Генадзь Сцяпанавіч Аўсяннікаў ласкава запрашае мяне ў ліфт Купалаўскага тэатра, які павінен узнесці нас на вышыню трэцяга паверха — туды, дзе знаходзіцца грымёрка народнага артыста СССР. Ліфт рабілі магілёўскія спецыялісты, і таму ён нікуды не спяшаецца.
Майстар кароціць падарожжа наверх гісторыяй пра тое, як ён аднойчы, спазняючыся на сцэну, ад душы абмацюкаў гэтую бліскучую металічную скрыню, а калі дзверы нарэшце адчыніліся, ён убачыў перад сабой здзіўленыя твары дырэктара тэатра і ганаровых гасцей, якім ужо пачалі распавядаць пра слаўныя традыцыі і заслужаных старажылаў легендарнага Купалаўскага.
«Ну так, хутчэй было б па лесвіцы», — вымаўляю я і нарываюся на іранічную заўвагу акцёра: «Адразу відаць, што вы са спартыўнай газеты. Бегаць наогул шкодна: чалавечая клетка, яна ж спакой любіць. Як казаў Чэрчыль: калі была магчымасць прысесці, я ніколі не стаяў, а калі можна было прылегчы, я ніколі не сядзеў… Чалавек, між іншым, пражыў 91 год».
Аўсяннікаў, поўнага брытанца нічым не нагадвае, крочыць па калідоры даволі бадзёра. Хутчэй за ўсё, у яго толькі звычайны для такога ўзросту артроз, што дазваляе мне права сцвярджаць: рэкорд легендарнага прем'ера-доўгажыхара цалкам можа быць і пабіты. 19 лютага ў самага характарнага беларуса краіны 80-гадовы юбілей, і ён па-ранейшаму актыўна заняты ў пастаноўках роднага тэатра.
— Вы чай будзеце ці каву?
— Мне заўсёды здавалася, што ў сапраўдных артыстаў у грымёрках ёсць больш моцныя напоі…
— Ведаеце, я першы раз спіртное — самагонку — падчас вайны паспрабаваў. У сем гадоў. Гэта ўжо не пяршак быў, хутчэй «траццяк» — як квасок, кісленькі такі… Я плачу, падаю ў снег, а немцы пальцамі паказваюць, смяюцца…
Ва ўсіх інтэрв'ю гэты кавалак выразаюць, але вам таксама скажу: я ж у вайну ў нямецкую школу хадзіў. Памятаеце, у быкаўскім «Абеліску» пытаюцца ў настаўніка Мароза: «Вы па якіх праграмах дзяцей вучыце: па савецкіх або германскіх?» — «Не будзем вучыць мы — будуць абалваньваць яны».
Пра «нямецкую» школу памятаю толькі тое, што ў класе вісеў партрэт Адольфа Гітлера. А восенню 1943-га, калі нашу вёску вызвалілі, я пайшоў ужо ў савецкую школу. Здаецца, і настаўнікі ў нас тыя ж засталіся.
— Ваш самы знакаміты тэатральны персанаж Цярэшка Калабок у «Трыбунале» Макаёнка меў нейкі рэальны прататып? Задужа ўжо гераічным выйшаў — бацька сямейства, які пагадзіўся стаць нямецкім старастам, яго дзеці засунулі ў мех і пайшлі тапіць.
— Такі выпадак сапраўды быў на Гомельшчыне. Праўда, там бацьку адлупцавалі, але не тапілі. Макаёнак як драматург скарыстаўся сваім правам на мастацкую інтэрпрэтацыю падзей. Але партызанскі пафас тут зусім не перабольшаны. Вы ж памятаеце, як называлі ў СССР наш «Беларусьфільм»?
— «Партызанфільм». Але, здаецца, маштабы пратэстнага руху ў рэспубліцы падчас вайны былі крыху перабольшаныя…
— Не без гэтага. Атрадаў хапала ўсялякіх. Мой прыяцель Міша Лапідус быў у габрэйскім партызанскім падраздзяленні. І расказаў аб яго дзейнасці прыкладна так: «Масток які-небудзь узарвём, у бабкі карову забяром, яна плача, і яе шкада, і байцоў — нас там чалавек 50 было, а есці ж нешта трэба…»
Гэта потым яны ўжо пачалі сур'ёзныя заданні атрымліваць, калі іх да брыгады Васіля Казлова далучылі. У Васіля Іванавіча пасля вайны кніга выйшла «Людзi асобага складу».
