Фота з фэйсбука Алеся Баразенкі. У часе здымак на Майдане.
Алесь працаваў на Майдане ад пачатку і да канца, здымаючы ахопленыя полымем шыны, чалавечы боль і радасць перамог. Здымаў і ў Крыме.
«Наша Ніва»: Якім ты быў у дзяцінстве і кім ты ў выніку стаў?
Алесь Баразенка: Я свядомы з дзяцінства. Шмат часу праводзіў за тэлевізарам і газетамі. Бацькі заўсёды давалі мне шмат свабоды.
«НН»: А хто твае бацькі?
АБ: Маці працуе ў банку, а тата па адукацыі — інжынер.
На першы мітынг я патрапіў з бацькам. У сям’і панавала такая атмасфера, што ў мяне ніколі не ўзнікала пытання, які сцяг для Беларусі сапраўдны.
«НН»: Ты вучыўся ў БДУ на факультэце міжнародных адносін і вывучаў германістыку.
АБ: Я хацеў спачатку паступаць на журфак, але там увялі сумоўі і я зразумеў, што зза сваіх поглядаў не прайду, а калі і прайду, то доўга там не правучуся. Хлусіць я б усё роўна не змог. А сядзець моўчкі — гэта самому сабе здрада. Прасцей пайсці шляхам, дзе не трэба будзе крывадушнічаць. Я добра валодаў нямецкай мовай, што і стала нагодай ісці на германістыку.
«НН»: Але ж ты не давучыўся.
АБ: Напрыканцы першага курса быў затрыманы на адной з акцый, адседзеў трое сутак. Пасля выклікалі ў дэканат, дзе прапанавалі стаць крыніцай інфармацыі для свайго факультэта. Я адмовіўся, і мне сказалі, што сесію я не здам.
«НН»: Што ты рабіў пасля адлічэння?
АБ: Я паехаў вучыцца ў Польшчу па праграме Каліноўскага. Паступіў ва Уроцлаўскі ўніверсітэт. Аднойчы па прыездзе ў Беларусь быў затрыманы на акцыі і адседзеў ужо 15 сутак. Пакуль сядзеў, мною заняўся ваенкамат і я стаў невыязным. Але ўсё роўна працягнуў вучобу ў Польшчы. Праўда, калі даведаўся, што на мяне заведзена крымінальная справа, то перада мною паўстала пытанне выбару: ці заставацца ў Польшчы на невядомы тэрмін, а мы ўсе ведаем, чым гэта звычайна сканчаецца, ці вяртацца дадому і адседзець. У выніку доўгіх ваганняў я вярнуўся ў Беларусь. Там мяне чакала Валадарка і прысуд — год хатняй хіміі.
«НН»: І што твая хатняя хімія?
АБ: Гэта строгі расклад дня. Каля гадзіны, каб дабрацца да працы, і той жа час на тое, каб вярнуцца. Я імкнуўся абстрагавацца, працаваў фізічна. У такім статусе добрую працу не знойдзеш, таму я працаваў грузчыкам. Сілаў пасля разгрузкі торфу ды розных брыкетаў не было. Вялікім плюсам было тое, што я меў шмат часу пабыць з бацькамі. Мне было 20 гадоў, я быў малады і гарачы. Магчыма, я не быў яшчэ падрыхтаваны да жыцця за мяжой. Канечне, жаданне быць тут з роднымі і адчуванне несвабоды былі прыярытэтнымі. За мяжой адчуваеш сябе вельмі несвабодным, калі не маеш магчымасці трапіць дадому.
«НН»: Як ты ў выніку стаў аператарам?
АБ: Ды прыязджаў да мяне «Белсат», рабілі рэпартаж як пра палітвязня. Сказалі, што ў іх дзяўчына сыходзіць у дэкрэт, і прапанавалі мне паспрабаваць сябе на яе месцы. Я пагадзіўся, бо праца грузчыкам не была вяршыняй маіх мараў. Спачатку проста хадзіў і глядзеў, як працуюць, пасля стаў падстаўкай пад мікрафон. Праз год ужо пачаў здымаць сам.
