Прэзідэнт Беларусі ўнёс змены ў Дырэктыву №3. Гэтыя змены маюць важнае значэнне для развіцця эканомікі і грамадства.
Мы палічылі патрэбным папрасіць, каб распрацоўнікі дакумента растлумачылі некаторыя яго моманты.
Вось адказы на нашы пытанні, якія мы атрымалі ад прэс-службы прэзідэнта Беларусі. Вылучэнні шрыфтам у адказах — прэс-службы.
1. Цытата: «Забяспечыць планамерную дыверсіфікацыю экспарту для дасягнення роўнага размеркавання экспартных паставак паміж трыма рынкамі: Еўразійскага эканамічнага саюза, Еўрапейскага саюза і іншых краін, у тым ліку «далёкай дугі», якое да 2020 года павінна скласці суадносіны траціна—траціна—траціна».
Пытанне: якія тавары і паслугі з Беларусі, па-Вашаму, могуць прабіць сабе дарогу на рынкі ЕС і трэціх краін?
Падзел экспарту тавараў паміж рынкамі ЕАЭС – ЕС — «далёкая дуга і іншыя краіны» з'яўляецца арыенцірам знешнеэканамічнай дзейнасці на бліжэйшую пяцігодку. Раўнаважкае размеркаванне экспартных таварапатокаў дазволіць дасягнуць збалансаванасці ўплыву знешняга попыту на нацыянальную эканоміку. Уздзеянне знешніх шокаў, эканамічных праблем асобных дзяржаў (нават найбуйнейшых гандлёвых партнёраў) на беларускую эканоміку ў такім выпадку стане больш эластычным, што дасць магчымасць нівеліраваць шокі для нашай эканомікі.
У дадзеным кантэксце дзяржава (у асобе Урада) выконвае функцыю мэтапакладання, вызначаючы неабходнасць дасягнення раўнаважкага размеркавання экспарту паміж рынкамі. Гэта мэта, для дасягнення якой дзяржава распрацоўвае комплекс мер па стварэнні неабходных умоў: фінансавых, адміністрацыйных, лагістычных і іншых, у тым ліку і тэхналагічных, распрацоўваючы і карэктуючы сваю інвестыцыйную праграму. Бо не сакрэт, што большасць створаных дзяржавай прадпрыемстваў мае экспартаарыентаваную скіраванасць (у тым ліку ў ствараным індустрыяльным парку «Вялікі камень»).
Такім чынам, вызначаючы мэту, дзяржава стварае ўмовы для яе дасягнення. Але гэта не значыць, што яна павядзе экспарцёраў за руку на знешні рынак. Свой экспартны шлях беларускія арганізацыі павінны вызначыць самі. Было б няправільна ў кабінетах міністэрстваў вызначаць тыя тавары, якія айчынныя вытворцы павінны паставіць на той ці іншы рынак. Відавочна, што кампетэнцыі ў сферы міжнароднага маркетынгу сканцэнтраваныя ў гаспадарчых суб'ектах, а не дзяржаўным апараце.
2. Цытата: «Наладзіць супрацоўніцтва вядучых беларускіх вытворцаў з профільнымі транснацыянальнымі карпарацыямі ў мэтах прыцягнення … сучасных тэхналогій, абсталявання, патэнтаў…, атрымання доступу да тавараправоднай сеткі транснацыянальных карпарацый».
Пытанне: што трэба разглядаць як удалы прыклад такога супрацоўніцтва? Якім чынам тут будзе выкарыстаны вопыт развіцця эканомікі Кітая ў папярэднія дзесяцігоддзі?
У ліку важнейшых задач па развіцці беларускай эканомікі на бліжэйшую перспектыву — прыцягненне прамых замежных інвестыцый. Гэта звязана не толькі з магчымасцю прыцягнення фінансавых рэсурсаў, але і прыходам адначасова з імі перадавых вытворчых і кіраўніцкіх тэхналогій.
Галоўнымі інструментамі актывізацыі інвестыцыйнай дзейнасці і прытоку замежных інвестыцый павінны стаць фарміраванне эфектыўнага інстытуцыйнага асяроддзя, спрыяльнага для вядзення бізнэсу, зніжэнне рэгулятыўных рызык, падтрымка справядлівай канкурэнцыі і забеспячэнне безумоўных гарантый правоў прыватнай уласнасці.
