Беларусь растворилась в Союзном государстве России и Китая, нашу территорию заселили китайцы, письменный белорусский язык стал наркотиком… Виктор Мартинович написал роман-фантазию, ставший бестселлером.
Первый тираж «Мовы» раскупили за два месяца. Сразу выпустили второе издание. За Мартиновича голосуют рублем.
Роман «Мова» — не литература для интеллектуалов. Наркотики, секс, оружие, взрывы… Все в пределах сценариев к современным боевикам. Только с белорусским колоритом. И кино получилось бы прекрасное.
Часто говорят о том, что в Беларуси по-белорусски не читают. Одни это связывают с тем, что языком пользуются совсем мало людей. Другие говорят, что нет хорошей литературы, и требуют чтиво для масс. Вот книга Мартиновича такой и получилась — массовой.
«Мову» назвали 7 экспертов. Кстати, в прошлом году его «Сфагнум» также попал в десятку лучших книг по версии «НН».
У Людмилы Рублевской году вышли вторая и третья книги трилогии о Пранцише Вырвиче — «Авантуры студыёзуса Вырвіча» и «Авантуры драгуна Пранціша Вырвіча». Некоторые эксперты отмечали сразу обе книги. Кто-то только заключительную. Мы не стали выносить каждую в отдельную позицию.
Среди других авторов, которых чаще вспоминали, — Виктор Казько, Василь Быков, Геннадий Буравкин, Рыгор Бородулин. Последние два писатели в этом году ушли от нас. Книгу «Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна», которая в прошлом году стала Книгой года, в этом году переиздали. И она попала в число самых продаваемых в «Академкниге».
Из года в год у экспертов высокие позиции занимает классика, переиздания книг без купюр, издание наследия. И гораздо меньше — молодая литература. Дебютные книги фактически отсутствуют: назвали лишь поэтические сборники Антона Рудака и Татьяны Недбай. Но это высокая оценка их.
Трижды упоминался перевод на белорусский язык книги Светланы Алексиевич «Время секонд-хенд». Книга обозначена 2013 годом, но реально к читателю она попала только в этом году. То же и с книгой Павла Северинца «Беларуская глыбіня». 5 экспертов назвали перевод «Приключений Шерлока Холмса» Конан Дойла. Работа, которую делают Анна Янкута и журнал переводной литературы «Прайдзісвет», — образцовая и необходимая.
В этом году эксперты назвали 84 издания из почти трех десятков издательств (подавляющее большинство — частные).
Лидером по количеству упомянутых книг в этом году стало государственное издательство «Беларуская навука». Среди негосударственных — «Кнігазбор». Разнообразие книг, названных экспертами, дает ориентиры для читателей.
Итоговый рейтинг предоставляется согласно подсчету баллов по десятибалльной шкале. За каждое первое место в списке насчитывается 10 баллов, за второе — 9 и т.д. В случаях магазинов — по результатам продаж.
Десятка лучших книг 2014 выглядит так:
1. Віктар Марціновіч. Мова. — Мінск: Кнігазбор. — 48 балаў.
2. Васіль Быкаў. Ліквідацыя. Без цэнзуры. — Мінск: Медыял. — 33.
3. Генадзь Бураўкін. Нагаварыцца з зоркамі. — Мінск: Кнігазбор. — 28.
4. Віктар Казько. Час збіраць косці. — Мінск: Кнігазбор. — 24.
5. Васіль Быкаў. Мёртвым не баліць. — Мінск: Медыял. — 23.
6. Святлана Алексіевіч. Час сэканд-хэнд: канец чырвонага чалавека / Пераклад з рускай Ціхана Чарнякевіча, Валерыя Стралко. — Мінск: Логвінаў. — 22.
7. Барадулін Рыгор. У неба пехатою. — Мінск: Медыял. — 19.
8—9. Артур Конан Дойл. Прыгоды Шэрлака Холмса / Пераклад з англійскай Ганны Янкута, Кацярыны Маціеўскай і інш. — Мінск: Кнігазбор;
Рыгор Барадулін. Сны сасны. — Мінск: Галіяфы. — па 18.
10. Людміла Рублеўская. Авантуры студыёзуса Вырвіча. / Авантуры драгуна Пранціша Вырвіча. — Мінск: Выдавецкі дом «Звязда»;
Аляксандр Надсан. Выбранае / Укл. Ірыны Багдановіч. — Мінск: Кнігазбор. — па 17.
Андрэй Хадановіч, паэт, старшыня Беларускага ПЭН-цэнтра:
1. Вацлаў Гавэл. Жыццё ў праўдзе / Пераклад з чэшскай Сяргея Сматрычэнкі, Юліі Сматрычэнка. — Вільня: Логвінаў.
