У кожнага пакалення свой час і лёс.
Наш лёс выпаў на час, калі не на сцэне, дзе ставяць «Тутэйшых» Купалы, а ў рэальнасці вырашаецца пытанне, кім нам быць: беларусамі, ці тутэйшымі? І ўвогуле: быць ці не быць?
Нібыта ўсе за тое, каб быць — і быць беларусамі. Нават улада не супраць. Але яна хоча, каб мы былі нейкімі дзіўнымі беларусамі.Народам без нацыянальнай мовы, культуры, гісторыі — і без нацыянальных герояў, якія гісторыю сімвалізуюць.
Іх у нас не так многа. Адзін з іх — і найпершы — Кастусь Каліноўскі.
Чаму?..
Бо ён быў першым, хто ўсвядоміў, што ёсць Беларусь, і першым яе палюбіў. Адчайна, самаахвярна.
Чаму сёння нацыянальнага героя раптам вырашылі ператварыць у ворага? Чаму прыдумалі, нібы ён ненавідзеў Беларусь, беларусаў, нават гатовы быў забіваць беларускіх дзяцей?.. Менавіта таму, што вырашаецца пытанне: кім нам быць? Беларусамі, ці тутэйшымі? Таму што Каліноўскі першы заклікаў: «Паўстань, беларускі народзе!..« — і праз гады, праз пакаленні нашчадкі паўстанцаў назвалі Плошчу, на якую выйшлі змагацца за тое, каб быць беларусамі, плошчай Кастуся Каліноўскага.
Не кожнаму пакаленню хапае ўласнай біяграфіі, каб спраўдзіць свой лёс у сваім часе. І тады на дапамогу прыходзіць Гісторыя. Яе Волаты і яе Легенды. Не ўсе яны супадаюць з гістарычнай праўдай, але менавіта яны, упіраючыся ў мінулае, у зямлю, з якой выраслі, трымаюць над сваёй зямлёй неба будучыні. Пастаў іх на калені, ці хоць бы прыгні — і неба абрынецца.
Каб прыгнуць Каліноўскага, не прыдумалі нічога лепшага як далучыць яго да «пятай калоны». А хто ў той «калоне», якую цяперашняя ўлада ўпарта заганяе ў калоніі?Наста Палажанка, Мікіта Ліхавід, Павел Вінаградаў і яшчэ сотні, тысячы беларускіх юнакаў і дзяўчат, найлепшых з найлепшых — паплечнікаў Кастуся і ягоных равеснікаў. Ім, калі іх білі, судзілі, кідалі ў турмы, толькі што не вешалі — не споўнілася і дваццаці пяці…
Юнаку, з якога ўзялі яны прыклад, які ёсць узорам самаахвярнасці, мужнасці, высакароднасці, беларускаму шляхцічу
«Гэта было не беларускае, а польскае паўстанне, — даводзяць тыя, каму Каліноўскі стаў, як костка ў горле. — І Каліноўскі не беларус, а паляк».Чаму ж тады не прызнанне «Люблю Польшчу!», а прызнанне «Люблю Беларусь!» пранёс ён праз усё паўстанне, праз турму і суд — да апошняга выдыху на шыбеніцы?..
Гэта не на білбордах «Люблю Беларусь» пісаць.
Каліноўскага вінавацяць: «У яго не было праграмы, ён не ведаў, што рабіць».
Ён ведаў, што рабіць. Любіць Беларусь — гэта і была ягоная праграма.
У некага ёсць лепшая? Якая? Праграма «мадэрнізацыі» Беларусі па плану Мураўёва? Забойцы, ката, з якога цяпер спрабуюць зляпіць прагрэсіўнага дзяржаўнага дзеяча і ледзьве не гуманіста? Маўляў, мог забіць і павесіць больш, чым забіў і павесіў…
Паўстанне не вымагала ні той крыві, якой заліў беларускую зямлю Мураўёў, ні той нечалавечай жорсткасці, з якой распраўляўся ён з паўстанцамі.З кім змагалася рэгулярнае, вымуштраванае, да зубоў узброенае
Падаўлялася не паўстанне. Падаўлялася любоў да Беларусі.Тыя, хто яе збіваў, хто яе судзіў, хто кідаў яе ў турмы, называюць Каліноўскага «тэрарыстам і анархістам». Дык «анархістамі і тэрарыстамі» называюць яны Ігара Аліневіча і Міколу Дзядка, Яўгена Васюковіча і Арцёма Пракапенку, хлопчыкаў, якія сядзяць у тых жа турмах, у якія кінутыя Зміцер Дашкевіч і Эдуард Лобаў.Гэтаксама на плошчах 2006 і 2010 гадоў у кроў збівалі любоў.
Іх усіх зняволілі за тое, што яны — за Беларусь, а не за ўладу і не за таго, хто яе ўвасабляе, вісіць на партрэтах у кабінетах увішных служкаў.
Каліноўскі, Вінцэнт ён ці Кастусь, Зміцер Дашкевіч ці Ігар Аліневіч — гэта маладая Беларусь. Тая, якая непазбежна пераможа. Вось чаму ненавіснікам Беларусі спатрэбілася, каб Каліноўскі не быў героем, прыкладам, узорам — каб яго не стала.
Але як можа не стаць любові?..
Ён любіў Беларусь.
Мы любім Беларусь.
І — узаемна!
