Цяпер Ругія разам з мужам і братам развівае сямейны бізнэс. Сёння яны маюць амаль сотню «Зялёных аптэк» i «Зялёных крам» па ўсёй краіне ды ўласны медыцынскі цэнтр.
«Ніна»: Раскажыце пра сваю сям’ю.
Ругія Кенгерлі: Тата ў мяне азербайджанец, маці — беларуска, але яны абодва нарадзіліся ў Азербайджане. Бацьку маёй маці, беларуса, падчас Вялікай Айчыннай вайны параніла, і ён трапіў у шпіталь у Баку. Там сустрэў маю бабулю, медсястру, з якой і ажаніўся. З таго часу ён у Беларусь не вяртаўся, траіх дзяцей нарадзілі там.
Бацька мой стоадсоткавы азербайджанец, але менавіта ён быў ініцыятарам нашага пераезду ў Беларусь. Дагэтуль ён кажа, што правільна зрабілі і што ніколі ў жыцці не вернецца назад.
Больш за тое, ён прыехаў у Беларусь у 1981 годзе і з таго часу ні разу на радзіме не быў. І ніякай настальгіі ў яго ніколі не было, увогуле. Маці хоць і беларуска, але ў яе там засталіся сябры, успаміны з маладосці.
Ругія Кенгерлі.
Мы з маім братам пагодкі. Калі пераехалі, мне было 7 гадоў, яму — 6. Бацькі вельмі правільна зрабілі, што з’ехалі, калі мы былі маленькімі, бо цяпер для нас другой радзімы няма — мы жывём тут. Часам у нас пытаюцца: «Ну, а дзе вам больш падабаецца, там ці тут?» Але нам няма што параўноўваць. Тут мы пайшлі ў школу, тут скончылі ўніверсітэт, тут усе нашы сябры. Мы з братам гэтай вясной з’ездзілі ў Баку першы раз за шмат гадоў. Але мы там як турысты: пашпацыравалі, паглядзелі, падзівіліся і ўсё.
«Ніна»: Ёкнула дзе-небудзь?
РК: Нідзе нічога не ёкнула. Мы зразумелі, што гэта зусім не наш дом, бо там у людзей абсалютна іншы менталітэт, і нам яго зразумець вельмі цяжка.
«Ніна»: Што менавіта цяжка зразумець?
РК: Яны вельмі гасцінныя. Гэта як бы станоўчы момант, але ў нашым успрыманні даходзіць да парушэння асабістых межаў. Адчуваеш сябе свінкай на забой: ясі, ясі, ясі, а табе ўсё прыносяць, прыносяць і прыносяць. За цябе ўвесь час спрабуюць заплаціць, а нам няёмка, бо мы ж усе дарослыя людзі. Прывыклі, што калі нехта недзе за кагосьці плаціць, потым адбываецца ўзаемаразлік. А там людзі крыўдзяцца, калі не згаджаешся, каб за цябе плацілі.
«Ніна»: Бацька ў вас стоадсоткавы азербайджанец. Адчуваеце, што нешта ад яго ўсё ж перадалося?
РК: Канечне. У мяне муж — беларус, і тэмперамент адпаведны. Ён увесь такі: сем разоў памерай, яшчэ сем разоў памерай, і яшчэ памерай. Усё нешта мераем, мераем і ніяк не адрэжам. Шчыра кажучы, затое я люблю рэзнуць там, дзе трэба яшчэ падумаць. Ён вельмі спакойны, усім гатовы быць адвакатам, а я паўсюль хаджу сваруся: чаму нам нахамілі, чаму тое, чаму гэта? Як мы разам суіснуём, цяжка сказаць.
З бацькам.
Мы з братам не думаем доўга, а бяром і робім. Наша пазіцыя такая: ну, пакараюць, падкажуць, як дзейнічаць у тым ці іншым выпадку, не адразу ж будуць расстрэльваць. Улічым і выправімся, не будзем больш так рабіць. Азербайджанцы больш прадпрымальныя, нам гэтая рыса вельмі імпануе і дапамагае. Пакуль больш спакойныя людзі ўсё нешта разважаюць, мы зробім і забудзем.
«Ніна»: У школе былі гарэзамі?
РК: Не, мы добра вучыліся. Жылі тады ў Курасоўшчыне, гэта раён, прама скажам, не самы лепшы. І школа ў нас была адпаведная, спецыфічная. Там вучыцца добра было не асабліва прынята, выдатнікаў не любілі.
