Вечар ішоў так, як мае быць. Ззяла рознакаляровымі ліхтарыкамі ялінка, дымілася і парыла газавая пліта, мітусіліся людзі — блізкія і далёкія родзічы, што завіталі на свята. Талеркі ледзь маглі змясціцца на стале, а шум не змаўкаў ні на хвіліну. Плавіліся свечкі, іскрыліся бенгальскія агні, лятала і акупавала падлогу канфеці, грымелі за вокнамі петарды. Дзеці і дарослыя чакалі прыходу Святога Міколы. Першыя — каб атрымаць падарункі, другія — каб нарэшце пакласці малых спаць і пачаць «святкаваць». Таму, калі ў дзверы нарэшце пагрукалі, шуму дадалося: адны ўздыхалі з палёгкай, другія верашчалі ад нецярплівасці.
— Добры вечар! — весела закрычаў на ўсю хату наняты Мікола. — Сядайце бліжэй да каміна і замаўляйце хутчэй, пра што хочаце пачуць казку…
Казка хутка скончылася, бо на большае бацькі грошай не давалі, і малых пагналі на другі паверх спаць.
Кастусь быў старэйшым (цэлых дзесяць год, гэта вам не жартачкі), таму нават меў свой асобны пакой, і калі маці зайшла да яго, каб пацалаваць на ноч, расчаравана адвярнуўся і прабурчаў:
— Што вы мне гэтага мужыка падсоўваеце, я ж ужо дарослы і ведаю, што ён — несапраўдны!.. Хоць бы пакінулі мяне з сабой святкаваць, а то як з малым, далібог!..
Жанчына ціха пасміхнулася, пагладзіла яго па галаве і, ужо выходзячы з пакоя, кінула:
— У наступным годзе, дзядзьКаСтусь, я абяцаю!
«Дзядзькам» яго клікалі таму, што яму вельмі падабалася кніга «Трое ў Прастаквашыне», да таго ж, меў акуляры і быў надзвычай сур’ёзны для сваіх гадоў.
А яшчэ Стусь любіў астраномію. Калі ён глядзеў на зоркі ў тэлескоп (падораны летась на народзіны), яму рабілася лягчэй. Напрыклад, ад таго, што ў навуцы няма глупстваў і недарэчных казак, якія мармыча ў бараду трыццацігадовы «Святы Мікола».
Кастусь стаў да тэлескопа, пачаў падкручваць колца. Сёння марозна, таму ясна, і зоры рассыпаліся як канфеці па падлозе: працягні руку — не тое што дакранешся, а і схопіш, і ў далоні сціснеш.
— Сузор’е Льва, Дзевы… Камета?!
Ліхаманкава круціцца колца. Хутчэй, хутчэй… Кастусь прыляпіўся да акуляра і, не адрываючыся, сачыў. Прайшло ў атмасферу, успыхнула і нясецца да зямлі. Проста на іх дом!..
Такі ўпала ў лесе, за кіламетр адсюль. Кастусь прыслухаўся да гоману ўнізе: тэлевізар раве, талеркі грымяць, дзядзька Пятро рагоча, як заўжды… Не пачуюць.
Кастусь уключыў татаў дыктафон, які той даў яму для запісу назіранняў:
— 22.03. У нашым раёне заўважаная камета. Упала ў лесе. Аб’ект трэба забраць ужо сёння, нельга, каб яго забраў хтосьці іншы. Падысці да адзення трэба сур’ёзна (вось бачыце, і тут сур’ёзна), паколькі ісці прый-дзецца праз поле і за вокнамі… — дзядзьКаСтусь зірнуў на тэрмометр, — 28 градусаў ніжэй за нуль па Цэльсію. Цёплыя шкарпэткі — 2 пары, штаны з падкладкай — адны, швэдры — 2 штукі, майка — адна, каб швэдар не калоўся, шапка з завязкамі, шалік, куртка, боты.
Выключыў дыктафон, паклаў у заплечнік, дзе ўжо ляжала невялікая рыдлёўка, ануча і пакет. Нікім не заўважаны, Стусік выйшаў з дома.
* * *
Прайшло паўгадзіны. Кась стаміўся ад скокаў па гурбах і прыхіліўся да дрэва. Толькі цяпер, нарэшце спыніўшыся, ён адчуў, як наступае, з жаданнем «жыўцом браць», на яго сэрца страх. Лес стаяў нерухома, неяк надта карцінна і надта ціха. Ані гуку. І раптам зусім блізка прагучалі крокі. Нібыта хтосьці раней пачуў Каська, спыніўся, услухаўся, а цяпер рушыў. Сюды.
Сэрца было гатовае выскачыць з грудзей. Кастусь у думках развітаўся з мамай, з татам, з домам, з братамі і сёстрамі і нават з улюбёным тэлескопам, як з-за елкі вызірнула вока. Проста вока, само па сабе. Боўталася ў паветры і бессаромна аглядала Стуся. А потым вакол гэтага вока паступова матэрыялізавалася ўсё астатняе. Перад Кастусём намалявалася дзіўнае стварэнне, чымсьці падобнае да чалавека, але ўсё ж не чалавек. «Аўстралапітэк без валасоў», — падумаў начытаны Дзядзь.
Стварэнне, не міргаючы, пераступіла з нагі на нагу і выдала нейкія незразумелыя гукі.
