У маленькім памяшканьні, дзе колісь прадавалі білеты «Спортлато», створаная ўтульная атмасфэра старасьвеччыны: на сьценах — выявы старых менскіх пэйзажаў, на палічцы — беларускія кніжкі, у куфэрку ля ўваходу — цёплыя пледы на той выпадак, калі каму з наведнікаў стане зімна… Афіцыянты‑бармэны тут размаўляюць па‑беларуску і прафэсійна гатуюць смачную каву. Тут выпісваюць «Нашу Ніву». Тут рэгулярна адбываюцца невялікія, але зьмястоўныя імпрэзы: прэзэнтацыі новых кніг, канцэрты беларускіх выканаўцаў, вечарыны, капусьнікі, фэстывалі… «Стары Менск» — гэта маленькія госьці ў вялікага гораду», — сказала пра гэтае месца пісьменьніца Марыя Вайцяшонак.
Бар «Лёндан» таксама невялічкі. Раней тут была абутковая крама. Інтэр’ер — я б сказала, ангельскі па‑беларуску. Адметны тым, што тут рэгулярна праводзяцца цікавыя фота‑ і проста выставы.
Сёньня карэспандэнтка «НН» гутарыць з арт‑дырэктарам кавярні «Стары Менск» ды бару «Лондан» спадаром Юр’ем Вінаградавым. Яму 38 гадоў. Ён мае няпоўную сярэднюю адукацыю, сваіх посьпехаў у дызайне і наагул прафэсійнай дзейнасьці дасягнуў самастойна, але з удзячнасьцю ўспамінае школьнага настаўніка. Носіць галіфэ, прывезенае ў 1949 г. з Манчжурыі, і чыста лёнданскую камізэльку.
***
Юры Вінаградаў: Я вельмі не люблю гэтыя новыя словы тыпу арт‑дырэктар. Мне больш падабаецца — мастацкі кіраўнік. Жарт, лепей бяз назваў… Ёсьць такі Ю.В. і ёсьць. Мае абавязкі — ад падбору і навучаньня пэрсаналу да афармленьня інтэр’еру і арганізацыі выставаў, фотавыставаў, іншых імпрэзаў.
«НН»: У «Старым Менску» ўтульная і нязмушаная атмасфэра. Вы самі распрацавалі і ўвасобілі інтэр’ер?
ЮВ: Так, сам. Але, насамрэч, гэта такая лубочная Беларусь. Да таго ж, атрымалася так, што пры рамонце і афармленьні рабочыя троху напартачылі, праз што парушылася пэрспэктыва. Паводле маёй задумкі, павінна было б складацца ўражаньне, што ты ідзеш уздоўж вуліцы пад чыстым небам… Цяпер мне хацелася б зрабіць нешта, дзе Беларусь выяўлялася б сапраўднай.
«НН»: Што Вы маеце на ўвазе?
ЮВ: Нават Напалеон Орда маляваў руіны. А мне хацелася б узнавіць Беларусь неруінаў, разумееце? Беларусь, якую практычна забылі, якая практычна невядомая. Беларусь, якая сапраўды цікавая. Беларусь людзей, якія памятаюць свой род. Беларусь — гэта ж не мужык‑беларус, заўсёды прыніжаны і забіты, якога цяпер імкнуцца яшчэ паставіць на карачкі. Акрамя мужыка заўсёды была і шляхта, гордая, незалежная, сяляне, рамесьнікі.
«НН»: Вы працуеце ў такім месцы, куды прыходзіць многа людзей. Вы кантактуеце зь імі, можаце судзіць, у які бок дрэйфуе грамадзтва. Зьмены ёсьць? Яны дадаюць Вам пэсымізму ці аптымізму?
ЮВ: Калі была Плошча, адчуваўся нейкі агонь. Цяпер ён затух.
«НН»: Ня бачыце ніякага пробліску?
ЮВ: Пакуль не. Людзі задавальняюцца чаркай і скваркай, але ня ўсе, і таму надзея ёсьць.
Шпурляньне дзярма
«НН»: Жыцьцё складаецца з многіх кавалкаў мазаікі. Можа, большасьць сапраўды думае пра чарку і скварку. Але ж ёсьць яшчэ і літаратура, мастацтва… Як Вы ацэньваеце іх стан?
