Традыцыйны кірмаш народных майстроў Казюк ладзіцца ў Вільні з XVII стагоддзя ў дзень памяці святога Казіміра 4 сакавіка і ў найбліжэйшыя да яго выходныя дні.
Святы Казімір жыў у XV стагоддзі. Малады польскі каралевіч і княжыч Вялікага Княства Літоўскага вылучаўся вялікаю пабожнасцю, сціпласцю і лагоднасцю. Шляхта ВКЛ вельмі хацела, каб ён стаў асобным і незалежным ад польскага караля валадаром дзяржавы. Ва ўзросце 26 гадоў Казімір, аднак, памёр у «каралеўскім месце» Горадні на руках свайго бацькі.
Смерць маладога спадкаемца трону выклікала вялікае ўзрушэнне ў Польшчы і ВКЛ. Шляхта княства прапанавала далучыць яго да ліку святых, бо ВКЛ не мела дагэтуль «нябеснага заступніка», звязанага з мясцовымі землямі.
Святога Казіміра надзвычай шанавалі рыцары ВКЛ і Польшчы. Паводле легенды, калі ў 1518 годзе маскоўскія войскі ўзялі Полацк у аблогу, каралевіч з'явіўся на воблаку і паказаў літоўскім ваярам брод праз Дзвіну. Рыцары дзякуючы гэтаму паспелі на дапамогу палачанам і прагналі маскоўцаў.
Шапік з бел-чырвона-белым сцягам.
Беларускі намёт на Казюках.
Намеснік старшыні ТБК у Літве Зміцер Карачун.
Сёлета Казюк у Вільні трываў тры дні, а на кірмаш з'ехаліся шматлікія народныя майстры, якія прадавалі вырабы з дрэва, гліны, саломкі, бісеру, шкла ды металу. Сімвал Казюка — гэта «пальма-вербачка» з рознакаляровых сухіх траваў, якую асвячаюць у Вербную нядзелю. Апрача яе, традыцыйныя тавары ў гэты дзень — віленскія пернікі, абаранкі ды доўгія самаробныя цукеркі ў бліскучых абгортках.
На цэнтральных вуліцах Вільні на Казюк цяжка праціснуцца ад наведнікаў. Чуюцца шмат якія мовы: літоўская, польская, англійская, расейская, іспанская і гэтак далей. Часам у натоўпе можна пачуць і беларускія выразы: «што ты купіла?», «дзе ты падзеўся?», «не дуры галавы». Гэта з падвіленскіх вёсак завіталі на кірмаш мясцовыя жыхары, якія пры гандляванні, аднак, пераходзяць на польскую ці расейскую мовы.
У гандлёвых радах над намётамі можна пабачыць украінскія, грузінскія, латышскія сцягі. Быў сёлета на фэсце і бел-чырвона-белы сцяг, які ў суседстве з літоўскім азначыў пляцоўку беларусаў Літвы. Кіраўнік асацыяцыі «Крывія» ды намеснік старшыні Таварыства беларускай культуры ў Літве Зміцер Карачун распавёў Belsat.eu, што ўпершыню ўзяў удзел у кірмашы: «Гэта пакуль спроба для нас. Мы хочам прыгледзецца, каб на наступны год грунтоўна падрыхтавацца да свята».
Гервяцкія літоўцы на Казюку.
Вырабы гервяцкіх літоўцаў.
Паводле спадара Карачуна, наведнікі надзвычай добра рэагуюць на беларускі нацыянальны сцяг. «Побач мы вывесілі таксама літоўскі сцяг», — адзначыў дзеяч.
У намёце беларускіх арганізацыяў прадаваліся льняныя сурвэткі, ручнікі, каваныя рэчы, вокладкі на пашпарт з Пагоняю, кубкі ды магніты з патрыятычнаю сімволікаю.
Беларускамоўнае насельніцтва Віленшчыны амаль не ўключаецца ў беларускі рух, заўважыў спадар Карачун.
Жыхарка віленскага кварталу Гуралі спадарыня Рыма адзначыла ў размове з Belsat.eu, што жыхары Віленшчыны хоць і гавораць дома «па-простаму», але лічаць сябе пераважна палякамі: «Напрыклад, у мяне ёсць суседзі з Тургеляў. Яны часта ўжываюць слова «гэны». Я нават ведаю іхную прымаўку: гэны гэнага піхнуў, гэны паваліўся» [беларуская прымаўка для абазначэння блытаных, смешных тлумачэнняў — Рэд.].
