«Литературное произведение — это всегда плод мыслей и фантазии автора, который художественными средствами пытается донести до читателя ту или иную идею, образ и отразить явление, тенденцию, ценности, пороки времени, в которое мы живем. Именно из такой аксиомы исходила редакция газеты «Народная Воля», когда, получив текст сатирической поэмы «Даў заданне Правадыр напісаць «Войну и мир», принимала решение опубликовать ее полностью», — говорится в предисловии.
Поэма большая и занимает две страницы формата А2.
«До сих пор в белорусской литературе существовали две анонимные поэмы, которые отражали литературные процессы: «Тарас на Парнасе» и «Сказ про Лысую гору». Нам кажется, что поэма «Даў заданне Правадыр напісаць «Войну и мир» станет вровень с этими яркими произведениями. Написана она профессионально, безупречно (это может засвидетельствовать любой порядочный литератор), с художественным вкусом, сатирически-ироничным взглядом автора на многие стороны нашей жизни. Это еще один весомый аргумент, который подтолкнул редакцию напечатать поэму на страницах «Народной Воли»», — отмечается в газете.
Поэма состоит из восьми частей: «Страчаны спакой», «І жук, і жаба», «Эліта», «Агітбрыгада», «Ад пахвальбы да дзяльбы», «Ідэя», «Дух Караткевіча», «Вечны сон».
Сюжет поэмы следующий. Существует провластный союз авторов, который возглавляет писатель Трындунец.
Хадзіў, як брында, дзень каторы
Пісьменнік слынны Трындунец.
Дый як жа быць яму ў гуморы?
Жыццю спакойнаму — капец.
Его спокойная жизнь заканчивается после того, как Правадыр (Вождь) приказывает ему написать литературное произведение, равное «Войне и миру», или «Поднятой целине».
Хай пішуць пра жыццё народа,
І, можа, трохі пра мяне…
На гэта я даў паўгода.
Ты ўцяміў, Трындунец, ці не?
Калі з патуг не будзе толку.
Як рэзультат дасі пусты,
Я разганю тваю суполку,
І не ў фаворы будзеш ты.
Дается в поэме и описание исторической эпохи.
Ідэалогія — аснова
Улады кожнай і любой.
А ў ёй і герб, і сцяг, і мова
І творчы люд уласны свой.
Калі тварцы складацьмуць оды
Пра існы лад, правадыра.
Дык будзе ціша-гладзь заўсёды,
Народ не ўспрыме бунтара.
Тутэйшы правадыр таксама
не агаломак, не дурны.
Была свая ў яго праграма,
І многа ўзяў са стараны.
Ён мець хацеў ва ўласнай хеўры
І літаратараў-пісак.
Рабіў абходныя манеўры,
Ім дагаджаў і так, і сяк.
Ды не рвануліся пісакі
Кагалам да яго ў хаўрус,
Хоць абяцаліся прысмакі,
І шмат было другіх спакус.
Не вабіў лёс марыянетак
тварцоў сапраўдных з веку ў век.
Дадаткам здарылася гэтак,
Што са святынь пачаўся здзек.
Яны, спрадвечныя святыні,
Для новага Правадыра
Былі нікчэмнымі, пустымі —
Іх замяніць даўно пара.
«Пагоні» быў прысуд суровы
І сцяга незайздросны лёс,
І парастак тутэйшай мовы
Зламаў-стаптаў ён, каб не рос.
В поэме перечисляются писатели провластного союза, их фамилии легко узнаваемые: Шуруп, Усяед, Клёк, Бурчук, поэтесса Сыроежка.
Дык не было тварца ў кагале
Накшталт Бураўкіна, Брыля.
Яны шэдэўраў не пісалі —
Такіх, як «Новая зямля».
Стругалі вершыкі, раманы,
Прычым лічылі (без маны!)
Што кожны геній непрызнаны,
«Напалеонаўскія планы»
Выношвалі ў душы яны.
Но они оказались неспособными написать белорусский аналог «Войны и мира». Поэтому решили вызвать дух Короткевича, чтобы написал за них. Короткевич отказывается.
А потым загучалі словы,
Бы дух зачытваў прыгавор —
Бескампрамісны і суровы:
Вам трэба гненіяльны твор?
А для каго? Не для народа — для вашага Правадыра!
А вам важней — узнагарода.
Прыхільнасць «царскага двара».
Шэдэўры нават не гатовы
Чытаць на роднай мове люд.
Бо ўжо не знае гэтай мовы
Яе вы затапталі ў бруд.
Тварцоў, што людзям слова неслі
Ты абабраў і выгнаў вон.
…
Парвалі б вы, як грэлку Тузік,
Мяне самога, каб дажыў.
Не быў бы я ў тваім саюзе,
Бо ён па духу мне чужы.
Чаго вы плешчаце аблуду,
Шэдэўры просіце ў мяне?
Нічога дыктаваць не буду,
Ды і народ вас пракляне.
А что Трындунец? Он засыпает и видит сон про Парнас, куда попадает. Но…
Хто ж пазірае гэтак колка?
Ён аглянуўся. Божа мой!
То ж беларуская суполка!
У бок ягоны йдуць гурмой!
Бураўкін, Колас, Танк, Купала…
А Караткевіч — на чале!
І Трындунцу аж млосна стала,
«Паб’юць! Прылюдна! Пры святле!».
***
В интернете поэмы пока нет. Ее можно прочитать только в самой газете. Дата написания, кстати, 24—31 августа 2016.