ЮВ: Сучаснае беларускае мастацтва — суцэльнае шпурляньне дзярма (гэта ня тычыцца тых людзей, якія займаюцца мастацтвам ад душы, а не за грошы). Ёсьць, канечне, нейкія кроплі сапраўднай літаратуры, але асноўнае — дзярмо. Дрыгва, бярозкі, хаткі… Літаратура не адказвае на выклікі сучаснасьці. Ня буду называць прозьвішчаў. Веру, што ёсьць таленавітыя людзі, якія могуць расьсьмяшыць ці давесьці да сьлёз, але я пра іх нічога ня ведаю. Яны папросту ня могуць выдацца, дайсьці да чытача.
«НН»: Сурова Вы зь літаратурай… А сучаснае выяўленчае мастацтва, зь ім што?
ЮВ: На сьценах Вы бачыце мае работы… Я спрабую шукаць сьвет. Нягледзячы на тое, што адбываецца навокал. Сучаснае выяўленчае мастацтва… Ну, пахадзіце па галерэях, што Вы пабачыце: або эпатаж, удар па вачах (а ўдар па вачах — гэта кепскі ўдар), або зноў сьліні зь бярозкамі… Іншага і быць ня можа. Бо старшыня ня вельмі ўдалага калгасу ня можа быць прэзыдэнтам краіны ўдалых людзей, якіх ведае ўвесь сьвет. Я ўжо некалькі год не хаджу на вакзалы, калі мае знаёмыя — цудоўныя людзі, якія могуць прыносіць карысьць тут — зьяжджаюць. Сьлёзы навяртаюцца… Трыста год адсюль зьяжджаюць лепшыя людзі. І гэта ўсё працягвацца, працягваецца, працягваецца… У той жа Літве людзі, калі зьяжджаюць, то дзеля таго, каб зарабіць і вярнуцца, у нас жа — ня так. Нават я стаў думаць пра тое, каб зьехаць. Але я не хачу зьяжджаць. Зьмены знадворку ня прыйдуць. Трэба рабіць іх самім.
«НН»: Але хіба гэта ўзаемазьвязана? Калгас калгасам, але творчыя асобы жывуць самі па сабе? У іх свой сьвет, які яны прапануюць чытачам і гледачам.
ЮВ: Але іх ніхто ня бачыць, ніхто пра іх ня знае! Знаюць толькі пра тых, хто згодны абслугоўваць уладу, але ж гэта звычайна ня самыя таленавітыя людзі.
Нядаўна ў Менску прайшоў фільм «V — значыць вэндэта». Я зьдзівіўся, што яго выпусьцілі ў нас. Там была паказаная сытуацыя — абсалютны зьлепак з нашай. І вось людзі ў пэўныя моманты ўставалі і стоячы апладзіравалі…
Я б’юся, бо б’юся!
«НН»: Ці можна з гэтага зрабіць выснову, што Вы, праводзячы культурніцкія імпрэзы, спрыяеце таму, каб вывесьці да шырокіх масаў цікавых творцаў?
ЮВ: Тут ёсьць два адказы. Памятаеце, калі ў Партоса пыталіся, чаму ён б’ецца, ён звычайна адказваў: «Б’юся, бо б’юся!» Гэта не маніфэст, гэта ня выклік. Проста такі склад характару, ці што… Але, з другога боку, у мяне ёсьць жаданьне паказаць, што мастацтва можа быць і іншым…
«НН»: Вам не спрабавалі перашкодзіць? Не было ніякіх праблемаў?
ЮВ: Былі. Наконт маіх імпрэзаў у «Старым Менску» да мяне прыходзілі і папярэджвалі…
«НН»: Хто прыходзіў, пра што папярэджваў?
ЮВ: Здагадайцеся з аднаго разу!
«НН»: І што Вы тады рабілі?
ЮВ: Ну што? Размаўлялі!
«НН»: Гэтыя прыходы не адштурхнулі Вас ад таго, каб далей займацца арганізацыяй падобных імпрэзаў?