— Кніг аб вайне было шмат. Хто пісаў найбольш праўдзіва?
— Васіль Уладзіміравіч Быкаў, вядома. На жаль, ён напісаў толькі адну п'есу для тэатра. Называлася «Апошнi шанец», ішла ў нас у Купалаўскім і на малой сцэне МХАТа.
Макаёнак увесь час прасіў напісаць яшчэ, а Быкаў апраўдваўся, што не можа пісаць няпраўду, кіруючыся ўмоўнасцямі, якія тады існавалі. Пасля «Мёртвым не баліць» у яго гродзенскай кватэры шыбы білі. Цкаванне такое зладзілі — ворагу не пажадаеш. А потым раптам усё павярнулася на 180 градусаў і яму далі Ленінскую прэмію.
— Што здарылася?
— Палітыка ў краіне змянілася. Тады ж не толькі Быкава цкавалі. Паўлу Чухраю за «Баладу пра салдата» таксама даставалася. Ветэраны лісты пісалі ў ЦК, маўляў, назва фільма павінна быць «Баланда пра салдата» і што такога наогул быць не можа.
— Быкаў сапраўды быў геніем?
— Безумоўна. Яркі прадстаўнік так званай лейтэнанцкай прозы. Прыляпіў хтосьці такі штамп, калі апісвалася не баталія з крыкамі «ўра!», а псіхалогія чалавека на вайне. Тое, што адбываецца ў яго ў душы ў момант экстрэмальных выпрабаванняў. Чаму Рыбак робіць так, а не інакш? Чаму Сотнікаў робіць іншы выбар? Бясспрэчна, шкада, што п'еса для тэатра ў Быкава была толькі адна, але, напэўна, ён проста быў не драматург.
— Быкаў вершаў не пісаў, але Вы, здаецца, спрабавалі?
— Ну як жа без гэтага! Друкаваўся нават у абласной магілёўскай газеце «За Радзiму». Напісаў вершы на смерць Сталіна. Я тады якраз школу сканчаў. Гора ж на ўсю краіну было.
Нас оставил родимый учитель,
Стойкий ленинец, друг и отец,
Наших славных побед вдохновитель
И за мир во всем мире борец.
Его нету в живых между нами,
Но он вечно в сердцах будет жить.
Мы вперед понесем его знамя
И по-сталински будем творить!
Помнік Сталіну ў 1961-м — ён на месцы Палаца Рэспублікі стаяў на Кастрычніцкай плошчы — тры дні падрывалі. Такі помнік здаравенны быў, яго добрасумленна, на стагоддзі будавалі. Але хто ж ведаў, што ўсё так павернецца?
— Калі Вы расчараваліся ў Сталіне?
— Вось тут дзіўная рэч. На гэтае пытанне дакладна не адкажаш, у якім годзе і ў які дзень…
Хіба што паразважаць можна. Змянілася стаўленне, калі ўсплыло тое, што не даводзяць да агульнага ведама. Усе гэтыя масавыя рэпрэсіі і зламаныя лёсы мільёнаў. Але прапагандысцкая машына працавала спраўна, бо аднекуль браліся Мараты Казеі і Зіны Партновы. Гаварылася так: «Наш мудры правадыр і бацька Іосіф Вісарыёнавіч Сталін і ўся савецкая партыя».
Потым правадыра прыбралі, засталася толькі партыя. Хоць ніхто ж не крычаў ў баі: «За камуністычную партыю, наперад!» Ну, можа, толькі палітрукі. Ды і то, кажуць, больш успаміналі любімых Марусек і загінулых сяброў. Ну і, натуральна, матам крылі.
Калі немцы з нашай вёскі сыходзілі, то, само сабой, падпалілі яе. А мы — старыя, дарослыя, дзеці, каты, сабакі — стаім у яме на ўскраіне і чакаем. Вакол кананада, выбухі, стральба. І вось апошняя калона ідзе, немцы глядзяць на нас, мы на іх…
Раптам двое выходзяць з шэрагаў і да нас. «Расстрэльваць будуць», — войкнуў нехта з дарослых. Але мы нават спалохацца не паспелі. Салдаты дасталі дзве буханкі хлеба, кінулі нам і пабеглі да сваіх.
