Працягваем размову аб рэформе літоўскага войска. Дэпутат Сейма Літвы, былая міністр абароны краіны (2008-2012 гады) Раса Юкнявічэне разважае аб рэфармаванні Узброеных сіл, дзеліцца вопытам, які магла б запазычыць Беларусь, і ацэньвае сённяшні стан беларуска-літоўскіх адносін.
- Як Вы ацэньваеце цяперашні стан беларуска -літоўскага супрацоўніцтва ў ваеннай сферы? Ці існуе яно ўвогуле?
- Да снежні 2010 года я нават сустракалася з вашым міністрам абароны і падпісала Дамова аб вайсковым супрацоўніцтве з Беларуссю. У гісторыі РБ гэта першы дакумент такога кшталту з дзяржавай - членам НАТО. Я прыклала вельмі шмат сіл, каб Літва з Беларуссю сталі добрымі суседзямі: абменьваліся дэлегацыямі, вайскоўцы распрацоўвалі праграму аб супрацоўніцтве.
Але праблемы з дэмакратыяй, якія ўзніклі пасля прэзідэнцкіх выбараў 2010 года, калапс рэшткаў дэмакратыі ў Беларусі, рашэнне Еўрапейскага Саюза і іншых дэмакратычных дзяржаў увесці санкцыі ў дачыненні да афіцыйнага Мінска вызначыла і будучыню нашага супрацоўніцтва.
На жаль, не ад мяне адной залежаць добрыя адносіны з суседзямі.
- 4 ліпеня 2012 грамадзяне Швецыі вылецелі з літоўскага аэрадрома Поцюнай на лёгкаматорным самалёце Jodel і скінулі ў прыгранічных раёнах Беларусі плюшавых мішак. Міністрам абароны Літвы былі Вы. Раскрыйце сакрэт: якім чынам плюшавы дэсант стаў магчымы? Як здарылася, што перасячэнне мяжы адбылося незаўважана?
- Няма ніякіх сакрэтаў! Я даведалася пра плюшавы дэсант з друку. Шведы парушылі нашы правілы: легальна знаходзіліся ў Літве, а потым, парушыўшы дамоўленасці, паляцелі не назад, у Швецыю, а на нізкай вышыні (каб пазбегнуць радараў) накіраваліся ў Беларусь.
Ацэньваю гэтую акцыю негатыўна, яна нічым не дапамагла апазіцыі. Не ведаю, хто стаяў за гэтымі дзеяннямі, магчыма, людзі нават не зразумелі, што яны здзейснілі. Але я ўпэўненая, што гэта была правакацыя, выгадная толькі Расійскай Федэрацыі.
- Той інцыдэнт паўплываў на лёс міністра абароны Расы Юнкявічэне?
- Не (смяецца). У нас, ведаеце, бываюць дэмакратычныя выбары.
- Афіцыйны Мінск абвясціў плюшавы дэсант « правакацыяй замежных спецслужбаў, сваю ролю ў якой адыграла і Літва». Гэта цытата з Лукашэнкі. Якія наступствы для двухбаковых адносін пацягнула акцыя?
- Я гатовая пагадзіцца з вашым прэзідэнтам толькі ў тым выпадку, калі пад спецслужбамі ён мае на ўвазе і спецслужбы Расіі. Расія вельмі не хоча супрацоўніцтва паміж нашымі краінамі, якія не хоча мець дэмакратычную дзяржаву паміж РФ і НАТА, Еўрапейскім Саюзам. У якасці буфера Масква жадае бачыць недэмакратычную дзяржаву.
- Якое ўражанне пра беларускую сістэме СПА ў Вас склалася пасля плюшавага дэсанту?
- Калі гэта праўда, што шведскі самалёт даляцеў амаль да Мінска, то … так і спрацавалі.
- Ці не здаецца Вам, што Масква выкарыстала «плюшавы дэсант» для пашырэння расійскага ваеннага прысутнасці на тэрыторыі Беларусі - для абароны так званых « заходніх межаў саюзнай дзяржавы »?
- Менавіта пра гэта я і казала.
