесем Карніенкам
Беларуская палітыка перабывае ў стане зацьменьня. Адзін зацьміў усіх. «Хто замест Яго?» — пытаюцца стары і малы, разважаючы пра наступныя выбары. Напэўна ж, гэта будзе супрацьлегласьць яму. Стрыманы, ня схільны да крайнасьцяў, неканфліктны, культурны, а галоўнае, прафэсійны. І малады. Заўтра, а асабліва пасьлязаўтра беларускае палітыкі будуць вызначаць прафэсіяналы. Хто там падрастае ў цені Лукашэнкі? Пакаленьне «NEXT».
«Калі ты любіш нашага героя так, як мы, перапішы гэты ліст дзевяць разоў, дашлі сябрам і знаёмым. Адзін хлопчык парваў гэты ліст, запісаўся ў апазыцыю, дык цяпер вучыцца ў Праскім ўнівэрсытэце й слухае беларускі рок. А адна дзяўчынка перапісала гэты ліст 999 разоў, і, калі яе адкачалі, паехала ў вёску Задуп’е Чарнобыльскага раёну. Цяпер яна — паважаны чалавек, выкладчыца «беларускай дзяржаўнай ідэалёгіі».
Такі ліст атрымалі 1 красавіка менчукі ад людзей у жоўтых майках, якія называлі сябе «лімонамі». 1 красавіка адзначыў у Менску Алесь Карніенка, якому забаранілі правесьці ў гэты дзень у Гомелі акцыі «ў падтрымку Лукашэнкі з мэтай выказаць бязьмежнае захапленьне асобай і справамі прэзыдэнта РБ».
«НН»: Алесь, хто такія «лімоны» і чаму ўзьнікла такая імпрэза?
Алесь Карніенка: 1 красавіка — гэта адзіны дзень у годзе, калі можна шчыра папрыдурвацца. А нашай апазыцыйнай палітыцы так не хапае гумару і нестандартнасьці. Нас загналі ў рамкі, калі нічога не дазваляецца... Зь іншага боку, і людзі стомленыя ад цяжкой прапаганды. Нашы бедныя грамадзяне і не за Лукашэнку, але й ня могуць атаясаміць сябе з апазыцыяй. Таму трэба паказаць ім сьвятло ў канцы тунэлю. Гэта добра, калі людзі пачынаюць сьмяяцца. Каб змагацца з драконам, можна альбо самому стаць драконам, альбо паказаць, што той дракон — усяго толькі маленькі гумовы яшчар. А лімоны — гэта папросту людзі, апранутыя ў жоўтае.
«НН»: Алесю, куды зьнікла палітычна актыўная беларуская моладзь?
А.К.: Моладзевы рух сканаў. Здох пасьля прэзыдэнцкіх выбараў і дайшоў год таму падчас мясцовых. Скончылася пакаленьне 96-га году — як маса, а не як лідэры. Сёньняшнія 17—18-гадовыя дзеткі — ня тыя, хто дыхнуў беларускасьці, адраджэньня й дэмакратыі, хто спадзяваўся, што з дапамогай некалькіх дэманстрацый можна дасягнуць свабоды. Як я некалі спадязваўся. Цяпер людзі зусім іншыя, дыктатура шмат гадоў трывае, ідэалягічная апрацоўка працягваецца… Дзеці 96-га вырасьлі. Нехта стаў лідэрам «дарослай» арганізацыі, нехта стварае свой блёк, пара лідэраў «Зубра» і МФ у Горадні займаюць высокія пасады ў БРСМ. Знайшлі сябе ў сыстэме. Але пераход 100 чалавек з баранавіцкага БРСМ у «Зубр» натхняе. Хутка мы пабачым рэнэсанс руху моладзі.
«НН»: Кажаш, «здох»? А як жа «Маладая Беларусь»?
А.К.: Скарасьпелая ініцыятыва. Моладзь — вялікі рэсурс дэмруху. Але ніхто ня будзе галасаваць за моладзевыя партыі. Роля моладзі трошкі іншая. Маладыя радыкальна настроеныя змагацца за перамогу — ці ў сваёй акрузе, ці ўвогуле ў краіне. Мы ў свой час «узялі» Палац прафсаюзаў. На жаль, не было кандыдата, за якога варта было б і хацелася б змагацца. Але сярод тых 220 удзельнікаў «Пяцёркі» і яшчэ некалькіх людзей, якія ў «Пяцёрку» не ўвайшлі, будзе за каго змагацца. Большасьць нашых лідэраў — і старых, і маладых — можа прэтэндаваць на перамогу ў сваіх акругах. Галоўнае — ці здолеем мы гэты выбар абараніць.