У развіцці супрацоўніцтва брэндавых вытворцаў з аднапрофільнымі транснацыянальнымі карпарацыямі акцэнт будзе зроблены на стварэнне на тэрыторыі краіны вытворчасцяў, якія дапаўняюць ужо існуючыя ў форме сумесных прадпрыемстваў, прыцягненне прамых замежных інвестыцый транснацыянальных карпарацый ў брэндавыя беларускія вытворчасці ў форме сучасных тэхналогій, абсталявання, патэнтаў на вытворчасць прадукцыі рынкавай навізны, атрыманне доступу да тавараправоднай сеткі транснацыянальных карпарацый. Эканамічныя механізмы стымулявання супрацоўніцтва з транснацыянальнымі карпарацыямі будуць вызначаны ў рамках нарматыўных прававых актаў, якія рэгламентуюць прыцягненне замежных інвестыцый.
За кошт прыцягнення замежных крэдытных рэсурсаў, у тым ліку КНР, плануецца развіццё вытворчасці камплектуючых і аўтакампанентаў (холдынгі «БелаўтаМАЗ», «Амкадор», «Мінскі маторны завод» і «Аўтакампаненты» і іншыя айчынныя прадпрыемствы), а таксама развіццё нафтахімічнага комплексу (ААТ «Гродна Азот» і айчынныя нафтаперапрацоўчыя прадпрыемствы).
У цяперашні час у якасці прыкладу эфектыўнага супрацоўніцтва можна прывесці ЗЗАТ «Бровары Хайнэкен».
На беларускім рынку кампанія Heineken працуе са снежня 2007 года і з'яўляецца найбуйнейшым вытворцам піва і квасу ў краіне, у тым ліку ажыццяўляючы вытворчасць імпартных брэндаў па ліцэнзіі. Вытворчасць размешчана ў Бабруйску. З моманту ўваходжання ў склад нідэрландскага канцэрна Heineken завод прайшоў інтэграцыйны этап і сёння ўяўляе сабой тэхналагічна дасканалую вытворчую пляцоўку, абсталяваную сучасным абсталяваннем. Дыстрыбуцыя ажыццяўляецца праз уласныя аддзелы збыту, размешчаныя па ўсёй краіне.
Акрамя таго, у рэспубліку прыцягнутыя вядучыя сусветныя кампаніі ў сферы дрэваапрацоўкі і мэблевай прамысловасці: ЗТАА «ВМГ Індустры» і ЗТАА «Мебелаін» (абодва — партнёры ІКЕА) у СЭЗ «Магілёў».
ЗТАА «ВМГ Індустры» — адна з кампаній міжнароднага дрэваапрацоўчага холдынгу «VMG», з цэнтральным офісам у г.Клайпеда (Літва). Холдынг «VMG» аб'ядноўвае некалькі прадпрыемстваў на тэрыторыі Літвы, Беларусі і Украіны, а таксама з'яўляецца адным з найбуйнейшых вытворцаў і экспарцёраў мэблі, пліт ДСП у краінах Балтыі.
Разам з тым, мы разумеем, што патэнцыял супрацоўніцтва з ТНК не выкарыстоўваецца ў поўнай меры. Менавіта таму ў абноўленую Дырэктыву і быў уключаны дадзены тэзіс як дэманстрацыя цвёрдасці нашых намераў у будучыні актывізаваць працу айчынных прадпрыемстваў у гэтым напрамку.
3. Цытата: «Захаваць долю на рынку Расійскай Федэрацыі па пастаўках … прадукцыі, пры продажы якой дасягаецца максімальная эфектыўнасць».
Пытанне: якія крытэры эканамічнай эфектыўнасці будуць улічвацца?
Расія па-ранейшаму застаецца найбуйнейшым гандлёвым партнёрам Беларусі, і для асобных беларускіх тавараў расійскі рынак застаецца прэміяльным. Пры гэтым толькі самі экспарцёры на аснове дакладных эканамічных разлікаў могуць вызначаць абгрунтаванасць экспарту прадукцыі на той ці іншы рынак.
