Пры гэтым апошняя версія праекта эканамічнага прагнозу на 2014-ы сур'ёзна перагледжаная. Паводле інфармацыі БелаПАН, крыху змяніліся і чаканні уладаў адносна каціровак на валютным рынку. Цяпер эканамічныя ведамствы прагназуюць, што ў 2014-м сярэднегадавы курс даляра складзе 9800 рублёў. Эксперты лічаць гэтую мэту дасягальнай — пры ўмове прыцягнення замежнага фінансавання.
Прагноз-2014: новая версія
Трэба сказаць, што новая рэдакцыя праекта прагнозу сацыяльна-эканамічнага развіцця прыкметна адрозніваецца ад папярэдніх версій гэтага дакумента. У новай версіі прагнозу, якая разглядалася на мінулым тыдні на паседжанні прэзідыума Саўміна, перагледжаныя многія ключавыя параметры.
Некаторыя карэктывы былі афіцыйна агучаныя.
У прыватнасці, эканамічныя ўлады цяпер прагназуюць у 2014-м рост ВУП на ўзроўні 2,4%, хоць раней закладвалі 5,7-працэнтны рост. Акрамя гэтага, павышаны прагнозны параметр па інфляцыі: урад чакае рост спажывецкіх цэн на 14,5 %, хоць раней прагназаваў інфляцыю на ўзроўні 11%.
Паводле інфармацыі БелаПАН, у новай версіі прагнозу перагледжаныя і іншыя важныя паказчыкі. Раней эканамічныя ўлады прагназавалі на наступны год прафіцыт гандлёвага балансу, а цяпер чакаюць яго дэфіцыт у памеры 2,6 % ВУП (у грашовым выражэнні дэфіцыт ацэньваецца ў 1,9 млрд даляраў).
Як вынік, улады чакаюць, што ў 2014-м будуць горшымі, чым чакалася, і паказчыкі плацежнага балансу.
Паводле інфармацыі БелаПАН, дзяржорганы ацэньваюць цяпер дэфіцыт рахунку бягучых аперацый у наступным годзе ў 6,6 млрд даляраў (раней улады прагназавалі, што гэты дэфіцыт складзе ў 4,1 млрд даляраў).
Што да абменнага курсу, то эканамічныя ўлады цяпер закладваюць сярэднегадавы курс даляра ў памеры 9800 рублёў (раней урад прагназаваў, што сярэднегадавы курс даляра ў 2014-м складзе 9500 рублёў). Зрэшты, перагляд гэтага арыенціру чакаўся: улічваючы рост курсу даляра на 100 рублёў у месяц у гэтым годзе, забяспечыць сярэднегадавы курс 9500 у 2014-м было практычна нерэальна.
Дысбалансы патрабуюць фінансавання
Зрэшты, адзначаюць эксперты, каб утрымаць сярэднегадавы курс на новай адзнацы - 9800 рублёў - давядзецца моцна пастарацца. Улічваючы прагназаваны дэфіцыт рахунку бягучых аперацый (6,6 млрд даляраў) і плацяжы па замежным дзярждоўгу (каля 3 млрд даляраў), патрэба дзяржавы ў фінансавых рэсурсах можа перавысіць 9 млрд даляраў.
«Вонкавыя дысбалансы ў 2014 годзе застаюцца значнымі. Выкананне прагнозу па абменным курсе залежыць ад прыцягнення фінансавання», - лічыць дырэктар Даследчага цэнтра ІПМ Аляксандр Чубрык.
Эканамічныя ўлады ўсведамляюць вялікую патрэбу ў прыцягненні фінансавых рэсурсаў, таму ўжо пачалі рыхтаваць глебу для атрымання новых крэдытаў.
Да цяперашняга часу прыняты план сумесных дзеянняў урада і Нацбанка, які закліканы паказаць крэдыторам, што афіцыйны Мінск гатовы выконваць іх умовы, а менавіта — праводзіць структурныя рэформы ў эканоміцы. На думку экспертаў, грошы Міжнароднага валютнага фонду, на новую крэдытную праграму з якім беларускія ўлады «вельмі разлічваюць», можна будзе атрымаць у выпадку паслядоўных крокаў у бок рэфармавання эканомікі.
«Пакуль ёсць план, але няма рэформаў. Грошы ад МВФ можна атрымаць пад рэалізацыю плана. Калі меры ўрада ў гэтым кірунку будуць рашучымі, тады можна чакаць пазітыўнай рэакцыі з боку фонду», — мяркуе Аляксандр Чубрык.
