На сцэне — лаянка, у залі — піва: гэтак выглядае «Беларуская самаідэнтыфікацыя». Пра новую пастаноўку Свабоднага тэатру піша Антон Трафімовіч.
Сумесь піва, закускі, цыгарэтнага дыму ў імправізаванай залі з будаўнікамі, расейскім матам і лямпачкамі замест бутэлек на імправізаванай сцэне. Што гэта такое? Ня што іншае, як спэктакль «Мы. Самаідэнтыфікацыя» «Свабоднага тэатру» (рэжысэр Уладзімер Шчэрбань). Менавіта ў такой не зусім звычайнай форме адбыўся паказ спэктаклю, які стаў вынікам праекту «Мы» — конкурсу сярод беларускіх драматургаў, у творах якіх даецца адказ на пытаньне «Хто такія беларусы?».
Адчуваньня таго, што ты ў тэатры, перад пачаткам спэктаклю не было. Перад уваходам не стаялі сур’ёзныя мужчыны ў касьцюмах і прыбраныя жанчыны. Квіткоў не пыталіся. Зайшоўшы ўнутр, падумаў, што не туды трапіў: людзі п’юць піва, ядуць, мітусяцца. Тэатрам нават і ня пахла — пахла дымам ад цыгарэт. Атмасфэра была больш падобная да ангельскага пабу. Але ўрэшце перад наведнікамі клюбу зьявіліся арганізатары і рэжысэр, і ўсё стала на свае месцы.
«Прапусьціце актораў!» — раздалося ў залі, і чатыры чалавекі ва ўніформе будаўнікоў з каскамі на галовах праз забітую залю прасунуліся ад дзьвярэй наперад, да вольнае прасторы перад столікамі. Вось гэтае «наперад» (больш-менш шырокая пляцоўка) і сталася месцам разгортваньня асноўных падзей. І людзі ў дзіўнай вопратцы сталі акторамі, наведвальнікі клюбу — тэатральнымі гледачамі, а невялічкі менскі клюб — сапраўдным тэатрам.
Але на гэтым ня скончыліся незвычайныя рэчы. Акторы адразу пачалі размаўляць на трасянцы, з выкарыстаньнем расейскай лаянкі. Уся рэч у тым, што пры падрыхтоўцы п’есы аўтар пабываў на будаўнічай пляцоўцы і запісаў на дыктафон размовы рабочых, зрабіўшы іх часткаю свайго твору. Для клясычнага тэатру гэта было б недапушчальна. Але не забывайцеся — гэта «Свабодны тэатар», а значыць, тут няма абмежаваньняў.
Наагул, у гэтай пастаноўцы адхіленьняў ад паняцьця «нармальна» хапала. Усе прадметы побыту замяняюцца нейкімі сымбалічнымі сурагатамі. Бутэлька — лямпачка, бутэрброд — цьвік.
Падзеі адбываюцца хутка. Паміж сабою яны ня зьвязаныя. Спэктакль складаецца зь невялікіх бытавых сцэн, якія перарываюцца будаўнікамі, што адбіваюць рукамі такт па касках на галовах. А пасьля — дыялёгі, дзе няма нейкіх альтэрнатыўных мацюкам выразаў.
Гледачы спачатку сьмяюцца з жывой размовы будаўнікоў, а пасьля асэнсоўваюць маналёг «цела з жывой галавой» пра рабства людзей у сёньняшнім грамадзтве.
Акторы, драматург, рэжысэр, ідэя — усё ў спэктаклі беларускае. Адзінае, што выбіваецца з гэтага шэрагу, — расейская мова. Але, паводле слоў арганізатараў, сёньня рыхтуюцца пераклады на беларускую мову дванаццаці п’есаў. Прычым пераклады павінны выйсьці «лепшымі за арыгінал».
∎
«Свабодны тэатар» — праект, арганізатарамі якога зьяўляюцца Гільдыя беларускіх драматургаў і сцэнарыстаў, тэатар-студыя «Малы тэатар» і іхныя прадстаўнікі Натальля Каляда, Андрэй Курэйчык, Мікалай Халезін. 27 кастрычніка былі падведзены вынікі першага міжнароднага конкурсу сучаснай драматургіі, у якім узяў удзел 141 аўтар зь дзевяці краін свету. На цырымоніі ўзнагароджваньня адбылася і прэм’ера спэктаклю «Мы. Самаідэнтыфікацыя».