«НН»: А ці заможна жывуць беларускія аператары?
АБ: Грошай на ежу і на тое, каб зняць пакой, хапае. Шчыра кажучы, я не ўяўляю, кім трэба працаваць, каб набыць кватэру ў Мінску.
«НН»: Давай цяпер пра Украіну. Там людзі пакінулі сем’і, пакінулі родных і пайшлі на барыкады з думкай пра магчымую смерць. А на твой погляд, ці правільна гэта — ахвяраваць сям’ёй дзеля ідэі?
АБ: Людзі ішлі з разуменнем таго, што яны ідуць за ідэю, якая дазволіць пазней не стаяць іх дзецям на барыкадах. Яны стаялі ля бочкі, тэлефанавалі жонкам і казалі, што стаяць за сваю будучыню. І часта я чуў, як людзі пыталіся ў тых, хто не падзяляў іх пазіцыю: няўжо ты хочаш, каб мы былі такімі ж рабамі, як беларусы?
«НН»: Я чула, як людзі абвінавачвалі журналістаў, якія працавалі на Майдане, у аднабаковасці. На твой погляд, журналістыка можа быць аб’ектыўнай?
АБ: Так, мы асвятлялі падзеі з аднаго боку барыкад і прымалі пазіцыю пратэстоўцаў. Шчыра кажучы, я не ўяўляю, як можна быць аб’ектыўным, калі адзін з бакоў на цябе палюе. І з задавальненнем цябе б забілі. Як я магу рабіць выгляд, што я імпаную абодвум бакам, калі з боку «Беркута» мне пад ногі ляціць шумавая граната?
«НН»: А які фармат падзей ты больш за ўсё любіш здымаць? Пабачыўшы страшныя падзеі, ці не хочаш ты яшчэ большага адрэналіну, «большай крыві»?
АБ: Ніхто не прызнаецца, што яму падабаецца здымаць кроў. Мне падабаецца экшан, той самы спорт ці вулічныя акцыі пратэсту. Падзеі на Майдане, канечне, вельмі спадабалася здымаць. Прызнацца, часам узнікаюць думкі трапіць яшчэ ў нейкія «гарачыя кропкі». Ёсць журналісцкая наркаманія. Калі ты зрабіў добры кадр на барыкадах, табе галаву зносіць і ты хочаш зрабіць яшчэ, стаць за плячыма «Беркута» і зняць, як ён наводзіць зброю на пратэстоўцаў.
«НН»: Гучыць даволі цынічна.
АБ: Гэта проста самаабарона, якой карыстаецца журналіст падчас уласнага хвалявання і страху. Ты не можаш расклеіцца, нават калі ўпершыню бачыш кроў і трупы. Таму мы хаваем эмоцыі у цынізме. Ты павінен даць карцінку і інфармацыю людзям, а не плакаць і хавацца.
«НН»: Наколькі небяспечнай ты лічыш для сябе працу журналіста?
АБ: Я дзесьці чытаў, што гэта самая небяспечная праца ў свеце. Камусьці тое, што цябе могуць падчас працы ў любы момант затрымаць толькі за тое, што ты з камерай, можа падавацца небяспечным і вар’яцтвам. А для мяне гэта проста невялічкая акалічнасць, улада ніколі прэсу не любіла. У Беларусі я небяспекі фактычна ніколі не адчуваў, хіба падчас выбараў у 2010-м пры разгоне. Я не магу сказаць, што кожны міліцыянт як толькі бачыць мяне, адразу марыць ударыць чымнебудзь па галаве. Гэта можа быць толькі ў тым выпадку, калі ў іх ёсць загад, тады яны гэта зробяць і задумвацца не будуць. Сапраўдны страх я адчуў на Майдане.
«НН»: А ці ведаюць украінцы «Белсат»?