Аднак, як любяць казаць прадстаўнікі фонду, «на самым высокім узроўні» гатоўнасць праводзіць эканамічныя рэформы пакуль не была прадэманстраваная, таму існуюць сур'ёзныя сумневы адносна атрымання Беларуссю новага крэдыту ад МВФ.
Што да прыцягнення фінансавання па іншых каналах, то там пакуль усё глуха.
Прадстаўнікі Антыкрызіснага фонду ЕўрАзЭС (АКФ) хоць хутка і наведаюць Мінск, аднак ужо гучаць заявы, што новую крэдытную праграму з Беларуссю можна абмяркоўваць толькі пасля падвядзення канчатковых вынікаў па дзейнай трохгадовай праграме. Апошні транш крэдыту (440 млн даляраў) АКФ у Мінск яшчэ не пералічыў, так што падводзіць вынікі рана.
Перспектывы новых прыватызацыйных угодаў, заключэнне якіх дазволіла б прыцягнуць у краіну такую жаданую валюту, пакуль таксама досыць цьмяныя. У той жа час патрэба краіны ў замежным фінансаванні (улічваючы хранічны дэфіцыт рахунку бягучых аперацый і значныя плацяжы па замежным дзярждоўгу) існуе ўжо цяпер. Да канца года гэтая патрэба, улічваючы ўсё большы знешні дэфіцыт і павышаны попыт на валюту з боку насельніцтва, можа яшчэ больш узрасці.
Як вынік, ціск на валютны рынак можа ўзмацніцца.
Беларускія ўлады, усведамляючы праблему, спрабуюць яе вырашыць, прычым не толькі за кошт новых крэдытаў. Афіцыйны Мінск разлічвае атрымаць сур'ёзныя грошы за кошт спынення практыкі пералічэння ў бюджэт Расіі экспартных пошлін на нафтапрадукты.
Прычым, падобна, гэты разлік можа апраўдацца — Масква выказала гатоўнасць выключыць канфіскацыі па нафтапрадуктах з гандлёвага рэжыму Мытнага саюза.
Цана пытання — 4 млрд даляраў
Да цяперашняга часу, нягледзячы на дзейны Мытны саюз, які прадугледжвае рэжым свабоднага гандлю без выключэнняў і абмежаванняў, Беларусь выплачвала ў бюджэт Расіі вывазную пошліну на экспартаваныя нафтапрадукты, вырабленыя з расійскай нафты.
Беларускае кіраўніцтва прапанавала Маскве выключыць канфіскацыі па нафтапрадуктах з гандлёвага рэжыму Мытнага саюза, матывуючы сваю прапанову тым, што «ў адваротным выпадку мы нікога ў гэты Мытны саюз не зацягнем, калі мы не будзем бачыць вынік ад яго».
Аргументы беларускага лідара былі пачутыя ў Крамлі.
«Мы разумеем, што для нашых партнёраў важна выключыць вось гэтыя выключэнні, звязаныя з нафтапрадуктамі і нафтай і гэтак далей. Мы гатовыя. Для нас гэта страты бюджэту, але мы гатовыя гэта зрабіць», - заявіў прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін 24 кастрычніка ў Мінску па выніках паседжання Вышэйшага еўразійскага эканамічнага савета.
У студзені — жніўні 2013 года Беларусь пералічыла ў расійскі бюджэт у выглядзе экспартных пошлін на нафтапрадукты амаль 2,5 млрд даляраў. У сітуацыі, калі практыка пералічэння ў бюджэт Расіі нафтавых пошлін будзе скасаваная, выйгрыш Беларусі ў гадавым выражэнні можа скласці каля 4 млрд даляраў.
Залежнасць ад Расіі ўзмацняецца
Паводле ацэнак экспертаў, прыток такога аб'ёму валюты можа істотна палепшыць паказчыкі плацежнага балансу Беларусі і, як вынік, знізіць патрэбу ў замежным фінансаванні.
«Станоўчы ўплыў на плацежны баланс, безумоўна, будзе, — кажа эканаміст Беларускага эканамічнага даследча-адукацыйнага цэнтра (BEROC) Дзмітрый Крук. — У выпадку спынення пералічэння нафтапошлін у расійскі бюджэт дэфіцыт рахунку бягучых аперацый можа істотна знізіцца (прыкладна на 4 млрд даляраў)».