- Да 2015 года Масква плануе размясціць на беларускай тэрыторыі авіяполк для абароны паветраных межаў «саюзнай дзяржавы». Ужо ў 2013 годзе плануецца стварыць авіяцыйную камендатуру і паставіць на дзяжурства звяно знішчальнікаў. Для гэтай мэты Расеі спадабаўся Лідскі аэрадром, размешчаны ў 35 км ад мяжы з Літвой (у 100 км ад Вільні ) і ў 120 км ад мяжы з Польшчай. Ці лічыць Вільня расійскае ваеннае прысутнасць на тэрыторыі суседняй Беларусі пагрозай нацыянальнай бяспекі?
- У першую чаргу гэта пагроза нацыянальнай бяспецы Беларусі: яна губляе суверэнітэт. Пры цяперашнім рэжыме ў Крамлі расійская вайсковая прысутнасць у вас не павышае і нашу бяспеку.
- Расейскія вайскоўцы кажуць: авіябаза ствараецца ў рамках адзінай сістэмы супрацьпаветранай абароны, для абароны беларускага неба. Аднак замест перахопнікаў беларусам падсунулі ударныя самалёты. З якой мэтай?
- Традыцыйныя вучэнні: «Захад -2009», «Захад -2011 », «Захад -2013 » - усе яны адпрацоўвалі сцэнар нападу.
Я ведаю толькі адно: Літва нікому не пагражае. Літва не з'яўляецца праблемай або пагрозай для Беларусі. І альянс НАТА не зацікаўлены ў ваенных дзеяннях у гэтым рэгіёне. Мы хочам мірна развівацца. Мы хочам супрацоўнічаць з нашымі суседзямі, з беларусамі - тым больш. Мы не даем ніякіх падстаў для размяшчэння расійскіх узброеных баз паблізу нашай мяжы.
- У ацэнцы вучэнняў «Захад -2013» з боку Вільні пераважае палітычны фактар альбо Літва лічыць рэальнай ваенную пагрозу з боку так званай «саюзнай дзяржавы»?
- Сцэнар апошніх вучэнняў « Захад -2013 » прымушае нас сур'ёзна задумацца.
Я не магу зразумець аднаго: у Расіі - дэмаграфічныя праблемы, сацыяльнае становішча многіх расейцаў сумнае, стан эканомікі цяжкі, а Расія такія сродкі ўкладае ў шырокамаштабныя ваенныя вучэнні. Грошы на вецер, што называецца. Мне цяжка зразумець такую палітыку, шчыра кажу.
Крэмль нас вельмі часта прыніжае, не прызнае нашага мінулага, гісторыі, акупацыі. Нават падзеі 13 студзеня 1991, у якіх мы ўдзельнічалі і на свае вочы ўбачылі - хто ёсць хто. Агрэсіўнасць Крамля ўжо відавочная. Гэта разумеюць не толькі ў Еўропе, але і ў іншых рэгіёнах. Такая палітыка вядзе ў нікуды.
Калі і ёсць пагроза з боку Расіі, то яна ў тым, што зыходзіць ад вельмі слабой дзяржавы, эканамічна слабой. Я баюся, што ў Расіі пры такой палітыцы, як цяпер, няма будучыні. Добрай будучыні.
- Ці можна казаць, што Расія праяўляе агрэсію і ў дачыненні да Беларусі? Альбо тут сітуацыя іншая?
- Я думаю, сітуацыя іншая. Афіцыйна - гэта сяброўства, але на практыцы Расія прыбірае Беларусь да рук - эканамічна, энергетычна, фінансава …
- Наколькі моцна і сур'ёзна ўплывае набліжэнне расійскіх войскаў да літоўскай мяжы, то бок мяжы з ЕС і НАТА, на адносіны Мінска з Літвой і з Еўрасаюзам?
- Калі б Беларусь і Расія былі дэмакратычнымі дзяржавамі, жадаючымі супрацоўнічаць на нармальнай дэмакратычнай празрыстай аснове, то я не бачыла б у гэтым вялікіх праблем. Але калі краіны вядуць палітыку, у якой усё больш і больш агрэсіі, кожны літовец задумаецца аб розніцы ў нашым мысленні.
Я вельмі не хачу, каб паміж Літвой і Беларуссю паўстаў новую жалезную заслону.
- Ці магчымая пры нашым цяперашнім палітычным рэжыме актывізацыя беларуска-літоўскіх адносін у вайсковай сферы і наогул паляпшэнне двухбаковых адносін?
- Гэта залежыць толькі ад Беларусі. Цалкам.
