Валерый Чарапіца — права на плагіят 4

Апошняе інтэрв’ю прафесара ГрДУ Валерыя Чарапіцы пад назвай «Мое педагогическое кредо — без двоек», упэўнены, расчуліла шмат каго з ягоных пастаянных чытачоў. Басаногае юнацтва, знаходка старога аўстрыйскага штыха пад плотам, студэнцкія гады, КВК, архівы, Пушкін, Крастоўскі…

Тое, што было аднойчы надрукавана, становіцца здабыткам усяго свету на вечныя часы
Лесінг
(эпіграф з кнігі В. М. Чарапіцы «Са скарбніцы кніжных паліц»)

Так і хочацца паціснуць руку ды заглянуць у задуменныя шчырыя вочы прафесара ды літаратара з «простой семьи без особого достатка»!

Не здзівіла і праява лаяльнасці (назавем гэта так) да ўладаў у першых жа радках інтэрв’ю: «…ибо в крепком рукопожатии Главы государства я ощутил не только одобрение моих скромных трудов, но и напутствие работать еще лучше…» — сам стыль ужо выклікае пэўныя гістарычныя паралелі.

Там жа мы даведваемся, што поруч з партрэтам кіраўніка дзяржавы ў кабінеце прафесара — партрэт А.Дубко: паклон у бок мясцовых уладаў. Але гэта неабходнасць, прадыктаваная не толькі шматгадовым вопытам, але і згортваннем уладамі ў 2010 г. прарасейскага Славянскага камітэту, у якім Валер Мікалаевіч займаў не апошняе месца.

Невыпадковым з’яўляецца і абзац пра архівы КДБ, матэрыялы з якога «…легли в основу ряда моих работ». Для падобнай супрацы, безумоўна, патрабуецца моцнае сяброўства…

Калі далей чытаеш на адрас прафесара: «…как много имен вы открыли в истории Гродненщины, сколько сделали для восстановления исторического наследия страны…», цяжка ўтрымацца ад таго, каб не ўстаць ды не адшукаць у бібліятэцы некалькі тамоў Валера Мікалаевіча — пачытаць на нач перад лампай.

Бярэм, напрыклад, выданне 20-гадовай даўніны «Са скарбніцы кніжных паліц» (Мінск, 1994) — адзінае, наколькі вядома, беларускамоўнае выданне аўтара. Чытаем: «…У кожнай такой кнігі свая гісторыя, у якой у роўнай ступені цікава і тое, пры якіх умовах яна была падаравана, і тое, што папярэднічала гэтаму. Пра яе дакладнавядома, што сам аўтар трымаў яе ў руках. Больш таго, дароўныя надпісы, аўтографы — абавязковае сведчанне адносін дзвюх: сяброўскіх, роднасных, дзелавых. Усё гэта стымулюе жаданне ажывіць скрытае ад нас часам» (арфаграфія аўтара захоўваецца).

Дзіўна, але ідэнтычныя радкі знаходзім у расейскай даследчыцы Голубевай у працы «Автографы заговорили» (Москва, 1991): «У каждой такой книги своя история, в которой, в равной степени интересно и то, при каких условиях она была подарена, и то, что предшевствовало этому. Про нее точно известно, что сам автор держал ее в руках. Более того, дарственные надписи, автографы — обязательное свидетельство отношений двоих: дружественных, родственных, деловых… Все это пробуждает непреодолимое желание оживить скрытое от нас временем».

І можна было б нават грэшнай справай падумаць, што менавіта Голубева спісала ў Чарапіцы, каб не гады выданняў: 1991 і 1994.

Характэрна, што ад будучага сябра Саюза пісьменнікаў Беларусі не ўцяклі нават дробныя літаратурныя абароты з кнігі калегі-даследчыцы: «Сапраўднае шчасце, калі лёс „прыбівае“ кнігу з аўтографам да дзяржаўнага кнігасховішча» («Са скарбніцы кніжных паліц») // «Счастье, когда судьба „прибивает“ книгу с афтографом в государственное книгохранилище»(«Автографы заговорили»).

