Айцец Аляксандр Надсан - нязменны захавальнік музея. Фота Сяргея Зініна.
Яны жывуць ды працуюць у Лондане ў грэкакаталіцкай місіі святога Кірылы Тураўскага, і дбаюць аб музеі ды бібліятэцы імя Францішка Скарыны.
Яшчэ з парога, прывітаўшыся, айцец Аляксандр запытаўся, адкуль я паходжу. Кажу, што з Іўя, недалёка ад малой радзімы Зянона Пазняка. Потым прывітаўся са мною айцец Сяргей і пасля маленькай гутаркі пайшоў гатаваць абед.
Потым а. Аляксандр кажа: «Ну, што ж з табой рабіць, трэба ўсё табе тут паказаць». Так і пачалі сваю экскурсію. Па-першае, мы пачалі глядзець кніжкі. Айцец, жартуючы, сказаў, што трошкі назбіралася — тысяч трыццаць тамоў аб беларушчыне.
Усе кнігі падзяляюцца на два тыпы: напісаныя па-беларуску, альбо пра Беларусь. Пабачыў я сапраўды рэдкія кніжкі: ад беларусазнаўчых працаў царскай эпохі і да сучасных зборнікаў пра беларусістыку, напісаных прафесарамі еўрапейскіх універсітэтаў. Насамрэч гэта бібліятэка — каштоўнае месца для напісання навуковых прац!
Пазней мы пайшлі ў залу з экспанатамі. Перш-наперш погляд упаў на рукапіс верша Янкі Купалы «Курган». Як і я, так і айцец Аляксандр адчувалі захапленне: я быў праўдзіва здзіўлены, а айцец, як я лічу, быў напоўнены радасцю, што такі каштоўны скарб народа не згінуў і не знік, але застаўся сярод беларусаў.
Сярод экспанатаў ляжаў цыліндрычны кавалак пачарнелага срэбра, а. Аляксандр вытлумачыў мне, што гэта такое. Ён сказаў, што гэта — грыўна, грошы, якія выкарыстоўваліся яшчэ перад манетамі ў ВКЛ. Сама па сабе грыўна — рэч сур’ёзная і трошкі важыць, таму трэба было яе дзяліць на меншыя часткі. Дык вось, калі рубілі грыўну, атрымоўваліся сярэбраныя грошы — рублі. Вось адкуль гэтая назва.
Яшчэ была адна цікавостка. У 1971 у Аб’яднаным Каралеўстве пачаўся страйк паштавікоў. Беларусы не засталіся ўбаку і стварылі ўласную беларускую пошту. Працаўнікі місіі часова ператварыліся ў паштароў і дастаўлялі лісты ў беларускія дамы. Наша пошта паспела выдаць некалькі марак, аднак калі страйк паштавікоў скончыўся, прыйшло пісьмо ад Яе Высакосці каралевы, якая забрала ў беларусаў права мець сваю пошту.
Шмат чаго цікавага я яшчэ пабачыў. Але цяжка ўсё перадаць, лепш раз убачыць на свае вочы.
Пасля экспазіцыі мяне запрасілі на абед. Айцец Сяргей займаецца гаспадаркай і сам гатуе ежу. Прыгатаваў ён суп ды мяса. Было сапраўды смачна і лёгка. Айцец-кулінар прызнаўся, што мяса на стале толькі з маёй прычыны, бо айцец Аляксандр — вегетарыянец, а гатаваць ежу асобна сэнсу няма.
Застольная гутарка была вельмі прыемнай, бо ў доме была незвычайна родная атмасфера. У святароў шмат працы, а таксама шмат планаў, якія яны ўжо пачалі энергічна рэалізоўваць. Уперадзе будаванне прыгожай грэкакаталіцкай святыні.
З Божай дапамогай восенню будзе атрыманы дазвол ад уладаў на будоўлю. Айцец Надсан жартаваў на гэты конт: «У Англіі бюракратыі не менш, чым у нас дома». Я спытаўся таксама ў айца, ці шмат вернікаў збіраецца на літургію. У адказ я пачуў вось такі цудоўны жарт: «Беларусы — народ вельмі зычлівы, яны не турбуюць нікога, нават самога Бога». Але я потым упэўніўся, што людзі насамрэч прыходзяць. І пра многія іншыя рэчы была гаворка.
Калі я ехаў у музей, я думаў, што мяне ад Радзімы аддзяляе цэлае мора, але, апынуўшыся ў доме, я зразумеў, што Holden Road, 37 — гэта таксама Беларусь. Было тут шмат беларускага: зычлівыя людзі, жывая мова, любоў да свайго, а таксама нешта новае: пачуццё свабоды.
Я запытаў у айца Аляксандра, што перадаць тым, хто ў Беларусі, дык ён сказаў мне: «Перадай, што і ў Лондане размаўляюць па-беларуску».
