Штотыдзень карэктарка «Нашай Нівы» запісвае тыповыя памылкі, якія яна выпраўляла ў артыкулах рэпарцёраў і пазаштатных аўтараў. Штосерады гэтую падборку яна рассылае супрацоўнікам.
Такім чынам мы стараемся ўзняць культуру мовы.
Праблема ў тым, што са школы і ўнівера людзі выходзяць з нетрывалымі ведамі беларускай. Да таго ж, дамінацыя расейскай мовы ў гарадскім асяроддзі, на радыё і ТВ блытае людзей. Даводзіцца ўвесь час нагадваць правілы.
Мы падумалі, што гэтыя памылкі могуць быць цікавыя і чытачам, якія вучаць мову ці любяць мову. Гэта ж тыповыя выпадкі.
Сёння тут сабраныя памылкі за лістапад. Ад наступнага тыдня такія падборкі будзем выстаўляць штотыдзень.
Форма тлумачэння будзе мінімалістычнай.
• Федзя – Федзевы, Алена – Аленіны (да мужчынаў: -аў, -оў, -еў, -авы, - евы, як Купалавы, бацькаў, Змітроў, да жанчынаў – -ін, -ыны, як бабіны, цётчыны, матчыны, Надзеіны);
• Вялікае Княства Літоўскае (усе словы з вялікай літары);
• кардонны (а не картонны, як у расейскай мове);
• карані (мн.л.) і карэнне (адз.л.) (а не карэнні, бо карэнне – зборны назоўнік, ён не мае множнага ліку);
• «Таёта» (а не «Тайота» – як і Нью-Ёрк);
• аблвыканкама, гарвыканкама (канчатак у родным склоне);
• інтэрпал (інтэрнацыянальная паліцыя);
• дырэктараў, сяброў (правільны націск у множным ліку, родным склоне);
• з перад збегам зычных з, с, дз, ц, ж, ш, дж, ч —› са: са сваімі, са шведскай;
• маршруту, Камітэт дзяржкантролю, крызісу, росту – рэйса (правільныя канчаткі роднага склону);
• ярка-чырвоная (пішам праз злучок адценні колеру);
• Кёнігсберг (с, а не з);
• Стоўбцы (а не Стаўбцы, як у расейскай);
• аўтсайдар (па новых правілах, уведзеных у часе апошняй змены правапісу, як і лідар, камп'ютар);
• наконт (= пра – прыназоўнік, пішам яго разам, а не асобна);
• нявысветленыя абставіны (першы склад перад націскам);
• з лёту (як і з маху, з ходу);
• сышлі з прадпрыемства (пакінулі сваё месца, перайшлі на іншае) – зыходзіць (грунтавацца, браць за аснову) з неабходнасці;
• бетон, бетаніраваць;
• неймаверны (а не і);
• Міністэрства сельскай гаспадаркі (назвы міністэрстваў з вялікай літары);
• тры разы на тыдзень, паехаў па выпіўку (а не за выпіўкай);
• у Наваколасаве (Наваколасава – н.р.), як і ў Гродне, Маладзечне (у месным склоне канчатак -е);
• агенцтва (а не -ства);
• алкаголю (канчатак у родным склоне адзіночнага ліку, як і ў іншых рэчываў);
• трохвымерны;
• ніжнякáмскі;
• назоўнікі м.р. на -а, -я:
- націск на канчатку: Кузьмá, суддзя, старшыня → стаў Кузьмой, суддзёй, старшынёй;
- націск на аснове: бáцька, дзядуля, мужчына → стаў бацькам, дзядулем, мужчынам;
• вароты адчыняюцца;
• храм Перамянення Гасподняга (лепш чым Праабражэння);
• вобласць, але абласцей;
• ушчуваць (а не сч);
• беларуска-ўкраінскі (злучок не знак прыпынку);
• закòнапраект, пòлітэхнічны (у 2-й частцы націск на 2-і склад, таму О ў 1-й) – гарналыжны (у 2-й частцы націск на 1-ы склад, таму А ў 1-й);
• абодва мужчыны, але абедзве жанчыны і абое яны – мужчына і жанчына – ішлі…;
• баявíк – баевікá (у першым складзе перад націскам пішам я, але калі пры скланенні націск змяшчаецца, то я мяняецца на е);
• пельмені (неславянскага паходжання слова, таму е не пераходзіць у я, як і ў словах балерына, метро);
• прыстаўка сканчаецца на зычны →падышлі, адышлі;
• прыстаўка сканчаецца на галосны → пайшлі, выйшлі, прыйшлі;
• пратэсту, скандалу, візавага рэжыму (канчатак роднага склону);
• абвінавачаны – той, каго ўжо абвінавацілі, прызналі вінаватым;
• абвінавачваны – той, каму прад’явілі абвінавачанне, але віна не даказаная.
• Трокі (а не Тракай), Вільня (а не Вільнюс), Салечнікі (а не Шальчынінкай), Гайнаўка (а не Хайнуўка)
• субцітры, цітры (а не тытры).