На пляцы каля катэдральнага касцёлу размясціліся два доўгія рады майстроў з Беларусі. Арганізатары пазначылі іхныя пляцоўкі стужкаю з беларускім арнаментам. Беларусы прапаноўвалі каваныя пярсцёнкі, лялькі, саламяныя ўпрыгожанні, самаробныя завушніцы ды бранзалеты, карціны, кераміку. Эксклюзіўныя магніты дэманстраваліся на адмыслова прывезеных дзверцах ад лядоўні «Менск». Прычым у некаторых намётах прадаваліся рэчы як з Пагоняю, гэтак і з выявамі Аляксандра Лукашэнкі. «А ці ёсць магніты з Колем Лукашэнкам?», — пыталіся некаторыя.
Беларусы прадавалі бульбіну за паўтара еўра.
Намёты з беларускімі вырабамі, упрыгожаныя беларускім арнаментам.
Дзверцы лядоўні «Мінск» з магнітамі
Беларусы прадавалі на Казюку магніты як з Пагоняй, гэтак і з Аляксандрам Лукашэнкам.
Беларусы мелі подпісы на сваіх пляцоўках як на расейскай, гэтак і на беларускай мовах. «Віцебскаму трамваю жаданняў» некаторыя наведнікі дзякавалі за шыльды па-беларуску.
Гандляры з Віцебску прадавалі парэзаную ў доўгую стужку і абсмажаную ў алеі бульбу. Адна бульбіна каштавала €1,5, але пакупнікоў не бракавала — каб паспытаць прысмаку віцяблянаў, утварылася доўгая чарга. «Беларусы — малайцы, адну бульбіну за паўтара еўра прадаюць. Вось што значыць да справы з мазгамі падысці», — жартаўліва, але з сімпатыяй каментавалі купцы.
Свой намёт мелі на Казюку прадстаўнікі аб'яднання літоўцаў з Гервятаў — вёскі ў Беларусі, дзе жыхары размаўляць па-літоўску. «Шмат хто выехаў некалі з Гервятаў у Літву, — патлумачыла спадарыня Ёна, чый муж паходзіць з-пад Гервятаў. — Цяпер тыя людзі гуртуюцца разам. Мы — іхныя нашчадкі, падтрымліваем памяць пра тое месца, адкуль яны паходзяць».
У намёце гервяцкіх літоўцаў шмат вырабаў з саломы. «Мы ведаем, што ў Беларусі шмат што робяць з саломы. Там гэтыя вырабы — амаль нацыянальны брэнд. У Гервятах таксама былі майстры, якія рабілі скарбонкі, падстаўкі, званочкі, павукі з саломы. Мой муж вучыўся ад свайго бацькі ўсё гэта рабіць», — распавяла спадарыня Ёна.
Яна адзначыла таксама, што гервяцкія літоўцы жылі ў суседстве з беларусамі і шмат што запазычалі ад іх. «У мове нават шмат запазычанняў, — згадала спадарыня Ёна. — У Гервятах, да прыкладу, кажуць: «цікавы». Часам да гэтага слова дадаюць тыповы для літоўскай мовы канчатак-с: цікавыс чалавек».
Каля віленскай ратушы размясцілася габрэйскае мястэчка, якое аздаблялі постаці з карцінаў Марка Шагала. Непадалёк стаялі беларускія намёты з надпісамі «Darida» ды «Лидское». Праўда, замест мінеральнай вады ды піва гандляры з Беларусі прадавалі ў іх льняныя абрусы з арнаментам, шкарпэткі, мэблю з лазы, упрыгожанні са шкла і камянёў.
На ніводнай з беларускіх пляцовак не было расейскіх матрошак ці цацак з какошнікамі ды царкоўнымі цыбулінамі, што часам здаралася на іншых кірмашах у замежжы. Відаць, арганізатары таксама звярталі ўвагу, каго прымаюць з Беларусі.
Казюк жа пакінуў уражанне фэсту, дзе кожны ўдзельнік — гэта не прыгнаная загадам асоба, а саўдзельнік ды суарганізатар свята.
