Карыстальнік фэйсбука Алег Радуль пра тое, калі варта спыніцца і перастаць ехаць далей.
40 дзён таму мае сябры разбіліся па дарозе ў горы з-за таго, што ўсе ў машыне заснулі, уключаючы вадзіцеля. Калі разбіваецца хтосьці незнаёмы, то часта думаеш: «Напэўна, хлопец быў ліхач / неспрактыкаваны / залішне самаўпэўнены і да т.п. З намі такога не здарыцца». Але ў гэты раз быў проста процілеглы выпадак. Тут загінулі хлопцы, якія пастаянна, на працягу апошніх дзесяці-пятнаццаці гадоў, ці ледзь не кожны месяц ганялі то ў горы, то на моры, намотваючы тысячы кіламетраў без прыпынкаў. Вопыту дальнабоя ў іх — хоць адбаўляй! Даведаўшыся пра аварыю, многія нават паверыць не маглі, што хто-небудзь з іх мог банальна заснуць за рулём. І тым не менш, гэта здарылася. Усяго адзін раз, але так, што хапіла ўсім траім.
Гледзячы на іх знявечаную машыну (так, гэта яна на фота), пабываўшы на месцы аварыі, праглядаючы запісы з рэгістратара, я цалкам выразна ўсвядоміў для сябе такую простую і лагічную рэч: «Я не магу сказаць, што я разумнейшы або больш вопытны за каго-небудзь з іх. Што ўзрост, што вопыт, што манера кіравання ў нас ва ўсіх плюс-мінус аднолькавая. А значыць, і я гэтак жа, як яны, магу лёгка памерці на трасе падобным чынам».
І тут я зноў вяртаюся да свайго даўняга пытання: як жа гэтага пазбегнуць. Пачаўшы катацца на далёкія адлегласці, гадоў яшчэ дзесяць таму, я перш за ўсё стаў шукаць для сябе самыя дзейсныя метады барацьбы са сном. Памятаецца, у мяне быў цэлы арсенал розных спосабаў узбадзёрыцца: кава, семечкі, энергетыкі, прагулкі, зарадкі і да т.п. А потым я здагадаўся, што шукаю нешта зусім не тое! Ні адзін з іх не можа мне гарантаваць бяспеку. Бо вось у чым парадокс: усё гэта ні што іншае, як спосабы працягнуць рух, а галоўнае — умець своечасова спыніцца!
І тут не дзейнічае народная мудрасць «Стаміўся — адпачні», якую я чуў мільён разоў. Што значыць стаміўся? Вунь ўся Масква дадому пасля працы стомленая едзе, і што? Дзе аб'ектыўныя крытэрыі, калі стомленасць яшчэ можна спакойна пацярпець, а калі ўжо дакладна пара на абочыну?
І гэтыя крытэры павінны быць відавочнымі і адназначнымі.
Увогуле, у мяне такіх крытэрыяў пяць. Яны правераны сотнямі бяссонных начэй на машыне і на яхце. І правіла вельмі простае: лепш да такога стану наогул сябе не даводзіць. Але калі раптам надыходзіць хоць адна з гэтых прыкмет, я тут жа змяняюся без роздумаў. Альбо, калі мяняцца няма з кім, устаю на абочыну спаць. Таму што далей ехаць нельга.
Такім чынам, пяць аб'ектыўных прыкмет таго, што вось-вось заснеш:
1) Заўважаеш момант міргання. Гэта — самы відавочны і адназначны крытэрый. Паспрабуйце ўспомніць момант, калі вы апошні раз мірганулі? Справа ў тым, што ў звычайным стане чалавек зусім не заўважае момант, калі міргае. Гэта адбываецца настолькі хутка, што проста не звяртаеш увагі. Затое калі гэта становіцца відавочным, то размова ўжо ідзе не аб звычайным мірганні, а пра пачатак адключэння — неадкладна на збочыну!
2) Падман зроку: фігуры на абочыне здаюцца здалёку чымсьці адным, а пры набліжэнні альбо аказваюцца чымсьці зусім іншым, альбо знікаюць наогул. Гэта памежная стадыя: вочы яшчэ адкрыты, але мозг ужо не паспявае апрацаваць усю якая паступае інфармацыю — ён ужо спіць! Яшчэ пара хвілін, і свядомасць зусім адключыцца.
3) Зрок не паспявае факусавацца. Я спрабую перавесці погляд з дарогі на прыборы і тут жа вярнуць яго назад на дарогу. Які там быў кіламетраж? Яшчэ раз: імгненне на прыборы, і зноў на дарогу. У нармальным стане зрок паспявае прыстасавацца, і ўсё выдатна відаць. Але калі засынаеш, то погляд становіцца шкляным, вочы не паспяваюць адаптавацца да ўмоў, становіцца немагчымым ахапіць прыборы адным беглым позіркам, і тут жа лічыць патрэбныя паказанні.
4) Лянота напружваць мозг. Паспрабуйце памножыць 18 на 3. У нармальным стане гэта не праблема. А вось засынаючаму чалавеку гэта не тое што б складана… яму гэта нафіг не трэба. Па той жа прычыне лянота размаўляць. Таму што для гэтага трэба напружвацца, трымаць у розуме нітку размовы, падбіраць словы.
5) Дробныя парушэнні. Два-тры разы запар забыўся пераключыцца на блізкае святло? Пара спаць. Не можаш успомніць апошні дарожны знак? А перадапошні? Ніяк? Спаць! Спыніўся на міргаючы жоўты? На зялёны? Ну, вы зразумелі…
І бонусам экспрэс-тэст для пасажыра, як ненадакучліва праверыць кіроўцу на прадмет дрымотнасці.
Фішка ў тым, што бессэнсоўна яго пытацца: «Чуеш, ты ў парадку?» Адказ заўсёды будзе адзін і той жа: «У парадку». Замест гэтага, трэба задаць яму нейкія пытанні, якія патрабуюць абдумвання альбо ўважлівасці. Напрыклад: «А дзе мы зараз? Што за населены пункт праехалі?» або «Колькі нам яшчэ засталося да …», а лепш нават нешта больш складанае, накшталт: «Як ты думаеш, што лепш падарыць на дзень нараджэння?» І калі адказы здадуцца занадта простымі, альбо неадэкватнымі — пара мяняцца.
Увогуле, галоўнае правіла: мозг не выключаецца адразу, ён выключаецца паступова. Як завісае камп'ютар, спярша працуе на 100%, потым на 50%, потым на 25% а потым бац — ужо вісіць. Цалкам рэальна адлавіць гэты пераход са 100% на 50%, калі ведаць, што шукаць і як правяраць. А шукаць трэба любую ляноту і правяраць сябе на затарможанасць свядомасці.
Беражыце сябе.