2. Артур Конан Дойл. Прыгоды Шэрлака Холмса.
3. Генадзь Бураўкін. Нагаварыцца з зоркамі.
4. Антон Рудак. Верхні горад. — Мінск: Кнігазбор.
5. Павел Гюле. Вайзэр Давідзік. / Пераклад з польскай Марыны Шода. — Вільня: Логвінаў.
6. Альгерд Бахарэвіч. Дзеці Аліндаркі. — Мінск: Галіяфы.
7. Антон Францішак Брыль. Ян Ялмужна: казка. — Мінск: Кнігазбор.
8. Людміла Рублеўская. Авантуры Студыёзуса Вырвіча / Авантуры драгуна Пранціша Вырвіча.
9. Сяргей Дубавец. Сіні карабель у блакітным моры плыве. — Мінск: Каўчэг.
10. Таццяна Нядбай. Сірэны спяваюць джаз. — Варшава: Полацкія лабірынты.
Міхась Казлоўскі, краязнавец, рэдактар альманаха «Куфэрак Віленшчыны»:
1. Людміла Рублеўская. Авантуры драгуна Пранціша Вырвіча.
2. Андрэй Федарэнка. Ціша. — Мінск: Мастацкая літаратура.
3. Масей Сяднёў. Выбраныя творы / Укл. Лідзіі Савік, Кастуся Цвіркі. — Мінск: Кнігазбор.
4. Аляксандр Надсан. Выбранае.
5. Валянцін Таўлай. Выбраныя творы. — Мінск: Беларуская навука.
6. Мікола Лупсякоў. Выбраныя творы. — Мінск: Беларуская навука.
7. Барыс Крэпак. Вяртанне імёнаў: нарысы пра мастакоў. У 2 кн. Кн. 2 — Мінск: Мастацкая літаратура.
8. Мікалай Махнач. Доўгая дарога да свабоды / Укл. Міхася Чарняўскага. — Мінск: Тэхналогія.
9. Артур Конан Дойл. Прыгоды Шэрлака Холмса.
10. Сцяпан Некрашэвіч, Мікола Байкоў. Руска-беларускі слоўнік. — Смаленск: Інбелкульт.
Людміла Рублеўская, пісьменніца, літагля-дальнік газеты «СБ. Беларусь Сегодня»:
1. Васіль Быкаў. Ліквідацыя. Без цэнзуры.
2. Рыгор Барадулін. Сны сасны. — Мінск: Галіяфы.
3. Віктар Шніп. Тутэйшая туга. — Мінск: Чатыры чвэрці.
4. Андрэй Федарэнка. Ціша.
5. Юры Станкевіч. Брамнік заўжды самотны. — Мінск: Галіяфы.
6. Віктар Марціновіч. Мова.
7. Франц Сіўко. Эдэм. — Мінск: Мастацкая літаратура.
8. Раман Свечнікаў. Рома едзе. — Вільня: Логвінаў.
9. Дзяніс Марціновіч. Жанчыны ў жыцці Уладзіміра Караткевіча. — Мінск: Чатыры чвэрці.
10. Антон Рудак. Верхні горад.
Лявон Баршчэўскі, перакладчык:
1. Тураўскае Евангелле. Факсімільнае выданне. — Мінск: Нацыянальная бібліятэка Беларусі.
2. Рыгор Барадулін. Сны сасны.
3. Генадзь Бураўкін. Нагаварыцца з зоркамі.
4. Ніл Гілевіч. Збор твораў у 23 тамах. — Мінск.
5. Віктар Казько. Час збіраць косці.
6. Таццяна Барысік. Жанчына і леапард. — Мінск: Кнігазбор.
7. Віктар Марціновіч. Мова.
8. Алесь Бяляцкі. Іртутнае срэбра жыцця. Пралог. Нататкі праваабаронцы.
9. Сяргей Дубавец. Сіні карабель у блакітным моры плыве.
10. Алесь Краўцэвіч. Краіна пагранічча. — Смаленск: Інбелкульт.
Аляксандр Фядута, даследчык літаратуры:
1. Гісторыя беларускай літаратуры ХХ стагоддзя. У 4 тамах 6 кнігах. — Мінск: Беларуская навука.
2. Святлана Алексіевіч. Час сэканд-хэнд: канец чырвонага чалавека / Пераклад з рускай Ціхана Чарнякевіча, Валерыя Стралко. — Мінск: Логвінаў.
3. Васіль Стома. Маё мястэчка. — Мінск: Лімарыус.
4. Віктар Марціновіч. Мова.
5. Я адзавуся! Кніга пра Каліноўскага і Касінераў Свабоды / Укл. Сяргей Панізьнік. — Мінск: Лімарыус.