— Ты хто? — запытаў, крыху асмялеўшы, Кась.
«Аўстралапітэк» быў невялічкага росту і, здавалася, быў аднагодкам хлопцу. Ён патузаў нейкі апарат, што абвіваў яго шыю, выдаў яшчэ некалькі незразумелых стогнаў і раптам выразна сказаў:
— Мяне завуць Локі. Раса Туулі, планета Кескус, галактыка Глух. А ты?
Кась стаяў аслупянеўшы. Іншапланецянін? Тут? У іх маленькай вёсачцы?
— Я Кастусь. Раса Чалавек, планета…
— Я ведаю, што ты чалавек, — перарваў яго Локі. — Гэта адзіная раса на планеце Зямля. Вы яшчэ слабаразвітыя, таму большасць рас баіцца прылятаць сюды, вас лічаць дзікунамі. Ты не будзеш мяне есці?
— Ты што! Гэта я думаў ад цябе ратавацца! — здзівіўся ДзядзьКастусь.
— Не, — усміхнуўся туулі, — мы ямо толькі раслінную ежу. Мы веганы.
— А што вы тут робіце? — зусім падхрабрыўся Стусь.
— Мы ляцелі на Каляды да родзічаў у суседнюю з вамі галактыку, але глайдар заіскрыў, і мы згубілі кантроль. Упалі. Вось, тата цяпер рамантуе.
— На Каляды?! — Кась зусім разгубіўся. — У вас таксама ёсць Каляды? І ялінка? І Святы Мікола прыносіць падарункі?
Локі ківаў на кожнае пытанне і на апошнім тузануў апарат:
— Ах, Мікола… У нас ёсць хеліптэроід* Сар’ян Бурунжук. У кожнай планеты ёсць свой. А вы яшчэ, кажу ж, не развіліся… Ваш Мікола — няўдалая копія. Бо хеліптэроід — гэта звер. У яго два твары, няма рота і тулава, ё рог, вялікае крыло, малое крыло, шчупальца, якое пераходзіць у львіную лапу з кіпцюрамі. З гэтага шчупальца растуць капыткі. На твары два насы і чатыры розныя вокі, у лбе зорка. А яшчэ барада. Ён вельмі вялікі і сумны, бо ў свята забірае сум з усяго сусвету і дорыць нам тое, пра што мы марылі больш за ўсё… Ваш Мікола зусім да яго не падобны.
Узнікла паўза. Кась спрабаваў уявіць сабе хеліптэроіда.
— А вас, малых, таксама адпраўляюць спаць, каб дарослыя маглі спакойна і бессаромна піць гарэлку? — зморшчыўся Дзядзька.
Туулі зноў дакрануўся да апарата.
— Гарэлка?.. — перапытаў ён. — Я не ведаю, што гэта… У нас такога няма.
— А я не ведаю, што гэта, — паказаў Стусь на апарацік Локі.
— Гэта разумны перакладчык, сам распазнае мову і тлумачыць незнаёмыя словы і уласныя імёны. Плюс ён трансфармуе маю гаворку ў тую, якую чуеш ты. А аналага «гарэлкі» ў нас няма…
— А гарэлка — гэта алкагольны напой, — патлумачыў хлопчык. — Ён робіць людзей ці то вясёлымі, ці то дурнымі. Але мне гэта не падабаецца.
— У нас не п’юць нічога, што б рабіла нас вясёлымі і легкадумнымі, — адказаў Локі. — Нам гэта не трэба, бо ў нас ёсць сапраўдны хеліптэроід.
Абодва змоўклі.
— Можа, ты хочаш убачыць. яго? — запытаў туулі. — Пае-дзеш з намі? А як будзем вяртацца, закінем цябе дамоў.
— Канечне, — узрадаваўся Дзядзька. — Я не спадзяваўся, што ты запросіш!..
— Толькі трэба папярэдзіць тваіх бацькоў, каб не хваляваліся.
— Не трэба, — сумна вымавіў Кась. — Пакуль у іх ё гарэлка — яны і не заўважаць. Вы мяне толькі да раніцы вярніце.
— Не пытанне! — усміхнуўся Локі.
* * *
Зранку Кастусь валокся дадому, ледзь варушачы стомленымі пасля танцаў нагамі. Заплечнік, набіты падарункамі, цягнуў да зямлі, у галаве гудзела ад песень і ўбачаных шматлікіх твараў-пыс.
Але было хораша. Бо гэтае свята было сапраўдным.
У сваёй спальні Стусь хуценька распрануўся, распіхаў падарункі па таемных кутах і толькі паспеў легчы і пачаць дыхаць роўна, як да яго зайшла мама.
— Касік, з Раством цябе!
— І цябе, матулечка.
— Сынок, ведаеш, мне так сорамна стала, што ўчора запіхнулі цябе спаць… У наступным годзе ты абавязкова будзеш святкаваць з намі!
Кастусь сціснуў у руцэ каменьчык, які Локі падарыў яму як запрашэнне на наступны год.
— Не, я лепш буду спаць. Свет маіх сноў мне больш падабаецца, — і ўсміхнуўся.
***
Юлія Мароз нар. у 1994 у Карэлічах. Студэнтка Лінгвістычнага ўніверсітэта. Піша з 9-гадовага веку.
* Хеліптэроід пазычаны Касі Глухоўскай.