Ругія з братам Эмілем.
У нас з братам з дзяцінства высокая блізарукасць, таму нам можна было вызваліцца ад вывучэння беларускай мовы, фізкультуры, яшчэ нейкіх прадметаў. Мы запыталіся ў таты, ці можна не хадзіць. А ён заўсёды гаварыў так, што ніякіх іншых варыянтаў развіцця падзей далей ужо не прадугледжвалася. Ён нам сказаў: «Ні ў якім разе. Мы пераехалі сюды, значыць, вы будзеце вучыць мову і ўсё астатняе». Насамрэч, я вельмі ўдзячная яму за гэта. Шчыра кажучы, пераехаць і не ведаць мовы — не вельмі правільна.
Потым я паступіла на філфак, памятаю, як здавала экзамен па беларускай мове. Сакурсніцы, што выходзілі пасля мяне, распавядалі: «Вой, што пачалося пасля таго, як ты выйшла! Яна як пачала на нас раўсці: «Дзяўчына не наша, і размаўляе, а вы нічога сказаць не можаце!» Ну і яны тады на мяне: «Навошта перад намі пайшла?» Але я сабой ганарылася.
«Ніна»: Чаму пайшлі на філфак?
РК: Я была фанаткай чытання, а матэматыку ненавідзела. Увесь час хадзіла з нейкімі кнігамі, газетамі, часопісамі. Ды і ў той час, калі я заканчвала школу, людзі менш сур’ёзна ставіліся да выбару ўніверсітэта. Гэта цяпер ацэньваюць, якая будзе прафесія, заробак. Тады ж быў Савецкі Саюз, усё адно ўсе зараблялі па 100 рублёў. У прынцыпе, было не важна, куды ісці вучыцца. Праца якая-небудзь усё адно была б, за 100 рублёў што-небудзь бы знайшлося.
«Ніна»: Добра вучыліся?
РК: Што там вучыцца, калі любіш чытаць? А чытала я з задавальненнем. Але ж я ў той жа час яшчэ і працавала. Бацькі ў мяне вельмі строгія ў гэтым плане, ніхто ў нас ніколі не лайдачыў, нават у школе.
У старэйшых класах я кожныя канікулы працавала на заводзе. Скончыла школу ў 17 гадоў, адразу не паступіла, бо былі вар’яцкія конкурсы, і год працавала на заводзе звычайным слесарам-зборшчыкам радыёпрыбораў.
«Ніна»: Гэта гуманітарый пайшоў гэтым займацца?
РК: Мне было ўсё адно. Сядзець дома на шыі ў бацькоў у нас было неяк не прынята, хоць мне ніхто не казаў, маўляў: «Ты не павінна сядзець дома, не паступіла ва ўніверсітэт — ідзі працуй». Я сама, як не паступіла, стала думаць, куды б гэта хуценька ўладкавацца на працу. На заводзе для мяне знайшлося месца. Якая розніца, куды ісці? Працуеш, зарабляеш грошы. Нічога страшнага ў гэтым няма.
«Ніна»: Мужчынскі калектыў быў?
РК: Розны, але мне пашанцавала, што тады якраз утварылася брыгада моладзі. Мы сябравалі, разам бавілі час. Карацей, мне спадабалася. Так спадабалася, што праз год, калі прыйшоў час паступаць зноў, я зразумела, што не хачу нікуды паступаць. Мне спадабалася атрымліваць заробак штомесяц, спадабалася, што не трэба нічога прасіць у бацькоў. І ўвогуле я стала адчуваць сябе дарослым чалавекам. Карацей, я вырашыла паступаць на вечаровае аддзяленне, але паколькі вечаровага ў той год не было, пайшла на завочнае. Адначасова вучылася і працавала, мяне гэта цалкам задавальняла.
На заводзе я прабыла да 1995 года, пакуль ён не разваліўся. Заробак не выплачвалі па паўгода, па году. Гэта было жахліва, бо ты кожны дзень ходзіш на працу, але вымушаны браць грошы на абеды ў бацькоў. Была адна зіма, калі завод увогуле не абаграваўся. Я думала, што звар’яцею.
Як захварэла ў пачатку зімы, так і не магла ачуняць да канца, бо на працу ж усё адно ходзіш. Карацей, калі завод стаў, я пачала думаць, куды ўладкавацца, і бацька прапанаваў пайсці да яго.