6. Тэрэса Голуб. Летапіс жыцця і творчасці Аркадзя Куляшова / Выданне другое, папраўленае і дапоўненае. — Мінск: Беларуская навука.
7. Людміла Рублеўская. Трылогія аб Пранцішку Вырвічу.
8. Мікалай Маліноўскі. Кніга ўспамінаў / Пераклад з польскай Яніны Кісялёвай. — Мінск: Лімарыус.
9. Максім Багдановіч. Творы / Укл. Юрася Пацюпа. — Мінск: Мастацкая літаратура.
10. Артур Конан Дойл. Прыгоды Шэрлака Холмса.
Міхась Скобла, паэт, даследчык літаратуры:
1. Віктар Казько. Час збіраць косці.
2. Аляксандр Лукашук. Вяртанне нацыяналіста. — Мінск: Галіяфы.
3. Сяргей Абламейка. Настальгія. — Мінск: Галіяфы.
4. Павел Севярынец. Беларуская глыбіня. — Вільня: Логвінаў.
5. Гародня X—XX стст. Каралеўскі горад з правінцыйным лёсам. Пшэмыслаў Баравік, Юрый Гардзееў і інш. — Гародня: Гарадзенская бібліятэка.
6. Васіль Быкаў. Мёртвым не баліць. — Мінск: Медыял.
7. Барадулін Рыгор. У неба пехатою.
8. Ніл Гілевіч. Эпіграмы.
9. Арсень Ліс. Выбранае. — Мінск: Беларуская навука.
10. Анатоль Трафімчык. 1939 год і Беларусь: невядомая вайна. — Мінск: Янушкевіч.
Алег Дзярновіч, гісторык:
1. Кніжная спадчына Францыска Скарыны: Кніга Быцця; Кніга Выхад; Кніга Лявіт; Кніга Лічбы; Кніга Другі Закон. Факсімільнае выданне / Адк. рэд. Алесь Суша. — Мінск: Нацыянальная бібліятэка Беларусі.
2. Кніжная спадчына Беларусі: з фондаў Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі / Склад. Алесь Суша. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя.
3. Віктар Казько. Час збіраць косці.
4. Аляксей Шаланда. Таямнічы свет беларускіх гербаў. Шляхецкая геральдыка Вялікага Княства Літоўскага. — Мінск: Янушкевіч.
5. Друцк: Друцк и Друцкая волость (княжество) в IX—XII вв., летопись древних слоев, князья Друцкие и их владения в XIII—XVIII вв., ремесло, промыслы, торговля (по данным археологии, нумизматики, письменных источников), памятники архитектуры и объекты туризма / Вольга Ляўко і інш. — Мінск: Беларуская навука.
6. Надзея Высоцкая. Радзивиллы. Несвиж. Замок. — Мінск: Беларусь.
7. Трафімчык Анатоль. 1939 год і Беларусь: забытая вайна.
8. Бахарэвіч Альгерд. Ніякай літасці Альгерду Б. — Мінск: Галіяфы.
9. Алесь Аркуш. Мясцовы час. — Полацкае ляда.
10. Беларусь в годы Первой мировой войны (1914—1918): сборник документов / Скл. Вадзім Урублеўскі і інш. — Мінск: Беларусь.
Валерый Пазднякоў, гісторык:
1. Надсан Аляксандр. Выбранае.
2. Алена Шацько. Колокола и колокольные звоны православных храмов западных регионов Беларуси: история и современность. — Беласток: Orthdruk.
3. Віктар Ляхор. Военная символика белорусов. Знамена и мундиры. — Мінск: Харвест.
4. Людміла Хмяльніцкая. Сигизмунд Юрковский — фотограф из Витебска. — Мінск: Чатыры чвэрці.
5. Беларуская даўніна. Выпуск 1 / Пад рэд. Ю.Мікульскага. — Мінск.
6. Дучыц Людміла, Клімковіч Ірына. Язычніцтва старажытных беларусаў. — Мінск: Харвест.
7. Unus pro omnibus. Валовічы ў гісторыі Вялікага Княства Літоўскага XV —XVIII стст. — Мінск: Медысонт.
8. Андрэй Мяцельскі. Забытая Альба. Очерк истории загородной резиденции Радзивиллов под Несвижем. — Мінск: Беларуская навука.
9. Гісторыя Навагрудка — з глыбінь вякоў да нашых дзён / М. П. Касцюк і інш — Мінск: Белстан.
10. Юры Гардзееў. Цывільна-вайсковыя парадкавыя камісіі ў Вялікім Княстве Літоўскім у часы Чатырохгадовага сойма (1789—1792). — Смаленск: Інбелкульт.
