У працэсе гасцявання сабраліся родныя, і пачаўся сабантуй — п’яны, вясёлы, і, як і належыць у такіх выпадках, без усялякай нагоды. Мы зразумелі, што алкаголь скончыцца яшчэ да таго, як ён пачаўся, спрабавалі купіць «дагонку» ў Барбарове, куды два разы на тыдзень завітвае аўталаўка, і не змаглі, бо ўсіх самагоншчыкаў на сяле вытравілі, як прусакоў. Мы ездзілі ў Клетнае (я, «няп’юшчы», быў за стырном — я заўсёды ў такіх выпадках за стырном). Мы грукаліся ў клятнянскую краму, дзверы якой расчыненыя, у глыбіні бачныя шэрагі жаданых бутэлек, але крама не працуе, бо папярэдняя прадавачка звольнілася, а новую «на такі заробак» не знайшлі. Гэта быў вечар, поўны дзіўнай палескай магіі, з казачнымі маналогамі гандляроў Глускай запраўкі пра тое, чаму не варта браць сталічную «Плацінавую» ад «Крышталя», бо «яна ж каштуе на цэлыя дзве тысячы беларускіх рублёў даражэй». Трэба быць Сяргіем Жаданом, каб перадаць вам той вечар.
Дык вось, калі ўсе сабраліся за сталом і добра наваліліся на набытыя скарбы, адна сваячка прапанавала: «А давайце пець песні»!
Усе «гарадскія» родныя разгубіліся: «Песні?»
Бо ў горадзе ж як накацяць, пачынаюць «церці» ці то за палітыку, ці то пра заробкі, ці то пра рамонт. А тут «песні пець». Сваячка — прыгожая, смуглая, гадоў, можа, пяцьдзясят, зацягнула першай: «У суботу Янка ехаў ля ракі…" Песню яна спявала на тутэйшы, барбароўскі, лад: вельмі павольна, без усіх гэтых песняроўскіх
Пайшла размова — ужо вакол гэтай песні, і хутка напоўніцу дала пра сабе ведаць самабытнасць беларускай народнай памяці. Канечне ж, ніхто не згадаў пра Веру Вярбу, аўтарку словаў. Песня была кансэнсусна абвешчаная «народнай» і амаль што спрадвечнай барбароўскай. «У нас людзі заўсёды яе спявалі», — тлумачылі за сталом. А «Песняры» яе пераспявалі. І так яна сталася «хітом». На жаль, у той вечар спяваць болей ніхто не прапаноўваў. Культуралагічная дыскусія больш пасуе модусу гарадскога спажывання алкаголю, калі вы мяне разумееце.
Нам зручней не ў ролі носьбітаў традыцый, а ў ролі іх даследчыкаў.
А я вось задумаўся. Яшчэ літаральна дзесяць гадоў таму тут, на Глушчыне, спявалі часцей. Да сёння памятаю, як аднойчы ўначы ішоў па Глуску з мясцовай дыскатэкі, над якой лунаў тлум рускай папсы і атмасфера «слыш, сігарэту дай»! І раптам з расчыненага акна на другім паверсе «хрушчоўкі» я пачуў жаночы напеў. Спявалі адразу дзве ці тры жанчыны, не бабулі, падкрэслю, а менавіта жанчыны. Спявалі зладжана, у адным тоне, але на розныя галасы, быццам вельмі шмат практыкаваліся. Можа быць, збіраліся некалькі разоў на тыдзень — проста паспяваць. Вось як мы збіраемся пагуляць у покер ці мафію.
І вось я стаяў пад той панэльнай трохпавярхоўкай, стаяў з раскрытым ротам, і слухаў русалчына спяванне, самае прыгожае на зямлі. І разумеў, што я ў сваім горадзе, з ягонымі кавярнямі, клубамі,
Галоўнае, для спеваў не трэба ні грошай, ні тачкі, ні добрых убораў. Спеў дадзены нам Богам ад прыроды.
Але мы ім карыстаемся ўсё меней, аддаючы перавагу кінатэатрам з Dolby surround ды ўласнаму Xbox 360.
Цяпер у Глуску падчас шпацыру можна пачуць з раскрытых вокнаў хіба што гук тэлевізара. Не спяваюць і ў іншых мястэчках Беларусі, дзе мне пашчасціла быць гэтым летам. Тэлебачанне, «гарадскі стандарт», «сучаснасць» выціскаюць адно з самых галоўных, што маем.
Песня робіцца прэрагатывай тэлебачання. Конкурсу «Дзіцячае Еўрабачанне», «Віцебскага базару» і Алёны Алегравай. Песня знікае
А я вось думаю: што можа быць больш яскравым доказам шчасця — глыбокага, сапраўднага, чалавечага шчасця, як не песня? Згадайце, калі вы апошні раз мармыталі нешта падчас хады? Не падпявалі плэеру, а менавіта спявалі, хай сабе шэптам, але ад усяго сэрца? Калі вы прыгадаеце, вы зразумееце, што ў той момант вы былі абсалютна шчаслівыя. Засмучаны чалавек не будзе спяваць. Затурбаваны, занураны ў клопат не пачне мычаць на гук мелодыі, якая гучыць у душы.
Можа, таму мы тут, у горадзе, і не спяваем?
Спяванне — гэта шчасце як такое. Калі вы былі ў Індыі, краіне з самым бедным, але самым шчаслівым людам, вы бачылі, што разносчык
Спеў, спрадвечны спеў — адна з крыніц, праз якую з намі гавораць продкі. Гэта, калі жадаеце, машына часу, якая паведамляе нам, як кахалі, сумавалі і весяліліся тыя, чыя целы ўжо даўно спарахнелі на вясковых кладах. Ёсць у мяне адчуванне, што гэты «канал сувязі з продкамі» эмацыйна нашмат больш прыдатны, чым фатаграфія, з якой зыркаюць старамодна апранутыя ды напружаныя родзічы. Бо на фатаграфіі — тое, якімі яны былі. У песні — тое, кім яны ёсць. Тое, як яны адчуваюць, бо мелодыя, якую вядзе чалавечы голас, скажа пра прытоеныя адценні пачуццяў болей, чым любы жывапіс ці кіно.
Трыццаць гадоў таму беларусы спявалі ў полі. Дваццаць гадоў таму — за сталом, як нап’юцца. Дзесяць гадоў таму пачалі піць і маўчаць. Гэта вельмі дрэнна — калі чалавек «шандарахне» сто пяцьдзясят і не весялуе, не байкі травіць пра тое, як ён, напрыклад, знайшоў стары нямецкі танк у лесе, а сядзіць і маўчыць, паглыблены ў сябе.
Трэба вяртаць песню за стол. Трэба адраджаць традыцыю. Трэба берагчы тых, хто яшчэ здольны прыгадаць хаця б «Цячэ вада ў ярок».
А таму як будзеце на вёсцы — заахвочвайце родных спяваць. А тэлевізар ім выключайце.