«Ніна»: Раскажыце яшчэ крыху пра бацькоў. Чым яны займаліся, калі пераехалі ў Беларусь?
РК: Бацька ў мяне па адукацыі хімік, але нейкім чынам без спецыяльнай адукацыі трапіў у журналістыку, таму ў Беларусі спачатку працаваў у газетах i часопісах. Хоць ён і азербайджанец, заўсёды добра пісаў па-руску і размаўляў без акцэнту, што вельмі дзіўна.
Потым, калі дазволілі прадпрымальніцтва, бацькі адразу ўзяліся нешта ствараць. Штосьці ў іх атрымлівалася, штосьці — не, але ў выніку яны сталі гандляваць адзеннем. Мы чаўночылі некалькі гадоў, ездзілі з клятчастымі сумкамі закупляцца спачатку ў Польшчу, потым — у Маскву. Мы мелі гандлёвыя кропкі, дзе пасля ўсё прывезенае перапрадавалі.
Гэта былі 90-я, што ні прывязеш, усё скуплялі, бо ў крамах увогуле нічога не было. Кляёнкі, памятаю, карысталіся вялікім попытам. Гэта быў шык! Час, канечне, быў фіговы. Калі людзі кажуць, што хочуць вярнуць Савецкі Саюз, я ім дзіўлюся: ці то яны ў чарзе не стаялі, ці то ім кілбаса з неба падала? Што было?
Недзе бліжэй да 2000 года мы зразумелі, што рынак паступова напаўняецца таварамі, якімі мы гандлявалі, і ўжо няма асаблівага сэнсу іх вазіць. Тады мы пачалі прывозіць магнітныя бранзалеты, вусцілкі — рэчы для магнітатэрапіі. У нас скуплялі ўсё! З 2000 года мы амаль цалкам перайшлі на медыцынскі асартымент і ў 2003 атрымалі ліцэнзію на адкрыццё першай аптэкі.
Было цяжка, фізічна цяжка. Працоўны дзень пачынаўся а 9-й і заканчваўся апоўначы. Нас было вельмі мала, а ўсю працу мы выконвалі самі. Мяне ўзялі, па вялікім рахунку, прыбіраць і прыносіць каву. Гэта потым я стала глядзець, якія абавязкі дрэнна ляжаць, і паступова за іх брацца.
Яшчэ калі я на заводзе працавала, тое самае было, бо мне сумна рабіць адно і тое ж. Я ад гэтага вар’яцею. Калі мы стаялі на канвееры, жартавалі: «Праца зрабіла з малпы чалавека. Але ёсць праца, якая з любога чалавека зробіць малпу». Імкнулася адшукаць штосьці цікавае для сябе. Калі ў нас звальнялася размеркавальнік работ, я прарвалася на гэтую пасаду, думала, мне хоць крыху цікавей будзе. Памятаю, рабіла штосьці за майстра, без даплаты, проста з цікавасці. Ну сумна ж сядзець на працы, падпёршы галаву.
Да бацькоў перайшла — аналагічна.
Праўда, тата — ён вельмі строгі кіраўнік. Толькі што-небудзь не зробіш — крыкі і лямант: «Вяртайся перароблівай!» І не важна, што ты ўжо дома, што ўжо позна. На справе гэта аказалася не так і дрэнна, бо ніякай працы я не баюся, я яе амаль што ўсю рабіла: і нейкую элементарную бухгалтарскую, і плацёжкі, і склад, і ўлік.
«Ніна»: Цікава, што хоць ваш бацька і быў кіраўнік, але пры гэтым вас да кіруючых пасад адразу не дапусціў.
РК: І вельмі правільна зрабіў. Калі дзяцей адразу занадта высока заносіць, яны крыху неадэкватна ўспрымаюць тое, што бачаць збоку. Мне, напрыклад, прасцей зразумець, што на складзе праца вельмі цяжкая, фізічна цяжкая. Я сама цягала гэтыя скрыні, я памятаю, што пасля загрузкі рознічных пунктаў вельмі хочацца есці, таму што ты дзве гадзіны проста бегаеш.
Тата нас ніколі не шкадаваў. Ніколі не было такога, маўляў: «Вой, пасядзі, стомішся». Наадварот: «Ідзіце і працуйце, у чым праблема? Ногі ёсць, рукі ёсць. Рабіце што-небудзь!» Да нас было больш строгае стаўленне, чым да іншых супрацоўнікаў. Калі іншым хоць нешта спускалася, то нам, божа мой, нічога! Нам нельга было нічога ні забыць, ні пераблытаць.
