12-ha i 13-ha lipienia my znajomilisia z historyjaj i sučasnym žycciom Bielarusi.
Cikavuju histaryčnuju ekskursiju pa Minsku i va ūročyšča Kurapaty pravioū dlia nas spadar Aliaksiej Fraloū.
Sp.Aliaksiej – prafiesijny muzyka, vykladčyk muzyki ū akademii muzyki – cudoūna viedaje historyju Minska, aktyūna ūdzielničaje ū achovie architekturnaj spadčyny sučasnaj stalicy Bielarusi. Z jim my chadzili pa Vierchniemu Horadu, pa starynnych vulicach Kojdanaūskaj, Filicyjanaūskaj, Vialikaj zboravaj, Francyskancaū i druhich. Sluchali raspoviad i hliadzieli starynnyja maliūnki i karty-schiemy bylych kvartalaū: Iezuickaha i Biernardzinskaha. Znajomilisia z historyjai kliaštaraū i druhich budynkaū, jakija dažyli da našych dzion. Jakija i ciapier vykarystoūvajucca dlia ahulnych patrebaū žycharoū krainy. Tak iezujicki kas’ciol na pačatku 18-ha stahoddzia ciapier - Kafiedralny kas’ciol, byly mužčynski kliaštar ciapier pravaslaūny Kafiedralny sabor, dom Masonaū (kanec 17-ha st.) ciapier Muziej teatralnaj I muzyčnaj kultury Bielarusi, dom mastaka Van’koviča ciapier filijal mastackaha muzieja.
Treba zaznačyc’, što zhadanym budynkam pašancavala. Jany adnauliajucca, restauryrujucca, svajoj pryhožaj arhitekturaj, dekoram i freskami sviedčac’ ab tym jakoj bahataj i zamožnaj dziaržavaj byla naša kraina ū tyja viaki. Druhim histaryčnym budynkam pašancavala mienš. Jany dažyli da našych dzion, alie vykarystoūvajucca nie zusim pa pryznačenniū. Žanočy kliaštar, jak i mužčynski, paslia zachopu maskoūcami ū kancy 18-ha st. byū začynieny, carskimi zahadami prystasavany pad viaznicu, balšavickim režymam prystasavany dlia sklada – schovišča knih, i sionnia zastaiecca byc’ skladam. Spadzieiemsia, što chutka pryjdzie čarha dlia restaūracyji i hetaha pomnika siarednieviečča. Hety spadzieū nie naprasny. My bačyli jak sionnia adbudoūvajecca stalica.
Radasna bylo chadzic’ pa zalach novaha korpusa Nacyjanalnaha mastackaha muzieja Respubliki Bielarus’. U zalach hetaha korpusa nam pasčascila pahliadziec’ ekspazicyju Sluckich pajasoū. Sluckija pajasy pryznanyja va ūsim sviecie nacyjanalnaj relikvijaj bielaruskaha naroda jak unikalny vid ručnoha tkactva i simval samavyznačennia nacyji. Vystava Sluckich pajasoū sa zboraū Dziaržaūnaha histaryčnaha muzieja(Maskva) i Nacyjanalnaha mastackaha muzieja Respubliki Bielarus’ adčyniena 5 traūnia . Tam- ža, u novym korpusie muzieja vystaūliena mastactva mastakoū Bielarusi roznych viakoū: Daniel Šulc (1615-1683), Jahan Šreter (1641-1685), Andrej Stech (1635-1697), I.F. Chrucki (1810-1885), N. Silivanovič (1834-1919), J.M. Pen(1854-1937), Bialynicki-Birula (1872-1957), L.Z. Ščamialioū 1923, V.K. Cvirka (1913-1993), L.M. Humilieūski 1930 (skulptura K.Kalinoūski) A.M. Kiščanka(1933-1997), H. Skrypničenka 1940, M.A.Savicki 1923, V.P. Slavuk 1947, R.S.Sitnica 1958, V.J.Januškievič 1962, I druhija.
Abaviazkovym punktam našaj vandroūki u Bielarus’ byli Kurapaty.
