Колькі разоў бэтануюць‑асфальтуюць пляцоўку, а ўсё роўна то тут, то там зелянеюць кволыя травінкі. Як яны толькі прабіліся, такія тоненькія і слабыя з выгляду? Адкуль у іх гэта неспадзяваная сіла?
Стагодзьдзямі забаранялі мову, потым выбівалі і выстрэльвалі тых, хто адважыўся гаварыць на ёй, складаць вершы й песьні ды клікаць за сабой іншых. Разганялі соймы і сходы, ірвалі сьцягі, трушчылі ботамі «Пагоню». Праходзілі дзесяцігодзьдзі, стамляліся, замаўкалі, эмігравалі тыя, хто быў ня згодны з пануючым ладам. Не бывае матэрыялу, што не ведае стомленасьці. Хто расчараваўся, а хто зьвіў сабе прыватнае ўтульнае гнязьдзечка, выслаўшы яго замежнымі грантамі. І ня стала надзеі. І паверылі тыя, хто ўверсе — усё, можна супакоіцца, «тэрыторыя зачышчаная».
І тады зьявіліся яны. Нечакана. Зусім маладыя, бяз досьведу перамогі — але без расчараваньня паразамі.
Кажуць — яны ж яшчэ дзеці. Няпраўда — яны ўжо дарослыя. Дзеці, а дакладней, зьдзяцінелыя — гэта тыя, што бубняць: «Чаво яшчо нада? Жызьнь наладзілась, укалываць нада!» Гэта тыя зь дзіцячай наіўнасьцю не разумеюць, што калі няма будучыні, дык ня будзе й сёньняшняга дня. Што не даедзе да мэты цягнік, які скіраваўся на тупіковы шлях.
А гэтыя, маладыя, — зразумелі. Ці адчулі — якая розьніца, — розумам, інтуіцыяй, сэрцам, — істотна, што бачаць сутнасьць рэчаў.
Зразумеў і рэжым, з кім мае справу. Уся судовая машына, касталомы са «спэцназу», стукачы і чыноўнікі, — такое войска не пасылаюць супраць слабога праціўніка. Таксама і ў гэтых ёсьць інтуіцыя, «нюх», які падказвае — калі ня спыніш цяпер гэты струменьчык, дык заўтра ён стане бурапенным патокам, як калісь пісалі паэты. І зьнясе іх уладу да д’ябла.
Так яно ўрэшце і адбудзецца. Сумненьняў быць ня можа, бо ўсюды так адбылося.
І, магчыма, разыдуцца шляхі ў былых паплечнікаў, у тых, хто цяпер сядзіць у адной камэры, на адной «хіміі». Бо — жывыя людзі, і ў кожнага свае амбіцыі, свае ўяўленьні аб жыцьці, свае магчымасьці.
І ня раз настануць змрочныя хвіліны — а ці за гэта змагаліся? Ці пра такое марылі?
І гэта непазьбежна. Мы тут, у Вільні, ня раз думаем — ці такой нам бачылася Літва з барыкадаў каля Сойму? Вядома, не зусім такой.
Але справа завершана. Краты паламаны. І засьценкі КГБ — усяго толькі музэй. Жахлівы, але музэй, не турма.
Выбар зроблены. Як у старой казцы — няхай не заўсёды сыты, але без ашыйніка.
Мне не падабаецца прэзыдэнт Літвы — за яго аморфнасьць і бесхрыбетнасьць. Але мне падабаецца, што ані мяне, ані журналістаў, якія выказваюць такія ж погляды ў легальным друку, ніхто не штрафуе і не садзіць у турму.
Мне не падабаецца многае ў літоўскім мастацтве. Асабліва я не люблю мясцовых мастацтвазнаўцаў. Але я шчасьлівы ад таго, што сярод іх няма «мастацтвазнаўцаў у цывільным».
Не задаволеныя ў нас сваім жыцьцём і сяляне. Але яны працуюць на сваёй, уласнай зямлі, якая застанецца іхным дзецям і ўнукам. І ніхто зь яе ня згоніць. А калі паспрабуе, дык ёсьць суд, які не падпарадкоўваецца ні прэзыдэнту, ні ўраду. І ўсё роўна, і ў нас жыцьцё — ня мёд. А калі было — мёд?
Нездарма ж дзіця, нарадзіўшыся, плача.
А ў Беларусі ўсё больш дзяцей, што кінулі плакаць ды змагаюцца, каб меней было плачу на гэтай зямлі. І іх не зламаць турмамі, штрафамі ды рэпрэсіямі.
Яны — як жывая вада, ад якой уваскрэсьне Беларусь.