У мяне, бывае, пытаюцца, ці мне не цяжка працаваць кіраўніком, бо шмат падначаленых, шырокае кола абавязкаў і гэтак далей. Мне не цяжка. Любая праца — гэта праца, мне за яе плацяць, і плацяць годна. Чаго сядзець? Я ж магу працаваць.
Я сама набіраю супрацоўнікаў і бачу, як некаторыя плачуцца: «Вось, а там мне будзе цяжка, а тое будзе складана». Яны яшчэ працаваць не пачалі, а ўжо стогнуць! Мяне гэта да глыбіні душы здзіўляе. Я разумею, што з гэтых людзей толку не будзе, бо як іх можна прымусіць працаваць, я не ведаю. Яны баяцца паднапружыцца, хоць чаго баяцца? Ну стомішся сёння — заўтра адпачнеш. Заўтра не адпачнеш — на пенсіі мы ўсе адпачнём, хутчэй за ўсё.
У 2005 годзе наш бацька вырашыў адысці ад бізнэсу. Шчыра кажучы, яму было няпроста, бо ён любіць усё кантраляваць. Але мы нічога не пагоршылі, нават наадварот. На пачатку 2000-х мы купілі маленькі медыцынскі цэнтр у братоў, што з’язджалі ў Амерыку, а тры гады таму адкрылі свой вялікі цэнтр.
З мужам Паўлам.
«Ніна»: Раскажыце, як пазнаёміліся з мужам.
РК: У нас здарыўся службовы раман.
Насамрэч, Павел выпадкова да нас трапіў. Яны з сябрам займаліся рамонтам аўтамабіляў, мой бацька карыстаўся іх паслугамі. Неяк сябар майго будучага мужа пазычыў у бацькі невялікую суму грошай. Потым яны разам прыехалі аддаваць, а мой тата кажа: «Хлопцы, можа хто з вас пойдзе да нас працаваць? Нам якраз трэба». Яны паміж сабой параіліся і вырашылі, што пойдзе Павел. Так усё і атрымалася, у 1998 годзе ажаніліся, двое дзяцей маем. Сыну — 17 гадоў, дачцэ — 13.
Сын збіраецца паступаць у медыцынскі, як ні сумна. Я яго па-рознаму пужаю, але не дапамагае.
«Ніна»: Як паспявалі працаваць і быць мамай?
РК: Па-першае, я амаль што не сядзела ў дэкрэтным адпачынку. Як старэйшаму споўнілася 8 месяцаў — няня, а я — на працу. Канечне, было вельмі цяжка. Бо няня ад 9 да 17 гадзін, у мой працоўны час. То бок я прыходжу з працы, і ў мяне пачынаецца новая праца, бо трэба ж і прыгатаваць дзіцяці, і нейкія іншыя справы парабіць.
Але паколькі дзеці выхоўваліся ў сям’і, дзе ўсе шмат працуюць, то не асабліва капрызнічалі. Яны разумелі: ёсць мама, значыць, ёсць. Няма, значыць, няма.
Памятаю, сына з садка забірала, і атрымалася неяк раней, бо звычайна апошнім забіралі. Ідзём, а ён пытаецца: «А ты ж зноў на працу паедзеш?» Кажу: «Не, я ўжо буду дома». Перапытваецца: «Дакладна?» Кажу: «Дакладна». Ён: «Не, дык ты едзь на работу». Пытаюся: «Навошта?» Кажа: «Грошы зарабляць».
Але мы ўсё адно паспяваем з дзецьмі штосьці абмяркоўваць, вырашаць нейкія пытанні, перапісваемся ў вайберы. Я лічу, што, можа, квахтаць над дзецьмі і не трэба. Яны ў мяне самастойныя. Могуць і прыгатаваць сабе штосьці, ніхто з голаду паміраць не будзе, не будуць кожныя пяць хвілін тэлефанаваць. Летам яны працуюць у нас на складзе. Дагэтуль у іх была простая праца, механічная, тая ж стыкіроўка, дзе інтэлект асабліва не патрэбны. Сёлета сын ужо цалкам замяняў аднаго кладаўшчыка, усе яго абавязкі выконваў.
Вучацца яны ў звычайнай школе, ні ў якой ні гімназіі.
«Ніна»: Вырашылі не замарочвацца?