«Можа, атручаныя?» — узнікла агульнае падазрэнне. Ну, далі той хлеб катам і сабакам. На спробу. Яны з задавальненнем з'елі.
«А можа, не адразу дзейнічае?» — з'явілася і такая здагадка. Аднак голад ўсё ж перадужаў пачуццё небяспекі, і гэтыя два хлебы імгненна разышліся па кавалках і акрайчыках.
Навошта немцы з намі гэтымі боханамі падзяліліся? Да гэтага часу не магу адказаць на гэтае пытанне.
Пад раніцу ўсё сціхла. Прачнуліся ад крыкаў «ура!» і «тваю маць!». Тады і стала зразумела: нашы на падыходзе…
Але такія крыкі ў афіцыйныя творы ніяк ж не ўставіш — савецкія байцы павінны ідэйнымі быць і размаўляць паміж сабой на мове газеты «Праўда». Калі ж акопная проза з'явілася, Быкаў, Бакланаў, Бондараў, тады мы даведаліся праўды аб гэтай вайне невымерна больш.
Усё няпроста і неадназначна было. Памятаю, расстрэл габрэяў у 1941-м бачылі — схаваліся пацанамі. Дык гэта не немцы рабілі, а свае, беларусы. Яшчэ паліцэйскай формы нікому пашыць не паспелі, звычайную белую павязку на рукаво чаплялі.
Потым ужо мадзьяры пад'ехалі і літоўскія паліцаі — гэтых больш за ўсё баяліся. І зноў жа тыя лютавалі, а немцы назіралі. Яны любілі рабіць брудную працу чужымі рукамі.
— У Купалаўскім тэатры вы служыце ўжо 58-ы сезон. Першы памятаеце?
— Канстанцін Мікалаевіч Саннікаў — дарэчы, дзед няўдалага кандыдата ў прэзідэнты — увёў мяне ў масоўку спектакля «Канстанцін Заслонаў». А галоўную ролю тады граў Глеб Паўлавіч Глебаў — народны артыст СССР. І вось яно, аршанскае дэпо, прастуджаны немец чхае штораз — і Заслонаў паўтараў яму з усмешкай на кожны чых: «Каб ты здох!»
Трэба было бачыць, з якім захапленнем прымалі глебаўскія рэплікі гледачы зала. Пасля вайны ж не прайшло і дзесяці гадоў. Такі поспех у савецкі час, напэўна, мог быць толькі ў Алы Пугачовай. Ды і то яна пастаянна заводзіць залы крыкамі: «Я не бачу вашых рук!» Не захочаш падымеш. А Глебаву гэта не трэба было.
Немец запытальна: «Вас-вас?» — «Так-так, каб у цябе ўсё павыпiрала!» У зале аглушальны рогат і апладысменты. П'еса была, вядома, не самая выбітная, як я цяпер разумею, але той сваёй гранічнай прастатой біла ў самую кропку — у сэрцы гледача.
Я на першым спектаклі раскрыў рот, як просты глядач, ды так усё дзеянне і прастаяў. У перапынку Саннікаў падбягае: «Што ты застыў, як мумія?!» — «Але гэта таксама роля, вунь пры аварыі усе бегаюць, а адзін абавязкова стаіць і яблык жуе». Ён маю знаходлівасць ацаніў, сказаў, што ў прынцыпе такі падыход таксама мае права на жыццё.
У другім варыянце п'есы я граў ролю Кроплі, але пастаноўка такога шалёнага поспеху ўжо не мела. Яе падчысцілі, асучаснілі, у канцы з'яўлялася плошча Перамогі, партызаны і ўсё такое. Ужо не той.
Узяць гледача можна чым? Тэатр — жывое мастацтва. Калі я прымушу вас калі не шморгаць носам, то ледзь затуманіць вочы, значыць, нешта адбылося, мэта дасягнутая.
Але так, каб на працягу ўсёй п'есы людзі перажывалі разам з яе героямі, плакалі і смяяліся, самі адчуваючы сябе на сцэне, — гэта бывае вельмі рэдка. Для мяне такія спектаклі — гэта «Трыбунал» і «Страсці па Аўдзею». Там у фінале расстрэльваюць усю сям'ю, як можна стрымаць слёзы?
Пасля дудараўскага «Вечара» да мяне падышла адна жанчына: «Дзякуй вам, я адразу пабегла бацькам тэлефанаваць». І я яе разумею, там фінальны маналог вельмі моцна чапляе.
