Чалавек бяз рук прыйшоў да дзьвярэй прадаць мне фотаздымак майго дому. Калі б не нікеляваныя крукі, ён выглядаў бы як звычайны мужчына, гадоў на пяцьдзясят.
— Як вы страцілі свае рукі? — спытаў я, пасьля таго як ён паведаміў, што яму трэба.
— Гэта іншая гісторыя, — адказаў ён. — Дык вам патрэбны здымак ці не?
— Заходзьце, — сказаў я, — я акурат кавы згатаваў.
Я таксама згатаваў жэле з пакеціка. Але гэтага я чалавеку не сказаў.
— Ці можна скарыстацца вашым туалетам? — папрасіў чалавек бяз рук.
Я хацеў пабачыць, як ён будзе трымаць конаўку.
Я ўжо ведаў, як ён трымае фотаапарат. Гэта быў стары «паляроід», вялікі і чорны. Ён мацаваўся да скураных рамянёў, якія перакручваліся над плячыма, а потым сыходзіліся за сьпінаю, і ўся гэтая канструкцыя прыціскала фотаапарат да грудзей. Чалавек становіцца на ходніку ў вас перад домам, ловіць дом у вочка відашукальніка, націскае адным крукам на рычажок і гоп — выпаўзае здымак.
Бо я ж, бачыце, цікаваў праз кухоннае вакенца.
— Дык дзе, кажаш, у цябе туалет?
— Вунь дзе, потым налева.
Курчачыся і ўгінаючыся, чалавек аслабаніўся ад сваіх рамянёў. Ён паклаў фотаапарат на канапу і паправіў куртку.
— Можаш пакуль што паглядзець.
Я ўзяў у яго здымак.
На ёй быў маленькі прастакутнік лужка, каляіна, паветка для аўтамабіля, ганак, пукатае вакно на першым паверсе і вакенца, празь якое я глядзеў з кухні.
Дык нашто мне здымак гэтай трагедыі?
Я паглядзеў бліжэй і ўбачыў сваю галаву, сваю галаву, там, на здымку, у кухонным вакенцы.
Гэта прымусіла мяне задумацца, калі я ўбачыў сябе так. Такое прымусіць задумацца, скажу я вам.
Я пачуў рокат зьліванай вады. Чалавек ішоў, зашморгваючы «маланку» і пасьміхаючыся. Адзін крук падтрымліваў ягоную папружку, а другі запраўляў кашулю.
— Ну як? — спытаў ён. — Ці падабаецца? Калі шчыра, дык, здаецца, няблага атрымалася. Хіба я ня ведаю, што раблю? Нічога не парадзіш: профі — гэта профі.
Ён пачухаў паміж ног.
— Вось кава, — сказаў я.
Ён спытаў:
— Ты адзін, так?
Ён акінуў позіркам гасьцёўню. Пахітаў галавой.
— Ня мёд, ня мёд, — сказаў ён.
Ён сеў побач з фотаапаратам, потым, уздыхнуўшы, падаўся назад і ўсьміхнуўся, быццам яму вядома нешта нейкае, чаго мне ён ня скажа.
— Кава выстыне, — сказаў я.
Я думаў, што б такое сказаць.
— Тут прыходзілі тры малыя хлапчукі і прапанавалі напісаць мой адрас буйнымі літарамі на бардзюры. Яны прасілі за гэта даляр. Можа, ты што ведаеш пра гэта?
Наўрад ці ён меў дачыненьне. Але я ўсё адно зірнуў на яго.
Ён самавіта падаўся наперад. Конаўка балянсавала паміж крукамі. Ён паставіў яе на стол.
— Я працую адзін, — адказаў ён. — Заўжды працаваў адзін і заўжды працавацьму. А што ты хочаш сказаць?
— Спрабаваў знайсьці сувязь, — прызнаўся я.