Часам складаецца ўражанне, што адрозніваюцца хіба назвы бібліятэк, у якіх працавалі аўтары: «Больш за два дзесяткі кніг з аўтографамі беларускіх, рускіх, украінскіх гісторыкаў і краязнаўцаў ХІХ — пачатку ХХ стагоддзяў выяўлена ў навуковых бібліятэках Гродзенскага дзяржуніверсітэта імя Я.Купалы…»(«Са скарбніцы кніжных паліц»), а вось першакрыніца: «Более 10 тысяч книг с афтографами выявлено в Государственной публичной библиотеке имени М.Салтыкова-Щедрина…» («Автографы заговорили»).

Бярэм больш ранняе выданне Валера Мікалаевіча — «Истоки. Очерки истории белорусско-польских революционных связей» (Гродно, 1991). Назіраем тую ж карціну: «Послание Мицкевича „Русским друзьям“ широко распространялось в рукописных списках, в 1830–1850-х оно было хорошо известно едва ли не всем участникам польского и русского освободительного движения…» // «Послание Мицкевича „Русским друзьям“ широко распространялось в рукописных списках, в 1830–1850-х оно было хорошо известно едва ли не всем участникам польского и русского освободительного движения…» — а гэта ўжо цытата са зборніка «Очерки революционных связей народов России и Польши. 1815–1917» (Москва, 1976).

І зноўку — абзацамі… Гэтым разам параўноўваць яшчэ прасцей: расейская мова і там, і там.

«Поражение повстанцев 1863 г., в рядах которых сражался цвет польской, белорусской, литовской, русской и украинской демократической молодежи, серьезно затруднило, но не прервало процесс развития революционных межнациональных связей…» — зноўку кавалак з «Истоков» Чарапіцы. Такі самы знаходзім у аднаго з даследчыкаў-першапраходцаў тэмы Паўстання 1863–64 гг. Анатоля Смірнова «Смирнов А. Ф. Революционные связи народов России и Польши» (Москва, 1962).

Не бачым сэнсу тут даслоўна прыводзіць усе прыклады — дастаткова зазірнуць у бібліятэку. Падрабязнае вычытванне працаў Валера Мікалаевіча пакінем больш руплівым даследчыкам. Аднак, факт застаецца фактам: навуковец, прафесар, дэкан факультэта (зараз — кіраўнік кафедры) скатваў у сваіх калегаў цэлыя абзацы, не вылучаючы тэкст цытатай, нібы першакурснік.

P. S.

«…Я сам вырос в простой семье без особого достатка и прекрасно понимал, чем грозит двойка студенту. И всегда давал, принимая зачет или экзамен, второй шанс, посылая парня или девушку, не доучивших тему, перечитать учебник еще раз. Это было мое педагогическое кредо — без двоек! За двадцать лет работы деканом только один раз пришлось дать согласие на отчисление, но на то были действительно веские причины…»

Ідылічны абзац усё з таго ж інтэрв’ю Чарапіцы для ГП, які і даў назву артыкулу, захацелася прывесці цалкам — ажно слёзы нагартаюцца. Паўстае, аднак пытанне: а як жа гісторыя ягонай роднай, у навуковым плане, аспіранткі Таццяны Касатай?. Дастаткова было дзяўчыне неабачна прыняць удзел у кампаніі па наданні адной з вуліц Гродна імя Быкава, а таксама засвяціцца перад выбарамі 2010 г., каб вылецець спачатку з працы (гісторыка-археалагічны музей), а пасля, восенню 2011 г., і з аспірантуры, нягледзячы на станоўчыя водгукі на яе працы ды заступніцтва як беларускіх, так і замежных гісторыкаў…

Не без вашага, Валер Мікалаевіч, удзелу прайшла тады спачатку атэстацыйная камісія, а пасля яшчэ адна — па разглядзе апеляцыі.

Можа варта ўсё ж такі змяніць крэда?..

Алесь Кіркевіч, Твой стыль

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй ананімна і канфідэнцыйна? Пішыце рэдактару «Нашай Нівы» ў ТГ