— Кажуць, нават калі адзін чалавек выйдзе з будынка тэатра хоць бы ледзь прасветленым — гэта ўжо шмат.
— Ну, гэта літаратуршчына… Адзін гэта мала, вельмі мала, асабліва калі ў тэатры працуе 65 чалавек, не лічачы абслуговага персаналу.
Хтосьці з вялікіх спытаў: «Што будзе, калі знікне мастацтва?». І сам жа адказаў: «Застанемся мы, але крышачку змененыя». Добра сказаў, вельмі тонка пра сутнасць нашага рамяства.
— Мне здаецца, многае закладваецца генетычна. Скажам, праўнучка знакамітай «купалаўкі» Стэфаніі Станюты Меліта — першы нумар нацыянальнай зборнай краіны па мастацкай гімнастыцы — не прапускае ніводнай заўважнай тэатральнай прэм'еры.
— Я Стэфанію Міхайлаўну памятаю ў той час, калі яна не была прабабуляй і яшчэ ў масоўцы на сцэну выходзіла. Яна і мая вечная партнёрка Галіна Кліменцеўна Макарава — актрысы цудоўныя.
А ведаеце чаму? Яны былі без амбіцый, простыя жанчыны. Ім не трэба было «Чайку» падаваць, як якой-небудзь заезджай зорцы, якая толькі на адзін здымачны дзень прыедзе. Нічога, даедуць на метро. Яны не адцягваюць на сябе ўвагу і не ствараюць нікому праблем. Наадварот, вырашаюць.
Вось вам дзве тыповыя сітуацыі з жыцця Галіны Макаравай. Прыязджае наш тэатр у нейкі гарадок. Канец кастрычніка. Дзеці бегаюць на вуліцы вакол помніка партызанам. І хлапчук сярод іх гадоў чатырох — басанож, без штаноў.
Макарава, як яго ўбачыла, адразу рукамі пляснула: «Ах божачка ж мой!» Высветліла ў мясцовых, што бацькі ў яго п'яніцы, і дзіцем, вядома, ніхто не займаецца. Яна адразу ў краму — купіла там усё, ад прадуктаў і да вопраткі для гэтага малога.
Іншы выпадак. Летнія гастролі ў Палтаве. Каля тэатра ўсе клумбы позарасталі такой густой травой, што нават не відаць, якія кветкі там пасеяныя. Макарава адразу: «Дзе тут у вас рыдлёўка?» Узяла яе і пайшла палоць.
Уся адміністрацыя вываліла на ганак, каб назіраць карціну, як народная артыстка СССР добраўладкоўвае тое, што хтосьці запусціў. Гэта ўсіх здзівіла незвычайна, але толькі не тых, хто ведаў Галіну. Не будзе яна сядзець склаўшы рукі, калі бачыць непарадак.
Стэфанія была крыху іншай, больш інтэлігентнай, ці што. Але па характары яна таксама чалавек вельмі адкрыты. Падыдзеш пасля спектакля: «Стэфанія Міхайлаўна, давайце па рублі?» — «Давай!» Сама піла трохі, што называецца, за кампанію, але яе кампанія было прыемнай.
Вакол Станюты заўсёды знаходзілася шмат народа. Не люблю слова бяссрэбранік, але да Макаравай і Станюты гэта вызначэнне падыходзіла больш за ўсё.
— Яны былі закладнікамі сваёй знешнасці — такія умудроныя жыццём жанчыны, якія пажылі і пабачылі. Зрэшты, як і вы — мала хто не пагодзіцца, што акцёр Аўсяннікаў увасобіў у сабе найбольш характэрныя рысы тыповага жыхара Беларусі.
— Я практычна адразу адчуў свой будучы тыпаж. Мне 22 гады было, а ўжо давяралі дзядоў гуляць.
— Ну, гэта неяк…
— Ды тое што трэба! Тым больш выходзіць на сцэну ў пары з самім Глебавым. Я потым пачаў яго Пустарэвіч у «Паўлінцы» гуляць, да таго часу ролю ведаў назубок, таму што ў масоўцы яе вывучыў.