У знешнеэканамічнай дзейнасці, як і ў любой іншай сферы, эфектыўнасць праяўляецца ў максімізацыі прыбытку пры мінімальных выдатках. Аднак у дадзеным выпадку гаворка ідзе не столькі аб колькасных паказчыках, колькі пра паказчыкі эфектыўнасці, і кіравацца тут, перш за ўсё, неабходна патрэбамі рынку.
На сённяшні дзень на рынку Расіі склалася ўнікальная сітуацыя для нарошчвання беларускага экспарту: санкцыі ў дачыненні да еўрапейскага харчавання, забарона на ўвоз прадуктаў з Украіны, цяпер яшчэ і турэцкіх тавараў і паслуг.
На расійскім рынку вызваляецца шэраг ніш, дзе наша прадукцыя запатрабавана, так напрыклад ў 2015 г. доля ў расійскім імпарце мяса птушкі павялічылася да 53% (ў 2014 годзе — 33%), масла да 78% (2014 г. — 47% ). Пры гэтым не трэба думаць, што карыстаюцца попытам толькі прадукты харчавання, нашы грузавыя аўтамабілі, трактары, седлавыя цягачы значна павялічылі ўдзельную вагу ў расійскім імпарце, пацясніўшы многіх сусветных вытворцаў.
У бліжэйшыя гады беларускім вытворцам трэба будзе правесці яшчэ шмат працы для ўтрымання заваяваных сегментаў расійскага рынку і па выхадзе на новыя і перспектыўныя, у сувязі з гэтым у цяперашні час ва ўрадзе ідзе праца над праектам Нацыянальнай праграмы развіцця экспарту на 2016—2020 гг., у рамках якой распрацоўваюцца экспартныя стратэгіі і «дарожныя карты».
4. Цытата: «Павысіць якасць падрыхтоўкі кіраўнічых і інжынерна-тэхнічных кадраў …».
Пытанне: якім чынам будзе арганізавана павышэнне якасці? Гаворка пра беларускія ВНУ ці пра накіраванне на вучобу за мяжу?
Павышэнне якасці падрыхтоўкі кіраўніцкіх і інжынерна-тэхнічных кадраў будзе забяспечвацца ў дзвюх плоскасцях.
Па-першае, фарміраванне і развіццё сучаснай сістэмы бізнэс-адукацыі на аснове выкарыстання перадавых методык і тэхналогій кіравання. У 2015 годзе прыняты Канцэпцыя фарміравання і развіцця сістэмы бізнэс-адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь і план мерапрыемстваў па яе рэалізацыі (далей — Канцэпцыя бізнэс-адукацыі), у рамках якіх намячаецца правядзенне ў 2016—2020 гг. работы па мадэрнізацыі сацыяльнага інстытута адукацыі.
Даведачна. Плануецца стварэнне бізнэс-школ, у якіх будуць рэалізоўвацца праграмы МВА. Згодна з Канцэпцыяй бізнэс-адукацыі, да 2020 года плануецца дасягнуць наступных паказчыкаў:
гадавы аб'ём рынку бізнэс-адукацыі — 50 млн даляраў ЗША;
гадавы аб'ём спецыялістаў, якія праходзяць навучанне па праграмах МВА, — 1500 слухачоў;
колькасць бізнэс-школ — 25.
Па-другое, арганізацыя навучання мэтавых груп спецыялістаў методыкам інжынерна-тэхнічнай творчасці (ТРВЗ) і функцыянальна-вартаснага аналізу (ФСА) у рамках Дзяржаўнай праграмы інавацыйнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2016—2020 гг. У якасці такіх мэтавых груп выступаюць як выкладчыкі тэхнічных ВНУ, так і спецыялісты канструктарскіх бюро, сістэмаўтваральных прадпрыемстваў рэальнага сектара эканомікі. Такое навучанне будзе арганізавана як на базе беларускіх ВНУ, так і камерцыйных арганізацый, якія атрымаюць у адпаведнасці з Канцэпцыяй бізнэс-адукацыі статус бізнэс-школы. Акрамя таго, «кропкава» будзе ажыццяўляцца стажыроўка асобных мэтавых груп за мяжой.
