Здарылася гэтая гісторыя ў тыя далёкія часы, калі ўсе мы былі піянерамі, насілі чырвоныя гальштукі, хадзілі «строем»
распяваючы рачоўкі, у якіх кляліся вырасці дастойнай зменай старэйшым камуністам-ленінцам. Памятаеце ўсе гэтыя «Взвейтесь кострами синие ночи, мы пионеры дети рабочих! В борьбе за дело коммунистической партии будь готов —всегда готов!» І гэтак далей.
Мы з бацькамі толькі атрымалі двухпакаёку ў новым мікрараёне на вуліцы Асаналіева.
Натуральна, мне прыйшлося перайсці і ў новую школу. З добрай школы з англійскім ухілам я трапіў у звычайную, якая знаходзілася проста насупраць майго дома. Памятаю, вельмі хваляваўся перад першым верасня. Новы клас, як я ўпішуся ў яго? Я ж буду адзіны «новенькі», і да мяне будзе пільная ўвага не толькі з боку настаўнікаў, але і аднакласнікаў? Вядома, хлопцы захочуць праверыць што гэта за «новенькі», як ён трымаецца, як ён у бойцы… Але хваляванні мае былі дарэмныя, бо ўсе мае аднакласнікі апынуліся «новенькімі», усе былі «перасяленцамі» з навакольных навабудаў.
Сама школа была таксама новай і яе дырэктарка, напэўна, была жанчынай не без амбіцый.
Яна вырашыла зрабіць са школы ўзорна-паказальную ідэалагічную ўстанову. На адным з паверхаў на сцяне з мазаікі быў выкладзены профіль шэфа ЧК Фелікса Дзяржынскага і знаходзіўся музей міліцыі. Ён распавядаў пра гісторыю стварэння міліцыі ў БССР, аб няспыннай барацьбе «органаў» па ўсталяванні савецкай улады на нашых тэрыторыях.
Але гэтага здалося замала нашай маладой ды амбітнай дырэктарцы.
На другім паверсе школы яна запланавала зрабіць штосьці накшталт ленінскага пакоя —
з фотаздымкамі сям’і Ільіча і іншымі матэрыяламі, прысвечанымі «правадыру сусветнага пралетарыяту». Але
самым шыкоўным з задуманага быў профіль Леніна выкладзены на сцяне з кавалачкаў люстэрак!
Такога дакладна не было ў ніводнай школе не толькі Кастрычніцага раёна, але ўсяго Мінска і Мінскай вобласці! Пасля такога нашую дырэктарку проста былі абавязаныя прасунуць па службовай лесвіцы ў ГарАНА, ды што там — у Мінскі гарсавет!
«Пачын» дырэктаркі быў горача ўхвалены Радай піянерскай дружыны школы, якая даручыла ўсім піянерам прыносіць кавалачкі з люстраў для ўвасаблення гэтай геніяльнай ідэі. Так, усе піянеры і камсамольцы школы, што ў тыя часы азначала ўвесь вучнёўскі склад, далучыліся да практычнай рэалізацыі манументальнага твора. Да канца навучальнага года праца была амаль скончаная і яе планавалі завяршыць падчас летніх вакацыяў, калі ў школе будзе ціха і ніхто не будзе замінаць майстрам.
Я не памятаю дакладна, ці прынёс я ў школу кавалачак люстэрка, паўдзельнічаўшы такім чынам у «пачыне», але я дакладна памятаю, што стаў сведкам і магчыма саўдзельнікам знішчэння люстранога пано.
На летнія вакацыі большасць з маіх аднакласнікаў паехала да бабуль-дзядуль у вёскі. У мяне не было вёскі, і я разамі з такімі ж беспрытульнымі быў вымушаны хадзіць у школьны лагер. Была альтэрнатыва ў выглядзе піянерскага лагера, але, пабываўшы ў такіх лагерах двойчы, я быў упэўнены, што абмежаванне волі значна лепей за яе пазбаўленне. Таму абраў школьны лагер, так хоць начаваць дома буду. У лагеры кармілі, прапаноўвалі экскурсіі па родным Мінску, сярод якіх мне асабліва спадабалася экскурсія па толькі што здадзеным у эксплуатацыю мінскім метро — па першых, здаецца, пяці станцыях. Але ў цэлым у лагеры было сумна і нудотна.
Разам са мной быў аднакласнік Сярожка Д., гэткі тоўсценькі весялун. У яго была рагатка –
сапраўдная, з гумовым бінтам. Сярожка па-майстэрску страляў з яе дробнымі каменьчыкамі і жалезнымі шарыкамі з падшыпнікаў. Калі стрэліць такім жалезным шарыкам у шыбу: шкло не білася, а ў месцы, куды трапіў шарык, заставалася роўненькая дзірачка, як ад кулі. Шыкоўна!
У адзін з такіх нудотных летніх дзён мы з Сярожкам гулялі па апусцелых школьных калідорах. Па дарозе сябар расстрэльваў з рагаткі шыбы, робячы ў іх дзірачкі ад куль.
І раптам … наш позірк упёрся … у люстранога Ільіча на сцяне.
Я не памятаю, хто прапанаваў гэтую ідэю, але дакладна памятаю, што мы абодва былі проста ў захапленні ад яе: стрэліць у адно з люстэрак на сцяне! Сярожка дастаў з кішэні чарговы шарык, заклаў у рагатку, прыцэліўся і … О божа! Люстэркі проста адваліліся ад сцяны і з грукатам бразнуліся аб бетонную падлогу!
Ленін знік, споўз у нас на вачах са сцяны і рассыпаўся на дробныя кавалкі!
«Ух ты!» — вырвалася ў нас абодвух, і тут жа мы з жахам паглядзелі адзін на аднога: « Бяжым хутчэй! Што зараз будзе?!»
Незаўважна нам удалося выбегчы з будынку школы. На вуліцы, перавёўшы дыханне, мы дамовіліся з Сярожкам ні ў якім разе не распавядаць нікому пра тое, што здарылася. Нікому! Інакш нам гамон!
А што было пасля?
Пасля было шмат шуму-гаму. Адміністрацыя школы шукала, хто здзейсніў гэты акт вандалізму.
Зараз можна толькі здагадвацца, што б чакала нас з Сярожкам калі б даведаліся што гэта былі мы. Як мінімум выгналі б са школы. Але ніхто не даведаўся. Мы ж далі адзін адному слова!
Прайшлі гады, знік камуністычны Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік.
Сярожка пасля сканчэння ПТВ працуе, гадуе дзяцей і, напэўна, забыўся пра гэтую старую гісторыю. Я не ведаю ці ўдалося зрабіць кар’еру нашай дырэктарцы, але памятаю, што гадоў праз дзесяць,
на пачатку 90-х, заўшоўшы ў сваю школу, я ўбачыў на месцы тога люстранога пано новавыкладзены з мазаікі профіль… Францішка Скарыны.
* * *
Валянцін Стэфановіч
Нар. 1972 у Мінску. Юрыст, праваабаронца, намеснік старшыні не зарэгістраванага ў Беларусі праваабарончага цэнтру «Вясна».