Ну а знешнасць… Што з ёю зрабіць, калі я сапраўды кансерваторый і музычных вучэльняў не сканчаў. Ранняй зімой і вясной басанож па лужынах і гразі бегаў у школу, валёнкі пад пахай, толькі ў школе ў іх адаграваліся, галёшаў бо не было. І таму, вядома, усе гэтыя згуляныя дзяды сядзяць ўва мне самым няўмольным чынам. «Здароў, Iван, ты што, п'яны?» — «Ды не, дзякуй богу, выпiўшы». Навошта рэжысёру шукаць нейкага рафінаванага інтэлігента і рабіць з яго мужыка, калі вось тут побач ужо сядзіць гатовы персанаж?
Скажу больш: грымёрку ў Купалаўскім дзялю з сапраўды такім жа тыповым беларусам — Генадзем Міхайлавічам Гарбуком. Таму заходзь да нас і выбірай любога. Гардэроб практычна адзін на дваіх. Ватовыя штаны, валёнкі ды лапці.
Гена ў тэатры з 1962 года, я з 1957-га, і мы з ім, па сутнасці, адэпты рускага, гэта значыць, і беларускага рэалістычнага псіхалагічнага тэатра. А ўсе гэтыя прамяні і трактоўкі мне неяк не вельмі па душы. Для шоу ёсць палацы спорту, а нам падайце Бернарда Шоу.
Хоць гэта ўсё старэчае бурчанне. Як сказаў Васіль Шукшын, да старасці чалавек дурнее.
— Бурчанне — гэта глупства. А зарабіць у тэатры можна?
— Ды не вельмі. Пра старых жа п'ес ніхто не піша. Добра, што Яфрэмаў амаль у кожным сваім фільме мяне здымае, а так сціпла было б.
— У савецкія часы кіраўніцтва рэспублікі тэатр наведвала?
— Пятро Міронавіч Машэраў прысутнічаў на кожнай прэм'еры, у яго былі добрыя адносіны з Макаёнкам. Што, тым не менш, не перашкаджала нам здаваць «Пагарэльцы» разоў пяць. Спектакль быў няпросты, аб былым буйным партыйным дзеячы. Нічога антыкамуністычнага, барані бог, у ім не было, але, як кажуць, тэма закраналася.
Зрэшты, Андрэй Ягоравіч ніколі нічога асабліва не баяўся. Ён быў уваходны ў высокія кабінеты і таму мог вырашаць многія пытанні. У тым ліку і бытавыя — прабіваў, у прыватнасці, кватэры акцёрам. У нас хадзіў такі жарт: «Калі Макаёнак ў тэатры, то ўсё артысты будуць сытыя».
— Гэта як?
— Проста. Падыходзь, заказвай, чаго душа жадае. Шчодры чалавек быў. Зарабляў, думаю, вельмі нядрэнна, п'есы бо па ўсім саюзе ішлі. Пісаліся яны, што называецца, на злобу дня. Можа, таму зараз толькі лічаныя з іх ідуць. Самі разумееце, праблемы прыпісак у калгасах і тэмы сацыялістычнага будаўніцтва сучаснага гледача не моцна хвалююць. Хоць характары драматург Макаёнак выпісваў пышна.
Што тычыцца цяперашняй улады, то ў яе клопатаў і праблем шмат, хай з імі разбіраецца. Тэатр адрэстаўравалі — і дзякуй велізарны, гледачы з яшчэ большым задавальненнем да нас ходзяць.
А ўсё астатняе… Ведаеце, я аднойчы выступіў — сказаў, што быццам на адным і тым жа прафсаюзным сходзе з 1957 года знаходжуся. Змяняюцца толькі міністры культуры, здаецца, ужо дзесяць было, і кожны абяцае вырашыць пытанне павышэння заробкаў: маўляў, напішам дакладную запіску ў Саўмін. Я вось думаю: ці яны наогул нічога не пісалі, ці ў гэтай паважанай установе для тэатраў спецыяльнае сукно ёсць, куды ўсе падобныя запіскі складуюць.
— Затое зараз спектаклі зацвярджаць не трэба.
— Гэта так, усё на водкуп мастацкага кіраўніка. Раней маглі выматаць ўсе нервы: «Вось тут трошкi чагосьцi не хапае». А чаго там не хапае, паўкіло або 150 грамаў, ніхто дакладна не скажа, усё толькі пераступаць і адзін на аднаго ківаюць.
Безумоўна, творчая свабода добрая, але культуру як фінансавалі па рэшткавым прынцыпе, так і працягваюць. На гэты сезон «Чайку» рыхтуем, на яе грошы знайшлі. А далей зноў будзем шукаць.
