На выставу дабіраліся з прыгодамі. Павярнуўшы на вуліцу Варвашэні (каторая цяпер Машэрава), мая сяброўка, сьцяўшы зубы, мацней ухапілася за стырно і прасіпела: «Ну, або я каго зараз заб’ю, або мяне хто!» Я ажно перапалохалася: такая крыважэрная заява абсалютна ня ў стылі маёй выключна мірнай каляжанкі. Аказалася, яна была выклікана рамонтнымі работамі на гэтай вуліцы: палову і без таго ня вельмі шырокай вуліцы перакрылі, і машыны ішлі шчыльным патокам (у гадзіну па чайнай лыжцы), а паміж імі, азьвярэўшы з‑за таго, што і па ходніку не прайсьці, у розныя бакі сноўдалі пешаходы.
Нарэшце ля вядомай усім сядзібы прыпыніліся. Тут, на ўзарваным ходніку, таптаўся маладзён, тыповая зьнешнасьць якога разам з чорнай камізэлькай (пры 28 градусах сьпёкі!) ды рацыяй не давала памыліцца ў родзе яго заняткаў. Ведаючы з інтэрнэту, што у наведвальнікаў сядзібы у той дзень чамусьці правяралі пакункі, я вельмі ўзрадавалася: сёлета набыла занадта аб’ёмную торбу, у нетрах якой, сярод некалькіх пудоў плястыту, двух‑трох кулямётаў і дзясятка муміфікаваных пацукоў, загубілася мая губная памада. Я вельмі спадзявалася, што пры вобыску яна нарэшце знойдзецца, але не пашанцавала: маладзён з сур’ёзным выглядам нешта паведамляў у рацыю і абшукваць нас не захацеў. Прыйдзецца і надалей абыходзіцца без касмэтыкі!
У сядзібе віравала жыцьцё: добра ішоў гандаль кнігамі, сярод якіх увагу прыцягнулі важкія ва ўсіх сэнсах тамы Кастуся Травеня, Лявона Баршчэўскага, Валянціна Акудовіча. Заляцелі з вуліцы дзьве студэнтачкі: «У вас ёсьць нямецка‑беларускі слоўнік? А, унь ён! Дайце, калі ласка!» Маладая мама прыдзірліва дапытвалася, чыім голасам начытаны на дысках беларускія казкі. Тут жа заносілі пакункі з газэтай «Таварыш». Віктар Івашкевіч, не зьвяртаючы ўвагі на тлум, засяроджана чытаў «Нашу Ніву».
Мы прайшлі ў большую залю, дзе разьмешчана выстава гістарычных партрэтаў, якую мы, уласна, і хацелі паглядзець. Гэта літаграфіі, працы Валянціна ды Ляілі Варэцаў. Невялічкую экскурсію правёў з намі спадар Сяргей Голік, арга¬ні¬затар выставы: «Тут прадстаўленыя літаграфіі, зробленыя суджэнствам Варэцаў у 90‑я гады. Валянцін і Ляіля — украінцы, жылі ў Харкаве, ў а 1985 г. пераехалі ў Менск. Тут зацікавіліся беларускай гісторыяй, вынікам чаго сталі сэрыі работаў, прысьвечаных выбітным асобам беларускай гісторыі і культуры. У 90‑я гады выходзілі альбомы зь іх працамі, яны былі скарыстаныя для ілюстрацыі падручнікаў і дапаможнікаў для навучэнцаў сярэдніх школаў. У 1995 годзе мастакі зьехалі ў Аўстралію. З таго часу іх працы захоўваліся ў майго бацькі, Зіноўя Голіка, але былі практычна недаступныя грамадзкасьці. І вось цяпер, з дазволу мастакоў, мы вырашылі зрабіць гэтую выставу. Трэба яшчэ адзначыць, што ў Аўстраліі Валянцін і Ляіля працягваюць пасьпяхова займацца мастацтвам. Іх работы знаходзяцца ў многіх музеях Украіны і Беларусі, а таксама прыватных калекцыях ЗША, Францыі, Германіі, Аўстрыі, Італіі, Японіі, Аўстраліі і іншых краінаў».
Заўважу, што працы, выстаўленыя на выставе, таксама можна набыць. Іх кошт — ад 40 да 70 тысячаў рублёў.
Стыль старанна прапрацаваных літаграфій — узьнёслы, рамантычны, можа падацца крышачку наіўным. Зрэшты, час, калі яны ствараліся, таксама падаецца такім з камяністай выспы дня сёньняшняга. Узьнёслы, рамантычны, крышачку наіўны стыль тых часоў, калі выдатныя асобы беларускай гісторыі — Каліноўскі, Касьцюшка, Сьцяпан Батура, Адам Міцкевіч — глядзелі са старонак падручнікаў ўпэўнена і спакойна… Сёньня ж у іх позірках, здаецца, прачытваецца і непакой.
На выставу варта схадзіць — хаця б таму, што яна разьмешчана ва Ўправе БНФ, а гэта найлепшае месца, каб прасягнуцца гістарычным аптымізмам. Выстава ў гэтым дапаможа.