Паўліна Вітушчанка, кнігарня «Логвінаў», Мінск:
1. Віктар Марціновіч. Мова.
2. Раман Свечнікаў. Рома едзе.
3. Святлана Алексіевіч. Час сэканд-хэнд: канец чырвонага чалавека.
4. Рыгор Барадулін. У неба пехатою.
5. Павел Севярынец. Беларуская глыбіня.
6. Тувэ Янсан. Небяспечнае лета / Пераклад са шведскай Алесі Башарымавай. — Мінск: Зміцер Колас.
7. Вольга Гапеева. Сумны суп. — Мінск: Галіяфы.
8. Сяргей Дубавец. Сіні карабель у блакітным моры плыве.
9. Адам Глобус. Апавяданні розных гадоў. — Вільня: Логвінаў.
10. Вацлаў Гавэл. Жыццё ў праўдзе.
Алесь Квіткевіч, інтэрнэт-кнігарня Prastora.by:
1. Арлоў Уладзімір. Ад Полацка пачаўся свет. — Мінск: Рыфтур.
2. Віктар Марціновіч. Мова.
3. Ёнас Люшар. Вясна барбараў / Пераклад з нямецкай Ірыны Герасімовіч. — Мінск: Паперус.
4. Васіль Быкаў. Ліквідацыя. Без цэнзуры.
5. Артур Конан Дойл. Прыгоды Шэрлака Холмса.
6. Генадзь Бураўкін. Нагаварыцца з зоркамі.
7. Сара Лундберг. Віта Белая Крэска / Пераклад са шведскай Надзеі Кандрусевіч. — Мінск: Кнігазбор.
8. Вільгельм Гаўф. Карлік Нос / Пераклад з нямецкай Уладзіміра Папковіча. — Мінск: Галіяфы.
9. Анатоль Бутэвіч. Паміж Княствам і Каронай. — Мінск: Выдавецкі дом «Звязда».
10. Аляксандр Краўцэвіч. Краіна пагранічча.
Вольга Клычкова, «Акадэмкніга», Мінск:
1. Міхаіл Валодзін. Наш старый добрый Вавилон. — Мінск: Медыял.
2. Віктар Марціновіч. Мова.
3. Васіль Быкаў. Мёртвым не баліць. Без цэнзуры.
4. Васіль Быкаў. Ліквідацыя. Без цэнзуры.
5. Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна / Укл.Наталлі Давыдзенка. — Мінск: Кнігазбор.
6. Святлана Алесіевіч. Час сэканд-хэнд.
7. Віктар Ляхор. Военная символика белорусов. Знамена и мундиры.
8. Освобождение Беларуси 1943—1944 / В. Абутураў, А. Літвін і інш. — Мінск: Беларуская навука.
9. Міхась Раманюк. Беларускія народныя строі. 2-е выданне. — Мінск: Дзяніс Раманюк.
10. Вольга Папко. Портреты князей Радзивиллов: из коллекции князя Константина Гогенлоэ-Шиллингсфюрста. — Минск: Zimaletto.
Алесь Мазанік, Іmbryk.by і «Кніжны кірмаш»:
1. Васіль Быкаў. Мёртвым не баліць. Без цэнзуры.
2. Васіль Быкаў. Ліквідацыя. Без цэнзуры.
3. Рыгор Барадулін. У неба пехатою.
4. Генадзь Бураўкін. Нагаварыцца з зоркамі.
5. Анатоль Грыцкевіч. Сцягі Оршы. — Мінск: Выдавец Аляксей Вараксін.
6. Анатоль Трафімчык. 1939 год і Беларусь: забытая вайна.
7. Віктар Марціновіч. Мова.
8. Аляксандр І. Бацкель. Маёнтак рыбы. — Мінск.
9. Вілейскі павет / Укл. Сяргея Макарэвіча, Дзяніса Канецкага. — Мінск: Галіяфы.
10. Севярын Квяткоўскі. Як стаць беларусам. Сто гісторый. — Мінск.
Найлепшыя кнігі папярэдніх гадоў
2013 — Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна.
2012 — Уладзімір Арлоў, Зміцер Герасімовіч. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. Ілюстраваная гісторыя.
2011 — Адам Бабарэка. Збор твораў у 2 тамах.
2010 — Уладзімір Караткевіч. Ладдзя роспачы. Першае непадцэнзурнае выданне.
2009 — Алег Латышонак. Нацыянальнасць — беларус.
2008 — Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Укладальнік Міхась Скобла.
2007 — Павел Севярынец. Лісты з лесу.
2006 — Юры Туронак. Мадэрная гісторыя Беларусі.
