Аляксандр Чахоўскі — стваральнік музычнага дома «Класіка». Фота Сяргея Гудзіліна.
У апошнія дні вясны мінскай публіцы прэзентавалі твор славутага Станіслава Манюшкі, які ніколі раней у Беларусі не ставіўся. Камедыйная опера Verbum Nobile («Слова гонару») была створаная славутым мінчуком у 1861-м, у духу вадэвіляў ды пастараляў, якія пісаў у тыя гады Дунін-Марцінкевіч. Гэта гісторыя кахання маладога шляхціца Станіслава і дачкі пана Лагоды. Перашкаджае іх шчасцю бацька дзяўчыны, які збіраецца аддаць яе замуж за другога і ўжо нават замацаваў гэтае рашэнне шляхецкім «словам гонару»...
Зала была поўная. Пастаноўка тэатра «Галерэя» ў Палацы прафсаюзаў сабрала вельмі розную публіку: ад студэнтаў-хіпстараў да сталага веку аматараў акадэмічнай музыкі.
Відаць, пастаноўшчыкі знайшлі ключык да патэнцыйнай аўдыторыі: дынамічная камедыйная опера ў адным акце, напісаная беларусам, у суправаджэнні камернага аркестра. Магчыма, такія пастаноўкі змогуць прывесці «латэнтную» аўдыторыю акадэмічнага мастацтва ў тэатр.
«Ідэя паставіць Verbum Nobile належыць не мне аднаму, — кажа Аляксандр Чахоўскі, бізнэсовец і стваральнік музычнага дома «Класіка». — Мы працавалі ўтрох: апроч мяне, таксама дырыжор і яшчэ адзін чалавек, які купіў для нас партытуру ў Польшчы. Віктар Скарабагатаў таксама дапамог. Оперу Verbum Nobile мы абралі па некалькіх прычынах. Па-першае, у Беларусі яе ніколі не ставілі. Па-другое, мы не можам дазволіць сабе вялікую пастаноўку, таму не маглі зрабіць «Страшны двор» альбо «Гальку». Verbum Nobile камерная і, што вельмі важна, яна ў адным акце, а яшчэ гэта камічная опера, што ўвогуле бывае рэдка. Яе можна было паставіць сіламі тэатра «Галерэя», з якім мы актыўна супрацоўнічаем».
«Наша Ніва»: Манюшка ў Беларусі амаль забыты, часам яго лічаць замежным кампазітарам...
Аляксандр Чахоўскі: А апошнія дзвесце гадоў не было іншага кампазітара, які б стварыў такую колькасць настолькі выбітных твораў. Ёсць Міхал Клеафас Агінскі, ён быў дыпламатам у першую чаргу, напісаў няшмат. А Манюшка ад пачатку быў кампазітарам. У нас ёсць поп-культура, ёсць рок- і рэп-культура, а вось акадэмічнай музыкі ў нас як быццам і няма. Апроч «Сівой легенды», у Оперным беларускіх твораў не ідзе...
Адна з нашых задач — зацягнуць маладых у беларускую музыку. Бывае такое: прыедзе наш вакаліст на праслухоўванне ў Еўропу. У яго пытаюцца: «Што вы можаце праспяваць?» Ён адказвае: «Я магу Расіні праспяваць». Яму кажуць: «Расіні — гэта добра, але Расіні ў Італіі добра выконваюць. Можа, вы нам што-небудзь сваё пакажаце?» І вакаліст у разгубленасці. У нас беларускую акадэмічную музыку не вывучаюць асабліва. Шкада, што не захавалася твораў Манюшкі на лібрэта Дуніна-Марцінкевіча. А там, дзе лібрэта на польскай мове, мы можам перакласці.
«НН»: Ставіць спектаклі па-беларуску — гэта для вас прынцыпова?
АЧ: Так. Мы хочам паставіць камерную оперу Гайдна «Аптэкар», і будзем рабіць яе на беларускай мове. Іншыя праекты таксама будуць па-беларуску, апроч некаторых замежных твораў, якія маюць класічныя расейскія пераклады. Але там, дзе перакладаў няма, будзе выключна беларуская мова.
«НН»: Адкуль у Вас цікавасць да акадэмічнай музыкі? Ці гэта ваш адзіны занятак?
АЧ: Не, яшчэ я займаюся бізнэсам. У мяне ёсць ІТ-праекты, але яны такія, што працуюць амаль без мяне. Я выкладаю ў Вільні ў ЕГУ, гэта таксама займае пэўны час. Але калі мы будзем казаць пра колькасць працоўных гадзін у тыдзень, то 99% часу займаюць музычныя праекты.
У свой час я скончыў музычную школу па класе віяланчэлі, цікавіўся музыкай. Мае бацькі былі прыхільнікамі джаза, але акадэмічную таксама любілі. Пасля я заняўся бізнэсам і музыку адклаў убок.
«НН»: І як «вярнуліся» да яе?