Narodny memaryjal Kurapaty zajmaje asablivaje miesca ū Bielaruskaj historyji i kultury. Tam znachodziacca ūliki zlačynstva henacydu, jaki ū 1937-1941 hady rabiū nad bielaruskim narodam kamunizm.Sotni tysiač zamučanych u viaznicach Bielarusi byli pryviezieny ū hetaje miesca i rastraliany. Adtul, z Kurapat pačalosia ū 1988 hodzie nacyjanalnaje adradžennie Bielarusi, jakoe pryvialo da ūtvarennia Bielaruskaha Narodnaha Frontu, da pryniaccia Deklaracyji ab Suvierenitecie Bielarusi ū 1990-m, da abvieščannia Niezaliežnasci Bielarusi 25-ha žniūnia 1991-ha hoda. Spoūnilasia 20 hadoū jak Bielaruski narod i ūvies’ s’viet daviedalisia pra zlačynstvy ū Kurapatach. 20 hadoū bielarusy šanujuc’ heta miesca, jak Narodny memaryjal. Traim z nas nie davialosia raniej naviedac’ Kurapaty. Tamu my naviedali Kurapaty, paklali bielčyrvonabielyja kvietki da kryža pakūtnikaū. Tam my zastali liudziej, jakija ladzili talaku pa ūparadkavanniū Memaryjala. Talaku vioū šanoūny spadar Jucho Uladzimir Stanislavavič. Na našu pros’bu talakoūcy pahadzilisia sfatahrafavacca z nami. Ad ich my daviedalisia što ū toj dzien’, pierad nami, Memaryjal naviedali deliehacyji ad ambasadaū ZŠA I Polščy. Heta jašče adno sviedčannie toj asablivai roli, jakuju zajmajuc’ Kurapaty u Bielarusi.
Staryja Darohi
U heta miastečka za 140 km. na poūdzien’ ad Minska my pryiechali kab naviedac’ pryvatny muziej bielaruskaha nacyjanalnaha mastactva Anatolia Bielaha.Spadar Anatol Biely – prafesar, vykladčyk Dziaržaūnaha ūniversiteta, prafiesijna viedaje muziejnuju spravu, adzin z stvaralnikaū i kiraunik mastackaha kluba “Spadčyna”, za svoj košt pabudavau budynak muzieja, sabraū kaliekcyju mastackich tvoraū, u 1999 hodzie adkryū muziej.
500 kv.m. vystavačnaj ploščy, 8 zaliaū u jkich vystaūliena 1700 tvoraū, 3000 tvoraū u zapasnikach. Hetyja ličby robiac’ ūražannie. My pierakanalisia, što varta bylo nam jechac’ siudy z Vilni. My pabačyli vystavu. Pierakanalisia u jaje unikalnasci. Padzivilisia na vializnuju pracu pa zboru tvoraū mastactva, budavanniu budynka muzieja, padrychtoūcy ekspazicyji i arhanizacyji jaje dziejnasci. Alie haloūnaje, my paznajomilisia z apantannym bielarusam, jaki achviarna robic’ patryjatyčnuju spravu na karysc’ Bac’kaūščyny. Pracaholik šanoūny sp. Anatol zdolieū dalučyc’ da dziaržaūnaj značnasci spravy svaju siam’ju- žonku I dačku, šmat mastakoū i druhich padzvižnikaū.
“Liubic’ Radzimu, šanavac’ rodnuju movu, zachoūvac’ spadčynu. Anatol Bielčyrvonabiely.” Šylda z takim lozunham na ūvachodzie u muziej jak najliepiej tlumačyc’ toie, što zdolny zrabic’ čalaviek, dlia jakoha heta nie lozunh, a sens žyccia.
U ekspazicyji muzieja sabrany tvory sučasnych mastakoū.
Nadvorak muzieja addany dziejačam našaj historyji i kultury. Skulpturnyja pomniki bac’ki I syna Bahdanovičaū, K.Kalinoūskaha, kalektyūny pomnik zasnavalnikam BNR, L.Hieniūš, N.Arsienievaj, M.Jarmaloviču, M.Ulaščyku, i inšyja.
U 1-ym zalie mastactva narodnaha mastaka L.Ščamialiova, pliejady mastakoū Cichanovičaū.
2-haja zalia prysviečany historyji. Tut “Radavod polackich i vialikich litoūskich kniazioū”, autar A.Bely.
3-ciaja zalia poūnicca tvorami Aliaksieja Pietruchny.
4-taja zalia prysviečana V.Bykavu. Josc’ niekalki mastackich tvoraū samoha Vasilia.
5-aja zalia prysviečana klubu “Spadčyna”.
6-y zali kieramiki i skulptury. U haloūnym pracy kieramista M.Niesciaroviča.
7-y zali hrafiki i medal’jernaha mastactva.
8-y zali “Zmaharnaja Bielarus’” - pra 5 paūstanniaū, 2 vajny.
Padarožža bylo paspiachovym dziakujučy klopatu minskich siabroū spadara Ch. Niūn‘ki. Jany nas sustrakali, ščyra i sardečna prynimali u svaich siem‘jach i častavali damašnimi stravami.
Tak my pabačyli nie adno historyju našaj Bac‘kaūščyny, a taksama i sučasnaje žyccio našych ziemliakou.