«НН»: А сёньняшнія лідэры — хто?
А.К.: «Хто замест яго?» — гэтае пытаньне нам увесь час задавалі людзі ў Гомелі падчас кампаніі супраць трэцяга тэрміну. На мой погляд, альтэрнатыва — гэта мы ўсе разам, усе гэтыя 110+110.
«НН»: Каго б ты хацеў бачыць кіраўніком дзяржавы?
А.К.: Сумленнага, маладога і праўдзівага чалавека, здольнага да нестандартных крокаў у палітыцы. І каб чалавек адкрыта сказаў яшчэ перад выбарамі, што ён за дэмакратыю і незалежнасьць.
«НН»: Якія шанцы, на твой погляд, маюць дэмакратычныя кандыдаты на выбарах у палату прадстаўнікоў?
А.К.: Ва ўмовах больш-менш дэмакратычных я мог бы прамовіць грузінскі тост «За грузінскі варыянт!», вось тут пабажыцца, што мы возьмем ня тое што 50%, але 70% мандатаў. Але: фальсыфікацыі будуць, доступу да СМІ ня будзе. Сьцьвярджаць, што мы выйграем, немагчыма. Тым больш што заваёва 50% месцаў у палаце нічога не вырашае. Паводле заканадаўства, калі ПП два разы адхіляе закон, унесены прэзыдэнтам, ён мае права распусьціць палату. У нас амаль не засталося СМІ. Людзі перасталі цікавіцца палітыкай. Яны баяцца, што любая актыўнасьць можа прывесьці да рэпрэсій, да праблем на працы, на вучобе. Таму кампанію трэба выкарыстаць, каб данесьці да людзей альтэрнатыву. Што ёсьць ідэі, уяўленьне, куды павінна рухацца краіна.
Пры гэтым я не кажу, што мы ня можам раптам атрымаць вынікі большыя, чым мы ставім. Цалкам магчыма, што нехта верыць у сваю перамогу, верыць у свой мандат.
«НН»: А ты?
А.К.: Я веру ў тое, што раблю вельмі важную справу. Я сябе разглядаю не як палітыка, а як грамадзкага дзеяча і таму раблю гэта, каб усё ж такі пабачыць сваю краіну вольнай, дэмакратычнай, заможнай і эўрапейскай.
«НН»: Перад мясцовымі выбарамі 2003 г. была тэорыя, што трэба ўдзельнічаць, каб навучыцца і перамагчы ў 2004-м. Цяпер ізноў...
А.К.: Улада сканцэнтраваная ў руках Лукашэнкі. Толькі зьмяніўшы пэрсаналію і сыстэму, можна зьмяніць нешта ў нашым жыцьці. Мы ў Гомелі ходзім па кватэрах, зьбіраем подпісы за зьмяншэньне камунальных плацяжоў. Дык працэнтаў трыццаць яшчэ гатовыя падтрымліваць уладу. Яны не падпісваюцца, бо мы супраць Лукашэнкі. Яшчэ працэнтаў трыццаць выступаюць вельмі актыўна супраць улады, гатовыя падпісацца, не баючыся словаў «Аб’яднаная грамадзянская партыя». І 40% баяцца ці запалі ў глыбокую апатыю.
«НН»: Якіх пераменаў ты жадаеш для свайго гораду?
А.К.: Самае важнае — гэта мясцовае самакіраваньне. Мясцовыя кіраўнікі павінны абірацца, а не прызначацца зьверху. Патрэбныя асобныя мясцовыя бюджэты. Тады палітыкі і мясцовая ўлада наблізяцца да людзей і праблемы пачнуць вырашацца. Мясцовыя кіраўнікі будуць залежаць ад людзей і дбаць, каб іх пераабралі.
«НН»: Дзе гарантыя, што дэмакраты будуць лепшымі кіраўнікамі за сёньняшнюю ўладу?
А.К.: Гарантыя ў тым, што гэта ня будзе кіраваньне адной асобы. Іншая гарантыя — у чалавечых якасьцях апазыцыйных лідэраў. Ніхто зь іх не дазволіць сабе разганяць мірныя дэманстрацыі ці абражаць міністраў перад камэрамі. Гэта проста іншы стыль кіраваньня. Дэмакратыя — гэта ня столькі падзел улады, колькі культура і традыцыя. І да яе нам яшчэ далёка ісьці. Мы ўсе родам з Савецкага Саюзу, і нездарма ж Майсей вадзіў свой народ 40 гадоў, пакуль не памёр апошні, хто ведаў рабства.