АБ: Так, і мяне вельмі здзівіла, што нас як канал пазнавалі і ведалі ў Кіеве. На барыкадах, калі заўважалі наш мікрафон, казалі, што ведаюць наш канал і ведаюць, што мы адзіны незалежны беларускі канал. Заўсёды пыталі, як мы працуем у Беларусі, пры нашых умовах. Калі мы паехалі здымаць у Чаркасы, падчас аблогі, нам даў каментар начальнік фінансавага ўпраўлення адміністрацыі і сказаў, што глядзіць «Белсат». Уявіце: украінскі чыноўнік з маленькага горада глядзіць незалежнае беларускае тэлебачанне!
«НН»: Украінцы лічаць, што мы жывём у непрагляднай дыктатуры?
АБ: Першае, што ты чуеш ад украінцаў, у якіх на вуліцах пралівалася кроў, паўсюль стаялі спаленыя машыны і ў любы момант можа пачацца вайна, калі яны чуюць, што ты беларус, спачуванне. Кажуць, каб мы трымаліся, хвалююцца за наш лёс.
«НН»: А як ты сам успрымаў падзеі, які ахапілі Украіну?
АБ: Прызнацца, я не ўяўляў, што падзеі, якія адбываліся ва Украіне, магчымыя. Самаарганізацыя ўкраінцаў проста неверагодная, іх узровень адданасці не можа пакінуць абыякавым. Ты бачыш прыгожых дзяўчат, якія бегаюць пад кулямі і разносяць гарбату, ты бачыш вельмі ўплывовых бізнэсоўцаў, якія са сваіх крутых багажнікаў раздаюць грэлкі…
«НН»: А што тычыцца штодзённага жыцця па-за Майданам, які настрой пануе ў грамадстве?
АБ: Што тычыцца нават Кіева, калі ты адыходзіш метраў 500 ад Майдану, то рэвалюцыя нават не адчуваецца. Майдан ёсць у размовах, у прэсе, але жыццё людзей не змянілася. Настрой розны, ёсць, пэўна, працэнтаў 20 людзей, якія ставяцца да таго, што адбываецца, негатыўна, некаторыя хадзілі на Майдан толькі дзеля таго, каб пакрычаць, як яны ўсё засмецілі.
«НН»: Мяне ўвесь час дзівіла «акуратнасць» гэтай рэвалюцыі, ніякага вандалізму, разбітых шыбаў, масавага палення машын.
АБ: У Кіеве ёсць людзі, даволі вялікі адсотак, якія лічаць, што майданаўцы сапсавалі горад, што хопіць стаяць і трэба ўсё прыбраць. Гэта, канечне, не рэвалюцыя 1917 года. На кожным слупе не вісяць чыноўнікі ці яшчэ нехта. Рэвалюцыя адбываецца кропкава, пару метраў ад цэнтра — і нібыта нічога і не было.
«НН»: З усяго шэрагу падзей, якія там адбываліся, што было найбольш складана здымаць?
АБ: Гэта пахаванні. Я зразумеў, што не ўмею іх здымаць і не хачу вучыцца.
«НН»: Наколькі цяжка было працаваць псіхалагічна?
АБ: Я не думаў пра сябе, цяжка было больш фізічна, бо ўвесь час на нагах, ты то здымаеш, то мантуеш, мала спіш. Гэта цяжка.
«НН»: Пабачыўшы ўсё на ўласныя вочы, пагутарыўшы з вялікай колькасцю ўкраінцаў, у чым іх галоўнае адрозненне ад нас?
АБ: Гэта адсутнасць страху. І здольнасць ісці да канца без думак, што цябе адлічаць з універсітэта ці звольняць з працы. Ну і, канечне, іх бязмерны патрыятызм. Магчыма, беларусы раней былі такімі і, магчыма, стануць ізноў, але пакуль мы зламаныя.
* * *
Алесь Баразенка нарадзіўся 9 мая 1988 у Пінску, відэааператар, які з 2009 працуе на незалежным беларускім канале «Белсат».