5. Цытата: «Вызначыць у якасці прыярытэту дзяржаўнай інавацыйнай палітыкі развіццё высокатэхналагічных напрамкаў нацыянальнай эканомікі, заснаваных на выкарыстанні бія- і нанатэхналогій, інфармацыйных тэхналогій, новых матэрыялаў …».
Пытанне: ці маглі б Вы прывесці наяўныя прыклады поспехаў у гэтых галінах, на якія можна арыентавацца?
Можна прывесці наступныя прыклады дасягненняў у названых высокатэхналагічных кірунках.
У дачыненні да IT-індустрыі — функцыянаванне Парку высокіх тэхналогій (ПВТ), дзе занята больш за 150 кампаній, у якіх працуе больш чым 20 тыс. чал.
У дачыненні да нана- і біяіндустрыі. Распрацоўкі ў сферы нанатэхналогій ажыццяўляюць 7 навуковых арганізацый НАН Беларусі, а таксама вядучыя ВНУ краіны. Вытворчасць прыбораў, якія могуць быць выкарыстаны ў дадзенай сферы, ажыццяўляюць 15 арганізацый, у тым ліку 9 суб'ектаў малога прадпрымальніцтва. Акрамя прадпрыемстваў нанаэлектронікі, яшчэ 21 арганізацыя занятая вытворчасцю нанатэхналагічнай прадукцыі. Перспектыўнымі з пункту гледжання камерцыйнага выкарыстання з'яўляюцца 27 найменняў нанатэхналогій і нанатэхналагічнай прадукцыі, створаных у Рэспубліцы Беларусь.
Вытворчасць фармацэўтычнай прадукцыі ажыццяўляюць 26 юрыдычных асоб, 10 з якіх — сістэмаўтваральныя для беларускага рынку. Доля лекавых сродкаў айчыннай вытворчасці — 52,7% у агульным аб'ёме лекаў, прадстаўленых на беларускім рынку (у вартасным выражэнні). У рамках Дзяржаўнай праграмы «Інавацыйныя біятэхналогіі» за перыяд 2010—2015 гг. створана 8 новых арганізацый, 28 вытворчасцей, 10 арганізацыйных структур (цэнтры, лабараторыі, палігоны, участкі), створаны рэгістр донараў касцявога мозгу, банк штамаў прамыслова каштоўных мікраарганізмаў.
6. Цытата: «… забеспячэнню паскоранага развіцця Парка высокіх тэхналогій, Кітайска-Беларускага індустрыяльнага парка «Індустрыяльны парк «Вялікі камень», навукова-тэхналагічных паркаў у якасці пляцовак для арганізацыі інавацыйных і высокатэхналагічных вытворчасцей, заснаваных на тэхналогіях V і VI тэхналагічных укладаў…»
Пытанні: ці не адаб'ецца на гэтых планах запавольванне росту эканомікі Кітая? Ці могуць з'явіцца адпаведнікі Парка высокіх тэхналогій у іншых гарадах Беларусі?
У дачыненні да ўплыву дынамікі развіцця эканомікі КНР на тэмпы будаўніцтва Кітайска-Беларускага індустрыяльнага парка пытанне ставіцца некарэктна, паколькі рэзідэнтамі парка ў адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь могуць быць як кітайскія кампаніі, так і прадпрыемствы кампаній іншых краін. Зыходзячы з гэтага, развіццё парка ў пэўнай ступені будзе залежаць ад тэрмінаў завяршэння будаўніцтва аб'ектаў інфраструктуры парка і фарміравання яго пазітыўнага іміджу для патэнцыйных інвестараў у міжнароднай дзелавой супольнасці.
Што датычыцца развіцця ПВТ, то ўжо ў 2016 годзе плануецца адкрыццё філіяла ПВТ у Гродне.
7. Цытата: «Беларусь па прадукцыйнасці працы адстае ад узроўню Еўрапейскага Саюза амаль у 4—5 разоў, што абумоўлена не толькі тэхніка-тэхналагічнымі прычынамі, але і праблемамі неэфектыўнай занятасці, якія патрабуюць яе рэструктурызацыі з улікам развіцця малога і сярэдняга прадпрымальніцтва».