«НН»: Часта апазыцыю вінавацяць у бязьдзеяньні, у тым, што ёй ня хочацца сур’ёзна нешта мяняць, бо захаваньне дыктатуры — гарантыя грашовых паступленьняў з-за мяжы.
А.К.: Гэта чыстая прапаганда. Фонды, якімі пужаюць нашых грамадзян, абсалютна легальныя ў іншых краінах. Толькі па віне Лукашэнкі ўсе фонды выгналі зь Беларусі, а гэта ж таксама інвэстыцыі. Інвэстыцыі, якія не працуюць па віне Лукашэнкі. Тыя лічбы, якія называе прапаганда, — хацеў бы я пабачыць такія грошы. А вось лічба з бюджэту РБ за 2003 г. у 213 млрд руб. на Рэзэрвовы фонд прэзыдэнта — гэта рэальнасьць! Пры выдатках на ЖКГ толькі ў 1,9 млрд. Вось і параўнайце. Мяне ўвосень аштрафавалі за правядзеньне грамадзкага галасаваньня на 100 базавых велічыняў (каля 700 даляраў), а нядаўна майго найбліжэйшага памочніка Арцёма Бурылу асудзілі за «кантрабанду» ўлётак. У пастанове суду напісана, што ўлёткі мелі «значную матэрыяльную каштоўнасьць». Так што я заклікаю ўсіх уступаць у шэрагі апазыцыі: мы тут дзіка наварваемся на кантрабандзе ўлётак. А каму не дасталася ўлётак, можаце купіць іх у крамах, якія гандлююць канфіскатам.
«НН»: Вылучаешся ў палату — а рэпрэсій не баішся?
А.К.: Не баюся. Можа быць, узьнікне страх, калі я буду стаяць недзе ў яме каля Паўночных могілак. Не раней. Усе мае продкі былі змагарамі. Мой прадзед пры саветах 10 гадоў правёў за кратамі. Яго спачатку раскулачылі, пасьля абвінавацілі ў шпіянажы — ён паходзіў са старажытнага шляхетнага роду Раткевічаў, за гэта яго і пакаралі. А род прасочваецца з ХІІ ст. Іншы мой прадзед быў напалову казак, ён паходзіў з казачага стану ў Чачэніі. Гэта, напэўна, гены не даюць мне спакою.
Дый прозьвішча маё ў Гомелі адназначна асацыюецца з дэмакратыяй — дзякуючы Віктару Карняенку, якога ў 1989 г. паўгораду выбрала ў Вярхоўны Савет Савецкага Саюзу. Мы зь ім не сваякі, і прозьвішчы нават пішуцца па-рознаму на адну літару, але ідэйная роднаснасьць ёсьць: Віктар Карняенка быў адным з тых, хто паўплываў на маё далучэньне да дэмакратычнага руху. У Гомелі гэта тое ж самае, як калі б маё прозьвішча было Буш-малодшы.
«НН»: Хто для цябе прыклад у палітыцы?
А.К.: Аўраам Лінкальн, а з нашых гістарычных дзеячоў — Тадэвуш Касьцюшка і асабліва Кастусь Астроскі, які мог чаго заўгодна дасягнуць у іншай краіне, але вярнуўся на радзіму, зьбег з маскоўскага палону. За апошнія гады я некалькі разоў стаяў перад выбарам: зьехаць, застацца за мяжой ці нават папросту пайсьці з палітыкі, зарабляць грошы. Я б, напэўна, так і зрабіў, калі б не баяўся, што тое, што адбываецца, — ня проста пытаньне часу, а пытаньне гістарычнае — ці будзе Беларусь існаваць на мапе Эўропы.
«НН»: Ці ёсьць у Алеся Карніенкі прыватнае жыцьцё?
А.К.: Як казаў раней Ясір Арафат: мая жонка — рэвалюцыя!
«НН»: Можа быць, наадварот — рэвалюцыя не пакідае часу на прыватнае жыцьцё?
А.К.: Не, мяне няшчаснае каханьне стымулюе. А калі сур’ёзна, то каханьне — важная рэч для мяне, але пакуль «не супала».
«НН»: Чым ты займаешся ў вольны час?
А.К.: Спортам. Цяпер мы з усёй маёй перадвыбарчай камандай вучымся катацца на кані. Яшчэ пішу для сябе сьмешныя кароткія празаічныя рэчы. Раней пісаў вершы пра герояў трэцяга сэктару.
«НН»: Колькі часу ты праводзіш у Гомелі?
А.К.: Па 40% у Менску і Гомелі, астатнія 20% — у цягніках. Насамрэч я кланаваўся, адзін клон жыве ў Гомелі, а другі ў Менску.
Гутарыла Вераніка Дзядок
