Аляксандру Цеханоўскаму 30 гадоў, ён жыве ў Маскве, працуе менеджарам. У снежні хлопец стварыў на сайце change.org петыцыю да прэзідэнта Расіі Уладзіміра Пуціна з просьбай прызнаць этнаграфічную групу тудаўляне (Цвярской вобласці) беларусамі.
Мы пагутарылі з Аляксандрам Цеханоўскім пра тое як ён дайшоў да ўспрымання сябе беларусам, а таксама аб праблемах рэгіёна.
«У вёсцы Халмец Аленiнскага раёна Цвярской вобласці нарадзілася мая маці, усё дзяцінства я бавіў кожнае лета і зіму ў гэтых краях. З тых часоў добра памятаецца, як мая бабуля расказвала мне гісторыю аб нашым краі, аб яго мінулым, у яе размове часта гучалі беларускія словы, хаця тады я не ўспрымаў іх як нешта незвычайнае. Яна казала такія словы, як «мяне, таперь, на хрясбінах, сястрыцы, насіць, цяпло, дзяўчынкі, крыху, даляко, дарога ў лесе, бяруць, прынясу, яму, вады, вяроўка, жалавання» і многія іншыя. Таксама яна заўсёды любіла гатаваць жур, гэта адна з нашых традыцыйных страў. І ў маёй тагачаснай мове былі прыкметныя для іншых беларусізмы», — кажа Аляксандр.
Праз пэўны час прыйшло разуменне, што жыхары заходняй часткі Цвярской вобласці — беларусы.
«Усё жыццё я захапляўся гісторыяй, асабліва мяне прываблівала гісторыя Вялікага Княства Літоўскага, Смутнага часу, Рэчы Паспалітай, бо ўсвядомліваў нейкую сувязь з гэтым, але самога разумення тады, хто мы яшчэ не было. У сучаснай расійскай гісторыі няма нават згадак аб тым, што тудаўляне — гэта, па сутнасці, беларусы. У падручніках гэтага нідзе не пісалі,ні ў энцыклапедыях, а інтэрнэт не быў так даступны ў тыя часы», — працягвае апавядаць Аляксандр.
Ён узяўся за гэтую тэму, бо бачыць заняпад краю. «Не відаць развіцця, работы няма, людзі з'язджаюць на заробкі ў вялікія гарады. Нягледзячы на мінулае і нашу гісторыю гэта ўсё быццам забываецца кімсьці. Калі б народу тлумачылі пра яго паходжанне, думаю, многія проста здзівіліся б, бо пачынаючы з савецкіх часоў, людзям казалі, што яны рускія і нічым не адрозніваюцца ад астатніх».
Пераломным у гісторыі Аляксандра Цеханоўскага была сустрэча з кнігай пра тудаўлян.
«Калі я стаў дэталёва вывучаць гэтую тэму, знайшоў у інтэрнэце кнігу Ю.Смірнова «У краіне тудаўлян». Прачытаў за адзін вечар, але з многім быў рэзка не згодны. Кніга паднесла нашу гісторыю такім чынам, што ў ёй не засталося рэальнага паходжання тудаўлян, а толькі довады і здагадкі, якія блытаюць чытача. Беларускае паходжанне ў ёй адмятаецца і не лічыцца даказаным, нягледзячы на даследаванні навукоўцаў-гісторыкаў і этнаграфічныя экспедыцыі. Гэта паслужыла адной з прычын, па якой я вырашыў адукаваць людзей і адкрыць яму праўду, бо яна не асвятляецца належным чынам».
Адным з такіх крокаў было стварэнне ўжо згаданай петыцыі. «Я разумеў, вядома, што наўрад ці яна будзе мець поспех, але тое што людзі звярнулі на гэта ўвагу, — ужо перамога, бо для мяне было найбольш важна, каб людзі не забыліся, кім яны ёсць», — расказвае аўтар петыцыі.
У інтэрнэце Аляксандр Цеханоўскі здольны падтрымліваць пісьмовую гутарку на беларускай мове, а вось з вуснай больш складана. «Беларускую мову я вывучаю самастойна, у Расеі няма, на жаль, курсаў беларускай.Таму даводзіцца вывучаць яе з дапамогай слоўніка, прагляду фільмаў, а таксама з дапамогай перапіскі. Гутарковай практыкі ў нас тут амаль няма, хаця многія словы для нас, як тудаўлян, з’яўляюцца звыклымі і знаёмымі з дзяцінства».
Ці не разлічваюць тудаўляне на дапамогу ад беларускай дзяржавы? «Наконт Беларусі, то мы хацелі б, вядома, атрымаць падтрымку, для нас гэта вельмі важна. Рух цяпер расце, прыхільнікі ёсць і ў самым Аленінскім раёне, і ў Цвярской вобласці,а таксама ў іншых гарадах Расіі і Беларусі».