Пытанне: якія меры будуць прынятыя? Ці няма небяспекі, што павышэнне канкурэнцыі на рынку працы можа выклікаць сацыяльнае напружанне?
Цяпер рашэнні, якія прымаюцца Урадам, накіраваны на стымуляванне развіцця эфектыўнай прамысловай вытворчасці, у тым ліку за кошт росту прадукцыйнасці працы.
Дасягненне пастаўленых мэтаў будзе забяспечвацца за кошт:
— тэхнічнага пераўзбраення дзейных вытворчасцей, якое забяспечвае паляпшэнне тэхналагічных працэсаў;
— правядзення эканамічнай мадэрнізацыі, у рамках якой рэалізуюцца мерапрыемствы па аптымізацыі дапаможных службаў прамысловых арганізацый і перадачы гэтых функцый праз аўтсорсінг спецыялізаваным кампаніям і малому бізнэсу, а таксама ўкаранення аўтаматызаваных сістэм кіравання рэсурсамі і інш.
— будаўніцтва новых вытворчасцей, у тым ліку накіраваных на стварэнне высокапрадукцыйных працоўных месцаў.
Прыярытэтнай задачай для прамысловасці з'яўляецца фарміраванне ўмоў для стварэння новых высокаэфектыўных вытворчасцяў з узроўнем прадукцыйнасці працы, якая не саступае сусветным аналагам.
У 2011—2014 гадах высока- і сярэднетэхналагічнымі (высокага ўзроўню) апрацоўнымі вытворчасцямі забяспечаны прырост аб'ёмаў на ўзроўні 7,6%. Пры гэтым высокатэхналагічны сектар прамысловасці дэманструе больш высокія тэмпы развіцця ў параўнанні з астатнімі галінамі.
У 2015 годзе забяспечана збалансаванае развіццё прамысловасці: невысокія тэмпы прамысловай вытворчасці (93,4% да 2014 года) на фоне скарачэння запасаў гатовай прадукцыі на складах прадпрыемстваў (68,7% да сярэднямесячнага аб'ёму вытворчасці — мінімальны ўзровень за 3 гады) і росту рэнтабельнасці продажаў у прамысловасці (9%).
У новай пяцігодцы з мэтай якаснага развіцця прамысловасці асноўная ўвага будзе нададзена рэфармаванню яе структуры, у тым ліку за кошт:
— фарміравання высокатэхналагічнага сектара;
— нарошчвання экспартнага патэнцыялу прамысловай прадукцыі;
— паглыблення вытворчай кааперацыі і прамысловага супрацоўніцтва ў рамках ЕАЭС, выкарыстання патэнцыялу супольнага рынку і стымулявання экспарту сумесна вырабленай прадукцыі ў трэція краіны;
— паскоранага развіцця вытворчасцей, якія базуюцца на перапрацоўцы мясцовых сыравінных рэсурсаў (дрэваапрацоўка, вытворчасць харчовых прадуктаў, перапрацоўка сельскагаспадарчай прадукцыі) з павелічэннем глыбіні перапрацоўкі рэсурсаў і мінімізацыяй тэхнагеннага ўздзеяння на навакольнае асяроддзе і інш.
Важкі рэзерв сканцэнтраваны ў сферы малога і сярэдняга бізнэсу. Стварэнню новых працоўных месцаў у гэтай сферы будуць садзейнічаць фарміраванне спрыяльнага інстытуцыйнага асяроддзя, падтрымка развіцця новых відаў бізнэсу.
У мэтах забеспячэння рэалізацыі палажэнняў Дырэктывы № 3 у цяперашні час Урадам Рэспублікі Беларусь арганізавана работа па падрыхтоўцы плана мерапрыемстваў, у якім будзе вызначаны канкрэтны план дзеянняў па кожным з чатырох яе кірункаў. Дадзены план мерапрыемстваў павінен быць зацверджаны Саветам Міністраў Рэспублікі Беларусь не пазней за 26 красавіка 2016.
