Са Змітром — студэнтам акадэміі мастацтваў, які праводзіць вакацыі ў дзеда, пайшлі на прыпынак. Стандартны бетонны аўтобусны прыпынак у вёсцы Кіякова Докшыцкага раёна. На тыльнай сцяне нехта накрэмзаў знак «Анархія», на правай — зорку Давіда.
Зміцер паказвае пустку праз дарогу — там стаяла хата, у якой жыла цётка Мальвіна, якую пасля вайны пасадзілі на пяць гадоў за тое, што выкалала вочы на партрэце Сталіна. Мы гаворым пра паноў Кіякоўскіх і пра Дамейкаў, чые гнёзды разбурылі бальшавікі. Зміцер шкадуе, што няма дыктафона, каб запісаць успаміны старых вяскоўцаў.
Аўтобус павольна пад'язджае з боку Макаравіч. Я развітваюся са Змітром і заходжу ў аўтобус. З пасажыраў — адна жанчына ў белай куртцы. Па суботах аўтобус ідзе з Докшыц праз Дзядкі на Макаравічы, а з Сітцаў ідзе на Гарадзішча і толькі тады вяртаецца ў Докшыцы.
— Добры вечар! Вы ж на Гарадзішча паедзеце?
— А табе куды?
— Мне ў Парфенава.
— А не хочаш у Гарадзішча? Паехалі, паглядзіш, як людзі жывуць.
Што я там не бачыў? Ведаю я, як жывуць. У вёсках хаты пустыя і ў калгасах па чатыры месяцы не даюць грошай. Рушыцца ўсё, прападае край. Нічога добрага я не ўбачу па дарозе.
— Не. Я да Сітцаў, да канца.
— Восем шэсцьсот.
Даю купюру пяцьдзясят тысяч. Кіроўца на хаду адлічвае і дае рэшту.
— Прабіце білет.
— Зараз.
— Нешта пасажыраў у вас мала, — спрабую неяк пачаць гутарку.
— Сколька нада…
— А з Докшыц колькі чалавек выязджала?
— Цэлы аўтобус.
Далей едзем моўчкі. Дарога пакрытая снегам і лёдам, толькі пратаптаныя каляіны. Аўтобус павольна едзе па сярэдзіне дарогі, бо сустрэчных машын усё роўна няма.
У Лісавічах жанчына выходзіць. Далей едзем удваіх з кіроўцам.
Ад Лісавіч ідзе асфальт — пакладзены пры Гарбачове, разбіты пры Лукашэнку. Аўтобус трасе на ямках. Самыя разбітыя кавалкі дарожнікі засыпалі пяском і жвірам. Няма грошай, ды і няма сэнсу ўкладаць грошы ў дарогу, дзе за гадзіну праедуць дзве машыны.
Усё роўна праз дзесяць гадоў, калі ў вёсках памруць амаль усе старыя, і едзіць тут не будзе куды і не будзе каму.
У лесе асфальта не відаць пад ільдом. Выязджаем з лесу. Цямнее, шэрая гадзіна ўжо. Злева пад снегам стаіць поле. Справа — тырчыць сухая трава саўгаснай пашы, бо снегу сёлета мала. Далей — кусты.
Кустоў разраслося многа. Гэта даўней кожны кавалачак зямлі стараліся выкарыстаць, сена нават на балоце касілі. А цяпер не стала ў вёсках людзей, няма гаспадара ў зямлі.
Цемра гусцее. Сумныя, шэрыя краявіды, сумныя думкі. Маўчанне, толькі аўтобус трасе на калдобінах. Я ўзгадваю журналіста Юзафа Мацкевіча, які ў канцы 30-х бадзяўся па закутках Крэсаў, занатоўваў уражанні з цягнікоў, параходаў, аўтобусаў і фурманак. Запісваў словы, кінутыя сустрэтымі людзьмі, друкаваў сумныя рэпартажы ў віленскім «Słowie».
Людзі, якіх сустракаў Мацкевіч, былі бедныя, цёмныя, і ўлады ў гмінах і паветах былі самадурскія. Але ў вёсках жылі людзі, нараджаліся дзеці, і кожны кавалак зямлі меў свайго гаспадара. Больш надзеі было…
Уязджаем у Сітцы. Тут дарога расчышчаная і раз'езджаная. Доўгія шэрагі хат каля цэнтральнай вуліцы. Агромністая царква, збудаваная ў 1913 годзе да 300-годдзя дому Раманавых. Бальніца, пераробленая на прытулак для старых. Каменная агароджа сядзібы Дамейкаў.
Праехаўшы Сітцы, кіроўца спыняецца. Дваццаць кіламетраў да Гарадзішча ён паедзе адзін. А я пайду па шашы — можа, нехта падвязе да Станцыі.
— Да пабачэння! Шчаслівай дарогі!
— І Вам шчасліва!
Я выходжу з аўтобуса. У твар дзьме моцны вецер, гоніць над асфальтам пасмы снегу. Цемра ўсё мацней ахутвае маўклівыя палі, лес справа ды гмахі зачыненай сітцаўскай свінафермы злева.
Машын мала, і тыя не хочуць спыняцца. Праходжу Рапяхі, лес за Рапяхамі, і толькі ў Заборцах мяне падбірае чалавек, які едзе на Докшыцы.