РК:
Я думаю, што адпраўляць дзіця ў гімназію — гэта патаканне бацькоўскім амбіцыям. Кажуць, маўляў, у гімназіі больш матываваныя дзеці. Але якая розніца? Калі ў дзіцяці ёсць матывацыя, то яно ў любым месцы зможа яе рэалізаваць. Калі яе няма, то адкуль яна возьмецца?
Далей. У гімназіях таксама розныя дзеці, ёсць і тыя, каго проста прапхнулі бацькі. Так, можа быць, калі б у маіх дзяцей былі звышвыбітныя здольнасці, калі б яны вучыліся на адны дзясяткі, то, можа, пры канцы чацвёртага класа я б задумалася над іх паступленнем у гімназію звычайным спосабам. Але мае дзеці не выдатнікі. І мне гэта не трэба. Ды і нікому, здаецца, не трэба. Я ім кажу адно: галоўнае не выйсці са школы дурнямі і мець свае мазгі.
«Ніна»: Жанчына ў бізнэсе лепшая за мужчыну?
РК: Я перакананая, што так. Па-першае, мы больш гнуткія, лепш прыстасоўваемся, напралом асабліва не прэм. Мы добра ўмеем лавіраваць паміж рознымі абставінамі, што ў дадзенай сітуацыі вельмі важна.
Лічыцца, што ў бізнэсе ёсць некалькі этапаў. На першым трэба ісці напралом, а далей больш лавіраваць, бо аснова ёсць, трэба яе толькі нарошчваць.
Для сучаснага кіраўніка ў цяперашніх рэаліях вялікае значэнне мае ўменне камунікаваць з людзьмі, уменне іх чуць і правільна даносіць інфармацыю. У такога чалавека, які павінен разумець і аддаваць, мусіць быць развіты, як цяпер кажуць, эмацыйны інтэлект. Ён мусіць быць моцным.
Мы патрабуем ад сваіх супрацоўнікаў думаць самастойна, каб яны не бегалі да мяне ці да свайго непасрэднага кіраўніка з кожнай паперкай. Мы вучым ім самастойна прымаць рашэння зыходзячы з нашых мэт. А якая ў нас асноўная мэта? Каб кожны пакупнік сышоў ад нас задаволены і шчаслівы. Ад гэтага трэба і ісці.
Нядаўна быў канфлікт у аптэцы, наша фармацэўт не прадала два пластыры. Пытанне: чаму не прадала? Фармацэўт тлумачыць: «У яе была буйная купюра. Я размяняць не змагла, дык яна папрасіла два пластыры, каб я аддала ўсю дробязь, што была». Пытаюся: «Дык а вам што, дробязі шкада? У чым праблема?» Яна: «Дык я ж аддала б усю!» Тлумачу: «Дык аддайце! Гэтая жанчына да вас потым другі раз прыйдзе, бо ўбачыць, што тут добрыя адносіны. Ці калі ў вас не хапае рэшты, каб даць два пластыры, парэкамендуйце што-небудзь яшчэ, прапануйце гематаген. Скажыце: «Я разумею, што вам трэба памяняць». Зрабіце што-небудзь, каб чалавек сышоў шчаслівы і задаволены, больш нічога не трэба!»»
Жанчынам гэта нашмат лепш даецца, бо мужчыны часцяком больш схільныя да фармалізму. Акрамя таго, нам нашмат прасцей выслухаць іншых, зразумець. Калі ты кіруеш вялікай кампаніяй, мусіш думаць пра інтарэсы ўсіх, пра тое, як зрабіць, каб усім было добра.
А наконт таго, што жанчыне можа перашкаджаць быт, то гэта хто як арганізуе. Пра дзяцей, мужоў, нейкае прыватнае жыццё некаторых сваіх супрацоўніц я нічога не ведаю. Яны проста працуюць і выконваюць свае абавязкі. А ёсць і тыя, чые падрабязнасці жыцця я ведаю выдатна: то трэба адвезці канапы, то трэба забраць дзяцей, то яшчэ што-небудзь. Быццам у мяне няма сваіх праблем. Трэба ўмець арганізаваць сваё жыццё так, каб адно другому не перашкаджала, і ўсё.
Я той чалавек, які з 17 гадоў працуе, таму для мяне не працаваць, мабыць, ужо немагчыма. Канечне, бывае, хочацца адпачыць, але мне хапае некалькіх дзён, а пасля можна ісці далей.
