Пачуў сёння меркаванне, што людзі, якія гавораць па-беларуску, аўтаматычна выклікаюць на сябе праведны гнеў і неразуменне; што лепш быць як усе, а то задзяўбуць; што будуць смяяцца за спінай.
Вось пра апошняе мне ёсць сказаць пра адзін маленькі рэальны эпізод. Пра беларускую мову ў войску.
Неяк раз на месячных курсанцкіх зборах у Печах, што пад Барысавам, давялося мне жыць у адной казарме з вельмі цікавым курсантам аднаго з факультэтаў БДУ (называць канкрэтна нікога не буду, але скажу, што ўсе тыя курсанты былі як на падбор — добрыя сабой, разумныя і наогул як з вокладкі вайсковага часопіса — БДУ ўсё ж).
Ілюстрацыйнае фота.
Я не вельмі знаёмы з тым, як праходзіць жыццё курсантаў вайсковага факультэта БДУ, але мяркую, што гэта пастаянная руціна казарма-вучоба, праход строем, форма, пастаянная падшыўка, нарады па сталовай, закрыты мужчынскі калектыў, іерархіі і да таго падобнае. Дык вось бліжэй да справы — курсант гэты, будучы на старэйшым курсе, размаўляў выключна на беларускай мове. Выключна на беларускай мове. І адразу прадбачу пытанне — гаварыў ён на беларускай не толькі з прыяцелямі, а заўсёды, наогул заўсёды. Усе гэта ведалі, нікога гэтым здзівіць нельга было, усе прывыклі.
Але здараліся моманты з новымі людзьмі, выглядала гэта напрыклад так: строй, раааавняйсь! смііірна! Курсант такой-та, выйсці са строя! Нейкая яшчэ каманда або пытанне.
— Так! — Прагучала ў адказ.
Яшчэ нейкае пытанне афіцэра - яшчэ нейкі адказ на беларускай. Афіцэр пытаецца прозвішча — курсант з найпрыгожым беларускім вымаўленнем называе сваё.
І ўсё гэта перад усім строем.
Я памятаю вочы гэтага дзяжурнага афіцэра па часці, па якім відаць нялёгкая доля звычайнага чалавека з глыбінкі. Я памятаю нават варону на дрэве — у тую секунду час спыніўся, усе чакалі рэакцыі афіцэра, які раней не ведаў курсанта.
А вочы афіцэра ў гэты момант змянілі усе стадыі: неразуменне, адмаўленне, гнеў і далей па спісе, але апошняй стадыяй, аддаю галаву на адсячэнне, была павага. З намі ў страі былі звычайныя тэрмінавікі, якія потым шапталі паміж сабой «ну ні**я сабе, красава».
І далей… Нічога не здарылася. Разумееце?
Пасля афіцэр проста далей пачаў чытаць спіс. Момант гэты неяк вельмі урэзаўся ў памяць — калі чалавек відавочна робіць не як усе, але гэта зусім не значыць, што робіць няправільна, і грамадства спакойна прымае дадзенасць нават з нейкай павагай.
Можна сказаць: так то ж курсант, не звычайны тэрміновай службы, звычайнага б тэрміновай службы навучылі на рускай гаварыць — можа быць так і было б. Але курсант жа размаўляе па-беларуску, нягледзячы на знешнія фактары.
Вось той момант неяк запаў у душу. Нядаўна гаварыў з аднакурснікамі, і падчас размовы высветлілася, што ім таксама неяк адклаўся ў памяці менавіта гэты момант на шыхтаванні. І высветлілася, што яны запомнілі момант такім жа, якім яго ўбачыў я.
І я памятаю гэтага курсанта як выключна інтэлігентнага і здольнага чалавека, на якіх усё і трымаецца. Калі сустрэнеце яго зараз, перадавайце вітанне.