Да 2007 года Беларусь не дзялілася з Расіяй прыбыткамі ад экспарту нафтапрадуктаў, атрымлівала газ па самых нізкіх цэнах у Еўропе, і гэта дазваляла ўтрымліваць дэфіцыт у плацежным балансе на невялікім узроўні, а часам і дасягаць прафіцыту. Аднак пачынаючы з 2007 года, калі ўмовы паставак у Беларусь расійскага газу і нафты былі сур'ёзна перагледжаныя, знешнія дысбалансы пачалі хуткімі тэмпамі нарастаць.
Так, калі ў 2006-м дэфіцыт рахунку бягучых аперацый аплатнага балансу складаў 1,39 млрд даляраў, то ў 2007-м — больш за 3 млрд, у 2008-м — амаль 5 млрд, у 2009-м — 6,13 млрд, а ў 2010-м дасягнуў амаль 8,3 млрд даляраў. У 2011-м у выніку рэзкай дэвальвацыі дэфіцыт рахунку бягучых аперацый атрымалася знізіць да 5 млрд даляраў, а ў 2012-м у выніку існавання растваральнага бізнэсу дэфіцыт і зусім скараціўся да 1,8 млрд даляраў.
Аднак у 2013-м дэфіцыт рахунку бягучых аперацый зноў істотна вырас. Паводле дадзеных за студзень — ліпень (за больш позні перыяд Нацбанк пакуль звесткі не прывёў), дэфіцыт рахунку бягучых аперацый склаў 3,6 млрд даляраў.
Такі рост дэфіцыту ў гэтым годзе эксперты тлумачаць значным «прасяданнем» беларускага экспарту.
«Зніжэнне замежнага попыту на нашу прадукцыю прывяло да таго, што аб'ёмы нашага экспарту не супалі з планамі на гэты год. З іншага боку, павялічыліся аб'ёмы імпарту, што абумоўлена ростам даходаў насельніцтва, а таксама рэалізацыяй планаў па мадэрнізацыі прадпрыемстваў», - тлумачыць эканаміст BEROC Кацярына Барнукова.
Эксперт падзяляе меркаванне, што адмена абавязанняў Беларусі па пераліку нафтапошліны ў расійскі бюджэт дазволіць прыкметна палепшыць паказчыкі плацежнага балансу. Аднак, дадае эканаміст, гэты інтэграцыйны бонус павысіць ступень залежнасці нашай краіны ад Расіі.
«Сам факт, што наша эканоміка знаходзіцца ў залежнасці ад гэтага вонкавага фактару, — пэўная рызыка. У дадзеным выпадку мы цалкам залежым ад рашэння Расіі», — канстатуе Кацярына Барнукова.
Акрамя гэтага, эксперты адзначаюць, што бонус у памеры 4 млрд даляраў, які дзякуючы нафтавым дамоўленасцям хоча атрымаць Беларусь, праз некалькі гадоў можа знікнуць.
«Дадатковы прыток валюты ў памеры 4 млрд даляраў можа палепшыць сітуацыю ў плацежным балансе на 2-3 гады, аднак гэта ніяк не закране прычыны ўзнікнення нашых дысбалансаў. Прыток валюты ніяк не паўплывае на тэндэнцыю зніжэння канкурэнтаздольнасці нашага экспарту на замежных рынках», - мяркуе Дзмітрый Крук.
Таму цалкам імаверна, што праблема вялікага дэфіцыту ў плацежным балансе зноў вернецца, нягледзячы на атрыманне згаданага выйгрышу ў 4 млрд даляраў. Дарэчы, мяркуючы па заявах расійскіх чыноўнікаў, адмовіцца ад збірання з Беларусі нафтапошлінаў Расія хоча ў 2015 годзе. Што да 2014-га, то пакуль умовы нафтавага супрацоўніцтва паміж Масквой і Мінскам яшчэ не вызначаныя.
А раз так, высокая патрэба ў замежным фінансаванні на найбліжэйшы год для Беларусі захоўваецца. Трэба будзе прыцягнуць мільярды даляраў, каб заткнуць «дзірку» ў плацежным балансе і разлічыцца ў наступным годзе з крэдыторамі. Задача няпростая і каб яе вырашыць, хутчэй за ўсё зноў давядзецца біць чалом перад Крамлём.