У мяне балела галава. Ведаю, ад кавы ў гэтай справе карысьці мала, але часам дапамагае жэле з пакеціка. Я ўзяў здымак.
— Я быў у кухні, — сказаў я. — Зазвычай я ў пакоях.
— Ды пастаянна здараецца, — прамовіў ён. — Значыцца, яны проста ўзялі і пакінулі цябе? Зірні, прыкладам, на мяне, я працую адзін. Ну, што скажаш — ці возьмеш здымак?
— Вазьму, — адказаў я.
Я падняўся і прыбраў конаўкі са стала.
— Возьмеш, дзе ты падзенесься! Я арандую пакой у цэнтры. От, нішто сабе. Саджуся ў аўтобус і кружляю па прадмесьцях, а як скончу ўсе прадмесьці, пераяжджаю ў іншы горад. Разумееш, што тут да чаго? Слухай! А ў мяне таксама былі дзеткі. Як у цябе, — сказаў ён.
Я стаяў з конаўкамі і назіраў, як ён сіліцца падняцца з канапы.
Ён сказаў:
— Гэта яны надзялілі мяне гэтым во.
Я ўважліва зірнуў на ягоныя крукі.
— Дзякуй за каву і туалет. Я спачуваю.
Ён падняў і апусьціў свае крукі.
— Пакажы мне, — сказаў я, — пакажы мне наколькі: паздымай яшчэ мяне і мой дом.
— Нічога ня выйдзе, — адказаў чалавек, — яны ня вернуцца.
Але я ўжо дапамагаў яму надзець почапкі.
— Прапаную зьніжку, — сказаў ён, — тры здымкі за даляр. Менш не магу — мне ў мінус будзе.
Мы выйшлі. Ён наладзіў дыяфрагму, сказаў мне, дзе станавіцца, і мы пачалі.
Пачалі хадзіць вакол дому. Часам я глядзеў набок. Часам проста перад сабой.
«Добра», — гаварыў ён. «Так вось добра», — гаварыў ён, пакуль мы кругам не абышлі ўвесь дом ды ізноў не апынуліся сьпераду. «Тут ужо на дваццатку. Досыць».
— Не, — сказаў я. — На даху.
— Божа, — адказаў. Азірнуўся. — Канечне, — сказаў ён. — Гэта ўжо зусім іншая размова.
Я сказаў:
— Два вазы і торбачка. Проста ўзялі і ўцяклі.
— Глянь! — сказаў чалавек, і зноўку падняў свае крукі.
Я зайшоў у дом і ўзяў крэсла, паставіў яго пад паветкай. Але ж яго не хапіла. Тады я прынёс драўляную скрыню і паклаў яе на крэсла.
Там на даху было няблага.
Я ўзьняўся на ногі і азірнуўся. Я памахаў рукой, і чалавек бяз рук памахаў сваімі крукамі мне ў адказ.
І вось менавіта тады я ўбачыў камяні. Гэта нагадвала маленькае каменнае гнязьдзечка на жалезнай сетцы, якая пакрывала адтуліну коміна. Вы ж ведаеце дзетак. Вы ж ведаеце, як яны шпурляюць іх увышыню, спадзеючыся, што хоць адзін трапіць вам у комін.
— Ты гатовы? — клікнуў яго я і падняў камень, чакаючы, покуль чалавек бяз рук ня зловіць мяне ў вочка відашукальніка.
— Гатовы! — азваўся ён.
Я адвёў руку з камянём за сьпіну і зароў: «Давай!» Я шпурнуў гэтую сволач як мага далей.
— Ня ведаю, — пачуўся ягоны крык, — я не раблю здымкаў у руху.
— Яшчэ раз! — заверашчаў я і схапіў другі камень.
Пераклаў з ангельскае мовы Пол Касьцюк
***
Рэйманд Карвэр (1938—1988) — адзін з найбольш чытаных сёньня амэрыканскіх пісьменьнікаў.
