Афрыканская дзяржава Зімбабвэ, якой ужо тры дзясяткі гадоў кіруе дыктатар Роберт Мугабэ, падае ў суд на Еўрапейскі саюз. Мэта пазову — пакрыццё шматмільярднай шкоды ад санкцый, уведзеных ЕС супраць рэжыму.
Mike Hutchings/Reuters
Пазоў ад урада Зімбабвэ пададзены ў Суд Еўрапейскага саюза (Еўрапейскі суд справядлівасці) у Люксембургу, які разглядае у тым ліку справы, якія тычацца пытанняў міжнародных узаемаадносін ЕС. Генпракурор Зімбабвэ Ёханэс Таману заявіў, што абвесціць пра дату пачатку слуханняў пасля таго, як пазоў будзе ўключаны ў расклад суда.
Улады Зімбабвэ адмовіліся раскрываць падрабязнасці пазову. Таману толькі паведаміў, што прэтэнзіі тычацца пытання выплаты кампенсацыі, якая павінна пакрыць страты ад санкцый, накладзеных на зімбабвійскі рэжым ЕС і ЗША.
Санкцыі былі ўведзены ў 2001 г. у адказ на палітыку Мугабэ па выцясненні белых фермераў з іх зямельных участкаў без выплаты кампенсацый.
Яшчэ ў 1979 г., за год да абвяшчэння незалежнасці Зімбабвэ ад Вялікабрытаніі, англічане заключылі з зімбабвійцамі пагадненне, згодна з якім новыя ўлады афрыканскай краіны павінны былі выкупляць за грошы землі ў фермераў (брытанцаў-пасяленцаў і іх нашчадкаў). Пры гэтым сродкі на кампенсацыю павінен быў выдзеліць сам Лондан. Да 1980 г. у Зімбабвэ было больш за 4000 фермераў. Аднак у пачатку 2000-х падчас кіравання ўрада лейбарыстаў Тоні Блэра (прэм'ер-міністра з 1997 па 2007 год) зімбабвійскія ўлады сталі вінаваціць былую метраполію ў тым, што яна грошы не дае. У выніку ўлады Харарэ пачалі прыгнятаць белых фермераў, жадаючы перадаць іх землі чарнаскурым зімбабвійцам без кампенсацый.
Паводле экспертных ацэнак, санкцыі абышліся Зімбабвэ ў $42 мільярды даляраў.
Рэжым санкцый закранаў 81 чалавека — буйных чыноўнікаў і бізнесменаў, блізкіх да рэжыму, а таксама восем вялікіх кампаній, сярод якіх былі найбуйнейшыя прадпрыемствы краіны па здабычы карысных выкапняў, у тым ліку алмазаў.
Зімбабвэ лічыцца адной з самых багатых прыроднымі рэсурсамі дзяржаў свету і валодае вялікімі запасамі хрому, нікеля і плаціны.
У сакавіку, пасля правядзення ў краіне канстытуцыйнага рэферэндуму па падрыхтоўцы новай канстытуцыі, якая змяшчае палажэнне аб скарачэнні прэзідэнцкага тэрміну (два тэрміны па пяць гадоў), вялікая частка санкцый была адменена. Аднак частка з іх па-ранейшаму дзейнічае ў дачыненні асабіста да Мугабэ і некалькіх членаў кіруючай партыі Zanu-PF (Афрыканскі нацыянальны саюз Зімбабвэ — Патрыятычны фронт).
Мугабэ, нягледзячы на свой сталы ўзрост (яму 89 гадоў), зноў выйграў прэзідэнцкія выбары ў ліпені гэтага года, атрымаўшы 61% галасоў выбаршчыкаў. Бліжэйшы супернік прэзідэнта Морган Цвангіраі, былы прэм'ер і лідар апазіцыі, атрымаў 34% галасоў.
Як раней адзін з расійскіх бізнесменаў, знаёмы з Мугабэ, прэзідэнт па-ранейшаму знаходзіцца ў добрай форме. «Ён літаральна лётае па кабінеце», — кажа прадпрымальнік і адзначае, што ў кіраўніка краіны «выдатная памяць».
На думку палітолагаў, Мугабэ выкарыстаў барацьбу супраць санкцый як частку сваёй перадвыбарнай кампаніі для заваёвы сімпатый выбаршчыкаў. Як мяркуе экс-дыпламат Ігар Варанцоў, які працаваў у Зімбабвэ, рашэнне уладаў падаць судовы пазоў у адрас ЕС звязана з жаданнем «падштурхнуць працэс, каб зняць санкцыі канчаткова». «Цяпер гэта працэс ідзе, але павольна», — адзначыў Варанцоў.
Паводле эксперта, наяўнасць санкцый замінае і заходнім кампаніям, у асноўным брытанскім, якія хочуць працаваць у Зімбабвэ. Зараз актыўнымі гульцамі ў краіне з'яўляюцца кітайскія кампаніі, на якія рэжым санкцый не распаўсюджваецца. Яны ўжо ўклалі ў зімбабвійскую эканоміку $ 900 млн.
Галоўны навуковы супрацоўнік Інстытута Афрыкі РАН Уладзімір Шубін адзначае, што сам факт звароту ў суд ЕС паказвае: Харарэ хоча прадэманстраваць, што ціск Захаду на рэжым «не спрацаваў».
«Наўрад ці яны даб'юцца выніку, але гэта дэманструе прынцыповую пазіцыю: «Вы не адмяняеце санкцыі — мы падаем на вас у суд», — кажа эксперт.
Некалі змагар супраць брытанскіх каланіяльных улад у Паўднёвай Радэзіі (так раней называлася Зімбабвэ), Мугабэ з часам ператварыўся ў аўтарытарнага кіраўніка. У 1980 годзе ён узначаліў краіну, стаўшы першым прэм'ер-міністрам Зімбабвэ, а ў 1987-м скасаваў пасаду прэм'ера і прызначыў сябе прэзідэнтам.
У пачатку 2000-х канфлікты паміж карэнным насельніцтвам і фермерамі, якія абаранялі свае дамы, перараслі ва ўзброеныя сутыкненні, у ходзе якіх загінулі дзясяткі людзей.
