Кожны год, калі набліжаецца 25 студзеня, я адчуваю штуршкі ў сэрца, быццам нехта намагаецца, каб аж да скону стукаўся ў яго балючы напамін.
25 студзеня 1980 памёр Яўген Фёдаравіч Мірановіч.
Каб я, хай сабе ўскосна, не меў дачынення да папярэдніх падзей, штуршкоў у сэрца, магчыма, і не было б. Не было б, магчыма, і той заўчаснай, у 63 гады, смерці, каб не тыя падзеі. Бо я бачыў, як дрэнна яму за састаўленымі вялізнай літарай «П» сталамі ў саўгаснай сталоўцы, дзе ладзіўся заключны банкет для прафсаюзных босаў з Масквы і рознага кшталту адмыслоўцаў з прафсаюзаў краін савецкага блока.
Адзін за адным прамаўляліся тосты — за сяброўства паміж народамі, за росквіт сельскай гаспадаркі...Падняўся П., намеснік галоўнага рэдактара, і, дачакаўшыся цішыні, узняў поўную чарку: «ВЦСПС!» Я толькі пачынаў працаваць у «Труде», але ўжо ведаў, што гэта каронны тост страшэннага цыніка, з якога пачыналіся і якім заканчваліся рэдакцыйныя п’янкі. А тут усе паўставалі, забразгалі відэльцамі, талеркамі, танным крышталём... Мірановіч падняўся неяк бокам і адразу сеў, паставіўшы чарку. Я падышоў да яго: «Вам дрэнна, Яўген Фёдаравіч?» — «Не, не, нічога, — па счырванелым стомленым твары прабегла ўсмешка, — мабыць, узняўся ціск. Такое здараецца...»
Тыдзень таму я доўга чакаў яго ля канторы, каб паведаміць, што «Труд» мусіць ладзіць у яго семінар. Нарэшце, пад’ехаў «газік», і разам з Мірановічам выйшаў хударлявы чалавек у дублёнцы і агромністай рыжай шапцы, працягнуў руку: «Аграноўскі». І, працяўшы мяне з’едлівым позіркам, прабурчэў: «Толькі вас тут не хапала!» І тое праўда: знакаміты на ўсю краіну журналіст прыехаў працаваць, а тут нейкі семінар пра падсобныя сялянскія гаспадаркі і саўгасныя промыслы...
Знаёмства з Мірановічам адбылося мо гадоў за дзесяць да таго і было трохі дзіўнаватым.З дзяцінства, з першага падарожжа на Нарач, мяне вабілі пявучая назва Любань і таямніцы старога парку пры самай дарозе. Але ўсё міма, міма... Пакуль аднойчы не спыніўся і, сустрэўшы нейкага прысадзістага, каржакаватага мужыка, не стаў распытваць яго пра Любань. Так я даведаўся, што спрадвек тут была моцная гаспадарка паноў Любанскіх, а зараз саўгас... Я падзякаваў і пайшоў глядзець парк, а мужык, трохі нязграбна ўздымаючы гумавымі ботамі сухаваты травеньскі пыл, накіраваўся да хаты, над якой чырванеў узняты да Дня Перамогі сцяг... У машыне, калі вярнуўся, ляжала сетка з агуркамі. Я азірнуўся і раптам зноў пабачыў на ганку таго мужыка. «Не ведаеце, хто паклаў?» — «Скажыце, у вас маленькія дзеткі ёсць? Што, вітаміны ім не патрэбны?» — «Ёсць, д-дачка...» — няўпэўнена адказаў я, заўважыўшы, як з-пад старой ватоўкі блісканула прычэпленая да свята «Залатая Зорка» героя...
Усе дзесяць гадоў нешта ўтрымлівала мяне ад таго, каб пісаць пра Мірановіча і ягоную ўнікальную гаспадарку, хаця сустракаліся мы часцяком і я шмат чаго ведаў.У тым ліку пра тое, з якой брыдкасцю ставіцца ён да ўсялякага ўсхвалення. Сціпласць ягоная была настолькі фанатычнай, што навакольная брэжнеўшчына з яе цацкамі, лозунгамі і ўсёабдымнай хлуснёй выклікала яшчэ большую моташнасць. Але галоўнае — ён насамрэч ставіў простага чалавека вышэй за ўсялякія лозунгі, «лініі партыі» і чыны. Аднойчы заспеў у яго кагосьці, ужо не памятаю, з сакратароў ЦК. Раптам нехта паскробся ў дзверы: «Заходзьце, Мікалаеўна...» Ці не з паўгадзіны сакратар моўчкі чакаў, пакуль Мірановіч, падставіўшы вуха, слухаў патаемны шэпт старой... Вось Арлоўскі, думаў я, «моцная рука», «жалезны парадак», мардабой... А вось Мірановіч — заўжды ціхі голас, спагадлівасць, уважлівы, нават з адценнем нейкай вінаватасці, позірк...
...Ён памёр на другі дзень пасля згаданага банкету. У пяць раніцы, як заўжды, правёў штодзённы нарад і памёр.
А неўзабаве папаўзлі чуткі пра тое, што ў Мірановіча знайшлі ці не з пуд золата, нейкія рахункі ў Амерыцы, з якіх ён дапамагаў сіяністам, бо сам утоены яўрэй...
Але я памятаў, як аднойчы ў нейкай задуменнай роспачы, бы не верачы самому сабе, сказаў: «Сярожа, у краіне фашызм...» Мо таму, што найпершай прыкметай фашызму лічыў антысемітызм і хлусню.
...Яны змагаліся з фашызмам разам, яўрэй Тэвель Фінкельштэйн са Смілавіч і беларус Яўген Мірановіч з Оршы, партызанскія камандзіры, баявыя сябры.За галовы абодвух немцы абяцалі шалёныя грошы. І тады яны далі адзін аднаму клятву: калі хто застанецца жывы, возьме прозвішча таго, хто загіне...
Ён застаўся. Усё жыццё клапаціўся аб жонцы і дзецях сябра як пра сваіх. А ў анкетах пісаў: «Мірановіч Яўген Фёдаравіч, беларус, выхадзец з беднай яўрэйскай сям’і...»
P.S. Анатоль Аграноўскі застаўся на семінар, нават нешта расказваў пра вопыт Вугоршчыны... Зазнаўшы, што Мірановіч памёр, адразу з’ехаў. А праз нейкі час у «Известиях» з’явіўся нарыс «Логика Мироновича». Я шукаў яго, але не знайшоў.