ЮВ: Не. Гэта як пачуцьцё, як жарсьць. Ты адчуваеш вось тут, у сэрцы, што разгараецца нейкі агеньчык, ты разумееш, што гэта добра, і пачынаеш падкладаць паліва, каб ён разгараўся мацней… І ты працягваеш займацца тым, што лічыш патрэбным. Пры гэтым трэба ўсё прадумаць. Па‑першае, каб ніхто не пацярпеў. Па‑другое, каб прабалянсаваць на нейкай грані.
«НН»: Якую апошнюю імпрэзу Вы рабілі ў сваёй кавярні?
ЮВ: У нас выступаў гурт «Рэха». Гэта маё каханьне зь першага погляду. Андрэй Такінданг, афрабеларус, іхны саліст, гаворыць выключна па‑беларуску, і ён моцна падрос за год у артыстычным пляне, навучыўся не баяцца публікі. Як і ўсе. Трэба дапамагаць, а не перашкаджаць.
«НН»: А Вам трэба імпрэзы ўзгадняць з уладамі?
ЮВ: Не. Калі гэта праводзіцца ў рамках кавярні і калі мы не бярэм за гэта грошы, то не.
Колькі моваў ведае чалавек?
«НН»: Ці ёсьць у Вас сталыя кліенты? Хто да Вас прыходзіць?
ЮВ: Як мінімум, палавіна тых, хто да нас заходзіць, становіцца сталым наведвальнікам.
«НН»: Тады пытаньне ад чытачоў: а ці не прадугледжваюцца ў Вас для сталых кліентаў зьніжкі?
ЮВ: Я пра гэта ўжо некалькі год гавару з уласьнікамі. Гэта было б выгадна і нам, і наведвальнікам.
«НН»: Як наагул складваюцца Вашыя стасункі з уласьнікамі кавярні і бару? Яны прыхільна ставяцца да Вашых маркетынгавых ідэяў?
ЮВ: Прыхільна. Падзяка ім за гэта, і за тое, што гэта наагул адбылося і жыве.
«НН»: У маркетынгавым пляне беларускасьць — гэта ўдалы ход?
ЮВ: Больш чым.
«НН»: Афіцыянты ў «Старым Менску» размаўляюць па‑беларуску. Гэта, канечне, стварае дадатковую аўру. Вы спэцыяльна падбіралі людзей, якія валодаюць беларускай?
ЮВ: Так склалася не наўмысна. Калі размаўляю з прэтэндэнтам, адразу пытаюся, колькі моваў ведае чалавек. Мне важна, каб чалавек мог паразумецца з турыстамі (толькі сэкс‑турыстам уваход у нас забаронены — раней тут нават была адпаведная шыльда). А чалавек, які валодае ангельскай і францускай, зразумела, будзе гаварыць і па‑беларуску. Афіцыянты і бармэны ў нас прыходзяць непрафэсіяналамі, яны імі становяцца, часта гэта студэнты, якія хочуць падзарабіць. А моладзь цяпер спрэс дзьвюхмоўная, вось і выходзіць, што зь беларускамоўнымі наведвальнікамі яны размаўляюць па‑беларуску.
Змагаюся з саўком у рэстаранным бізнэсе
ЮВ: Так склалася, што я, па натуры досыць самотны і непублічны чалавек, вымушаны працаваць зь людзьмі, быць навідавоку… З адзінаццаці гадоў я жыў з бабуляй і як унук ня быў падарункам. Напрыклад, кінуў школу, недавучыўшыся. У мяне няпоўная сярэдняя адукацыя. Тое, чаму я навучыўся ў прафэсійным пляне, я спасьцігнуў самастойна. У мяне досыць вялікі досьвед працы ў сфэры рэстараннага шоў‑бізнэсу — ад пачатку 1990‑х. Людзям хацелася свабоды, адарвацца ад саўка… У мяне і каманды, зь якой я працаваў, было сваё ўяўленьне пра свабоду.
У мяне дрэнны характар. Я ня ўмею думаць, але ўмею адчуваць, і гавару заўсёды тое, што адчуваю.
Я змагаюся з саўком, з саўковым «общепитом». Лічу, што людзі, якія ня могуць працаваць па‑сучаснаму, па‑эўрапейску, не павінныя працаваць у гэтай сфэры.
 Юры Вінаградаў. Здымак Андрэя Лянкевіча |