АЧ: Аднойчы ў Празе я трапіў на канцэрт класічнай музыкі ў базіліку Святога Георгія, і атмасфера, якая там склалася, вельмі ўразіла. Па вяртанні ў Мінск я забраў дадому інструмент, да якога не дакранаўся трынаццаць гадоў, і пачаў займацца. На адным з канцэртаў пазнаёміўся з Віктарам Скарабагатавым, што таксама паўплывала на мяне. У нейкі момант я перастаў быць наёмным дырэктарам у адной кампаніі і пачаў шукаць, да чаго ляжыць душа. Так і адбылося маё «вяртанне».
«НН»: Дзіўна чуць спалучэнне словаў «класічная музыка» і «прадзюсар»…
АЧ: Я называю сябе імпрэсарыа, але калі мы кажам пра тэатральны прадукт, то я хутчэй прадзюсар. Я заснаваў музычны дом «Класіка»: з аднаго боку гэта суполка нашых прыхільнікаў, з іншага — усе творчыя і музычныя людзі, якім цікава працаваць з намі. Часам мы працуем як івэнт-агенцтва. Напрыклад, робім кавалак спектакля ці канцэрта для карпаратыву.
«НН»: І карыстаюцца такія карпаратывы попытам?
АЧ: Папраўдзе, мы не надта рэкламуем усё гэта. Ёсць кола людзей, які ведаюць, што можна замовіць такі карпаратыў, і карыстаюцца нашымі паслугамі. Тым больш праца з іншымі праектамі займае шмат часу, я не магу разарвацца.
«НН»: Так, Verbum Nobile далёка не першы ваш праект…
АЧ: Праектаў было шмат. Напрыклад, летась у Нясвіжы праходзіў цыкл канцэртаў «Музычныя скарбы Еўропы» — былі канцэрты для турыстаў па выходных. Выконваліся творы, якія гучалі ў гэтым замку, а таксама створаныя там: Мацей Радзівіл, Агінскі... Цяпер у выходныя нашы музыкі выступаюць у замку, у капліцы ёсць фісгармонія, там выконваюць духоўную музыку: Баха, Шуберта, Моцарта. А ў вялікай каміннай зале мы інсцэніруем «хатняе музыкаванне», выконваецца музыка барока. Былі ў нас праекты ў Мінскай ратушы, былі камерныя канцэрты, неяк мы стварылі міні-оперу паводле розных твораў Моцарта.
«НН»: Над чым працуеце цяпер?
АЧ: 30 чэрвеня ў Нясвіжы мы ставім музычны спектакль «Вандроўка Радзівіла Сіроткі ў Італію». Музычную частку выконваюць салісты ансамбля «Кантабіле», а акторскую — вядомы актор і рэжысёр Юры Жыгамонт. Гэта будзе спалучэнне канцэрта, спектакля, лекцыі і экскурсіі.
«НН»: Ці цяжка рабіць камерцыйнай акадэмічную музыку?
АЧ: Калі ў нас дзейнічае дзесяць чалавек, усё можна зрабіць на ўзроўні — гэтыя спектаклі нават могуць самаакупляцца. І людзі нам дапамагаюць — даюць грошы на рэквізіт. А цяжка ў прынцыпе ўсім, гэта ж не прычына, каб нічога не рабіць.
***
Аляксандр Чахоўскі нар. у 1981 у Мінску. Скончыў музычную школу па класе віяланчэлі. Скончыў факультэт сацыяльных навук, па спецыяльнасці «Інфармацыя і камунікацыя». У часы студэнцтва паўгода жыў і працаваў ў ЗША. У 2012 атрымаў ступень MBA ў Еўрапейскім гуманітарным універсітэце. Жанаты, мае дваіх дзяцей. Музычнымі праектамі займаецца з лютага 2012.
Станіслаў Манюшка (1819—1872) польскі і беларускі кампазітар, дырыжор. Стваральнік нацыянальнай класічнай оперы. Аўтар опер, вадэвіляў і больш як 300 песень. Паходзіў з беларускага шляхецкага роду. Вучыўся ў Мінску, быў арганістам у Вільні, дырыжорам варшаўскай Оперы. Першыя музычныя камедыі пачаў пісаць яшчэ ў Беларусі. Творы «Канторскія службоўцы», «Латарэя», «Рэкруцкі набор», «Ідылія» (два апошнія — лібрэта Дуніна-Марцінкевіча) ставіліся ў Мінску і Гродне. Прэм’ера яго камічнай оперы «Ідылія» ў Мінску (1852), дзякуючы выкарыстанню беларускай мовы, мела вялікае значэнне ў гісторыі беларускай музычнай культуры. Са сталых ягоных операў найбольш папулярныя «Галька» і «Страшны двор».
Verbum Nobile («Слова гонару») ставіцца ў Беларусі ўпершыню. Гэты твор Манюшкі лічыцца першай музычнай камедыяй на нашых землях і доўжыцца ля гадзіны. Прэм’ера оперы адбылася ў Варшаве ў 1861. Яе ставілі ў Польшчы, Расіі, некаторых еўрапейскіх краінах, аднак да беларускага гледача яна ўпершыню трапіла сёлета. Сюжэт — гісторыя кахання шляхціца Станіслава і дачкі памешчыка Лагоды Зосі, якую бацька хоча аддаць за другога. Пастаноўка здзейсненая ў «некласічнай манеры» — аркестр камерны, дэкарацый няма. Аднак у такім выглядзе опера робіцца прасцейшай для разумення.