— Чэхаў па-ранейшаму актуальны?
— Так, ён і ў свеце адзін з самых папулярных драматургаў. Мне толькі не падабаецца, калі з яго пачынаюць здзеквацца.
Скажам, літоўскі тэатр прыехаў, Адамайціс гуляе Трыгорына, ляжыць у лодцы, а Ніна Зарэчная сядзіць на ім і чытае свой маналог. Ну навошта гэта трэба?
Уся літоўская рэжысура чамусьці збіваецца на нейкую казуістыку. Някрошус — прызнаны майстар сусветнага ўзроўню, аднак таксама не ўтрымаўся і апрануў хор у будзёнаўкі ў «Яўгеніі Анегіне». Напэўна, помсцяць да гэтага часу за пакт Молатава-Рыбентропа. Жарт, зразумела, але штосьці ў гэтым ёсць.
— Каго з чэхаўскіх персанажаў вам хацелася б яшчэ намаляваць на сцэне, пры тым, што вы іх перайгралі за сваю кар'еру нямала?
- Фірса ў «Вішнёвым садзе». Прыцягвае мяне гэтая роля. Асабліва калі трактоўка будзе класічнай, без авангардных знаходак і шакавальных гледача пошукаў рэжысёра.
— Аляксандра Лукашэнку сыграць змаглі б?
— Яго шмат хто з нашых сыграў бы.
—?
— Ён жа з народу, валодае многімі характэрнымі рысамі, за якія можна было б ухапіцца.
— Ну, калі таленавіта зрабіць, то, напэўна, кватэру можна атрымаць.
— Дык у мяне ёсць кватэра. Я за чатыры хвіліны хады ад тэатра жыву, на праспекце, у доме, дзе раней знаходзіўся рэстаран «Нёман».
— Выдатна. Звання вам таксама не трэба — круцей за народнага артыста СССР нічога быць не можа. Кажуць, Вы гэта званне апошнім у гісторыі Савецкага Саюза атрымалі.
— Алег Янкоўскі з вамі паспрачаўся б, ён настойваў на сваёй кандыдатуры. З вялікімі, трэба прызнаць, падставамі — прозвішчы па алфавіце ішлі. А ўсяго ў спісе было 11 чалавек: там і Ала Пугачова, і многія вядомыя артысты з саюзных рэспублік.
— Гэта званне дае нейкія матэрыяльныя прывілеі?
— Тры базавыя да пенсіі. Паслугамі лечкамісіі можна карыстацца. Раней была магчымасць бясплатна на грамадскім транспарце ездзіць, аплачваць толькі палову за спажытую электраэнергію, хатні тэлефон, штосьці яшчэ было…
А, пуцёўку на поўдзень за трыццаць адсоткаў ад кошту можна было набыць. А цяпер няма — давай у Сосны. Там адпачынак, столькі ж каштуе, як і ў Сочы. Хіба што праезд танней будзе.
— Што цяпер рухае Вамі ў жыцці?
- Калі казаць па-хакейнаму, то жыву ўжо ў авертайме. Яшчэ трохі — пачнуцца буліты.
Зрэшты, яшчэ не ўсе радасці жыцця забыўся, чарку наліць магу і нядрэнна пасля гэтага пачуваюся. Маналогі доўгія чытаю, хоць, не схаваю, памяць ужо не такая добрая. Прапускаю часам радкі, але выкручваюся неяк …
Раней весялей было. Заходзіш пасля спектакля ў Дом мастацтваў, што каля Дома афіцэраў, адразу паўгорада там сустракаеш. З адным пагаворыш, з другім, усе навіны даведаешся. Але потым яго зачынілі, а ў нашым кафэ, што ў тэатры знаходзіцца, каньячок ўжо задарагі. Дома танней сябе папесціць. Хоць гэта не тое, натуральна…
Затое плюс у іншым — у тэатры ўсё ўжо ведаеш. Сядзіш на сходзе, слухаеш ўсе гэтыя спрэчкі і меркаванні і думаеш: ну што вы так шуміце і нервуецеся, бо аналагічны выпадак у нас ужо быў у 1959 годзе. Сядзіш і ўсміхаешся з таго, як шмат, аказваецца, ты ўжо пражыў на гэтым свеце.
